Tag: Ιστορία

Την περίοδο 1881-1895 δεν υπήρχαν σωματεία που να διοργανώνουν χορευτικές εσπερίδες για τον πολύ κόσμο. Έτσι μοναχά τα αλεξανδρινά ¨Καρναβάλια¨, ιδιαιτέρως αυτής της περιόδου, σημείωσαν σταθμό στην ιστορία της κοσμικής ζωής της πόλης. Με πρωτοβουλία των προκρίτων Ελλήνων, Συναδινών, Ζερβουδάκιδων, κ.ά., που αποτελούσαν το ¨Κομιτάτον των Απόκρεω¨, οργανώνονταν παρελάσεις μεταμφιεσμένων αφάνταστου θεαματικότητας. Αρχαίες αναπαραστάσεις, διακωμωδήσεις επίκαιρων γεγονότων, συμβολικά άρματα μυθώδους πολυτέλειας παρήλαυναν σε πομπή από την κεντρική πλατεία δια των οδών Σερίφ Πασά και Ροζέτης μέχρι του κατοπινού Δημαρχιακού Μεγάρου και τανάπαλιν, ενώ τα πλήθη κατά χιλιάδες παρακολουθούσαν την παρέλαση από τα πεζοδρόμια και τους εξώστες των σπιτιών, ραίνοντας τον Καρνάβαλο με λουλούδια και πολύχρωμα κουφέτα. Έρχονταν δε ομογενείς όχι μόνο από το Κάιρο, αλλά και από το εσωτερικό της Αιγύπτου. Για την οργάνωση αυτής της παρέλασης, για τις πολυτελείς στολές και για τη διακόσμηση των αρμάτων, δαπανούνταν περί τις 30.000 λίρες, εκ των οποίων το μεγαλύτερο μέρος κατέβαλλαν τα μέλη του Κομιτάτου.

Μα και προηγουμένως έχουμε αναφορές για αποκριάτικες συναθροίσεις, όπως αυτή του 1876 στο Κάιρο, η οποία και περιγράφεται σε άρθρο της εποχής:

¨Την εσπέραν της παρελθούσης Τετάρτης έλαβε χώραν εν τω Ιταλικώ Θεάτρω της Α.Υ. του Κεδίβου ο προαγγελθείς χορός των προσωπιδοφόρων, δοθείς υπέρ των εκπαιδευτικών καταστημάτων της ημετέρας Κοινότητος.

Εάν προεθέμεθα να ποιήσωμεν ακριβή περί του χορού τούτου περιγραφήν, στήλαι ολόκληροι της ημετέρας εφημερίδος δεν ήθελον αρκέσει όπως απεικονίσωμεν λεπτομερώς τα κατά την εσπέραν εκείνην, ήτις και ως χορός και ως θέαμα υπήρξεν ανώτερον παντός επαίνου.

Εκτός του ωραίου στολισμού και φωταψίας του Θεάτρου, όπερ είχε ολόκληρον μεταβληθή εις παμμεγίστην αίθουσαν, πάντα ανεξαιρέτως τα θεωρεία ήσαν πλήρη εκλεκτού και ωραίου κόσμου, ιδία δε ελληνικού, όστις αθρόος έσπευσε να παρευρεθή την εσπέραν εκείνην, και συν τη διασκεδάσει, προσφέρη τον υπέρ της ελληνικής εκπαιδεύσεως οβολόν του, ον ο Έλλην ουδέποτε καθυστέρησεν.

Τον χορόν ετίμησε προσέτι δια της παρουσίας Του η Α.Υψ. ο Κεδίβης και πάσα άνευ εξαιρέσεως η Ηγεμονική οικογένεια, παραμείναντες μέχρι της 4^ης πρωϊνής ώρας. Η ευγένεια μεθ΄ ης η Α.Υ. απεδέξατο την προσφερθείσαν Αυτώ ανθοδέσμην και η επί του προσώπου Του φαινομένη ευθυμία, υπήρξαν γνωρίσματα αναμφίλεκτα της ευαρέσκειας Του, ην άλλως εξεφράσατο εις τον πολύτιμον την Α.Ε. τον Δρανέτ βέην, γενικόν έφορον των θεάτρων της Α.Υ. δια την επικρατήσασαν τάξιν καθ΄ όλον το διάστημα του χορού, και τα εκτελεσθέντα κατ΄ αυτόν διάφορα κατά πρώτον την εσπέραν εκείνην παίγνια.

Ο σκοπός λοιπόν δι΄ ον εδόθη ο χορός ούτος επετεύχθη εντελώς, δεν είναι δε υπερβολή αν είπωμεν ότι υπερέβη πάντων τας ελπίδας και ως προς το υπό πάσαν έποψιν ωραίον αυτού και ως προς το εισπραχθέν χρηματικόν ποσόν, όπερ ίσως υπερέβη τας δώδεκα χιλιάδας φράγκων.

Απονέμοντες όμως τον οφειλόμενον έπαινον εις τον πρωτουργόν του έργου τούτου, τον Κύριον Αλέξανδρον Ιωαννίδην, οφείλομεν δημοσία ν΄ ανομολογήσωμεν ότι άνευ των ενεργειών και ατρύτων κόπων του φιλοτίμου τούτου ομογενούς, ου μόνον κατά το έτος τούτο ουδέν ήθελεν επιτευχθή, αλλ΄ ουδέ κατά τα παρελθόντα ήθελε τι κατορθωθή υπέρ των εκπαιδευτικών καταστημάτων της ημετέρας κοινότητος. Μάρτυρες αυτόπται της αφοσιώσεως μεθ΄ ης ηργάσθη ο κ. Ιωαννίδης όπως το παν κατορθώση και προβλέψη προς επιτυχίαν της εσπέρας ταύτης, ως και της εντελούς εγκαταλείψεως πάσης ατομικής του απασχολήσεως, φέρομεν ως παράδειγμα τα παντός επαίνου άξια αισθήματα ταύτα όπως χρησιμεύσωσιν εις εκείνους οίτινες  είτε αγνοούσιν, είτε δεν θέλουσι να εννοήσωσιν ότι αρκεί ενός και μόνου η επίμονος θέλησις και εργασία όπως πλείστα όσα ωφέλιμα έργα, εις κοινοφελή αποβλέποντα σκοπόν, επιτελεσθώσιν.

Δεν δυνάμεθα όμως να διέλθωμεν εν σιγή και την προθυμίαν μεθ΄ ης Ελληνίδες Κυρίαι προσεφέρθησαν όπως προσέλθωσιν αυτοπροσώπως και προσκαλέσωσι τα των Πριγκίπων Χαρέμια, συντελέσασαι ουκ΄ ολίγον εις την αύξησιν των υπέρ των ημετέρων σχολείων χρηματικών συνδρομών.

Καταλήγοντες την ατελή του χορού σκιαγράφησιν, εκφράζομεν πάσαν την ενδόμυχον ευγνωμοσύνην της ημετέρας αποικίας προς τε την Α.Υ. τον Κεδίβην και άπασον την Ηγεμονικήν οικογένειαν δια τε την ευγενή παραχώρησιν του Θεάτρου και την τιμήν ην δια της παρουσίας Των περιεποιήσαντο εις το ελληνικόν κοινόν, τας εγκαρδίους δε ημών ευχαριστίας προς τον παρά πάντων αγαπώμενον και τιμώμενον ομογενή, Εξοχώτατον Δρανέτ βέη, όστις ουδενός εφείσθη όπως καταστήση όσον οιόν τα λαμπροτέραν την ελληνικήν ταύτην εορτήν.

Αναμιμνησκόμενοι όμως, οποία ποικιλία θεαμάτων και χορών υπήρξε την εσπέραν εκείνην και την εμφάνισιν της λέμβου με την αναπεπταμένην εις την πρύμνην Ελληνικήν σημαίαν μετά των Ελλήνων κωπηλατών, προκαλεσάντων παταγώδεις χειροκροτήσεις και ανευφημίας ολοκλήρου του πλήθους, απείρους χάριτας ανομολογούμεν τω Κυρίω Mendez, Διευθυντή του χορού, όστις μετ΄ ειλικρινούς ενθουσιασμού ηργάσθη όπως εκτελεσθώσι κατά πρώτον την εσπέραν εκείνην χοροί και άλλαι παραστάσεις, και ιδία ο παρά του ιππικού τετράχορος (guadrilles) και το κωμικόν cancan, άτινα εξαιρέτως επευφημίσθησαν¨.

Στο αλεξανδρινό καρναβάλι του 1881αναφέρονται περιστέρια και ανθοδέσμες ¨βροχηδόν ριπτομένας εις τους εξώστας υπό ομάδες νέων¨, καθώς και ¨προσωπιδοφορούσα Σφίγγα ανά τας ιεράς οδούς συρομένην υπό πλαστής ατμαμάξης συρομένης και ταύτης υπό 6 ίππων εστολισμένων από κεφαλής μέχρις ουράς δια πολυτελούς εσθήτος¨ και διάβολοι κερασφόροι ¨επί πυράς πηδώντες και πολεμούντες σατανικώς παν το πρόστυχον¨. Τα παράθυρα ήταν στολισμένα με τάπητες ή άλλα καλύμματα και οι εξώστες με άνθη, τάπητες, κόκκινες τσόχες ή λευκά υφάσματα, ¨την δε νύκτα έκπεμπον ζωηρόν βεγγαλικόν φως¨. Παράλληλα, η Επιτροπή προμηθεύτηκε τρία τηλεβόλα από κάποιο εμπορικό πλοίο, τα οποία και θα τοποθετούσε στην πλατεία Μωχάμεντ Άλη. Την ίδια χρονιά καταγράφεται πως και στη Μανσούρα γινόντουσαν προετοιμασίες για τις Απόκριες και μάλιστα, μιμούμενοι τους Αλεξανδρινούς, περιέφεραν στους δρόμους κάποιον ¨ανθοστεφή επί όνου¨.

Σχεδόν 15 χρόνια αργότερα, στην Αλεξάνδρεια του 1895, ένα άλλο άρθρο καταγράφει την αποκριάτικη δράση του ¨Κομιτάτου των Απόκρεω¨:

¨Δαψιλώς αντήμειψε τους αξιοτίμους καταστηματάρχας της οδού Καλογραιών τους αποτελέσαντες την επιτροπήν των Απόκρεω, ο ενθουσιώδης έπαινος ον δημοσία εν τω θεάτρω Ζιζίνια έπλεξεν αυτοίς χθες ο κ. Γ. Γούσιος, μέλος της μονίμου επιτροπής των εορτών. Ότι δεν ηδυνήθημεν είπε να πράξωμεν ημείς, τα μέλη του κομιτάτου, το κατόρθωσαν οι αξιότιμοι καταστηματάρχαι της οδού Καλογραιών και μετά τόσης επιτυχίας, ώστε η εορτή να γίνη πάνδημος και να φαιδρυνθή η πόλις επί τρεις ημέρας. Ο κ. Γούσιος απένειμε κατόπιν τα ορισθέντα υπό του κομιτάτου βραβεία και το μεν πρώτον εδόθη εν μέσω γενικών χειροκροτημάτων εις το ανθοφόρον κάνιστρον, το δε δεύτερον εις τους παρωδήσαντες το χρηματιστήριον. Βραβείον εις το καλαισθητικώτερον εστολισμένον εξώστην δεν εδόθη, αφού άλλως ο εξώστης του κ. Περάκη δεν ηδύνατο να βραβευθή, διότι ούτος απετέλει μέλος της επιτροπής. Ο κ. Γούσιος επήνεσε θερμώς τον ικανώτατον καλλιτέχνην κ. Βίτταν, όστις κατασκεύασε το βραβευθέν ανθοφόρον κάνιστρον, υπέμνησε δε ότι εις τον αυτόν καλλιτέχνην οφείλομεν κατά τας παρελθούσας απόκρεω την κατασκευήν της γήϊνης σφαίρας και κατά το προπαρελθόν έτος την επωάζουσαν όρνιν. Θερμών επαίνων ηξιώθη υπό του κ. Γουσίου και η ¨Αργώ¨, ήτις διασχίσασα τας οδούς της πόλεως εφαίδρυνε τους πάντας δια των αρμονικών ασμάτων των αργοναυτών, οίτινες ως γνωστόν ήσαν μέλη της Φιλαρμονικής μας. Ο λόγος του κ. Γουσίου κατεχειροκροτήθη.

Η επιτροπή η διοργανίσασα την παρέλασιν των προσωπιδοφοριών της παρελθούσης Κυριακής και της χθες εκφράζει και δημοσία τας απείρους αυτής ευχαριστίας προς τον αξιότιμον διευθυντήν της Αστυνομίας της πόλεως μας Χάρβεϋ πασσάν, επί τω αόκνω ζήλω ον ανέπτυξε και τη ευγενεί προθυμία μεθ΄ ης υπεβοήθησε τας ενεργείας αυτής προς επιτυχή διεξαγωγήν της εορτής¨.

Μια όμορφη γενικότερη περιγραφή του παλαιού αλεξανδρινού καρναβαλιού δίνει ο Μ. Γιαλουράκης στα 1948:

¨Καρναβάλι ! Η παληά Αλεξάνδρεια, η μικρή πολιτεία γύρω στα 1894, που η Πλατεία του Μωχάμετ Άλυ ήταν το άπαντο στον κατάλογο των αξιοθεάτων της, από μέρες ετοιμαζότανε για το μεγάλο γλέντι. Πλούσιοι και φτωχοί προσμένανε με την ίδια συγκίνηση την ημέρα. Ήτανε η εποχή της ¨Σοσιετέ Αρτιστίκ¨. Ο Πρόεδρος της, ο μακαρίτης Κωνσταντίνος Συναδινός, έδινε τον τόνο σε κάθε της εκδήλωση. Το Σωματείο, στο οποίο ήσαν γραμμένοι πολλοί πρόκριτοι Έλληνες και ξένοι είχε Γραμματέα τον Βίκτωρα Συναδινό και φρόντιζε ανάμεσα στ΄ άλλα για να φέρνη θιάσους στο τότε θέατρο ¨Ζιζίνια¨. Στις αποκρηές σχημάτιζαν μία Επιτροπή με πρόεδρο τον αείμνηστο Γεώργιον Γούσιον, έναν Αλεξανδρινό που πολέμησε με τους Γαριβαλδινούς, και στην οποία μετείχε και ο Περ. Γλυμενόπουλος. Η Επιτροπή αυτή φρόντιζε για την οργάνωση του καρναβαλιού με αληθινή μαεστρία. Αυτή κατήρτιζε το πρόγραμμα παρελάσεως των αρμάτων, του ¨κόρσο¨ όπως το έλεγαν, που ήταν το αισθαντικό γεγονός της χρονιάς. Ξεκινούσε δηλαδή μια ολόκληρη πομπή, περνούσε από τις κεντρικές αρτηρίες της πόλεως, από την οδό Ροζέττης – σήμερα οδό Φουάτ – την οδό Σερίφ και την οδό Τεουφίκ, έκανε το γύρο της Πλατείας και πάλι απ΄ την αρχή ένα-δύο φορές, για να περάσουν και ξεμονοχιασμένα άρματα απ΄ την οδό Γερμανίας, την σημερινή Λεωφόρο Σουλτάν Χουσεΐν. Κι ήταν τα άρματα αυτά, χάρμα οφθαλμών. Αναπαραστάσεις φρουρίων και σκηνές ιστορικές. Άρματα διασκευασμένα σε Παρθενώνες και άλλα, όπου ο Φραγκίσκος ο βασιληάς κι ο Τριβουλέτος ο γελωτοποιός ρίχνανε άφθονο κομφετί στους θεατές, που κατακλύζανε τα πεζοδρόμια. Μια χρονιά, η Κλεοπάτρα και ο Καίσαρ αφήσανε εποχή. Η Κλεοπάτρα, μια Αλεξανδρινή καλλονή περιστοιχισμένη από ολόδροσα κορίτσια, σκορπούσε γύρω χαμόγελα και σερπαντίνες… Κι ακολουθούσανε άλλα άρματα. Άρματα Σωματείων και Λεσχών, άρματα ιδιωτών και ομίλων. Και μουσική, που αντιλαλούσανε οι δρόμοι… Και το γαϊτανάκι ακόμα… Την πομπή κλείνανε τ΄ αμάξια της εποχής, τα ¨λαντώ¨ και οι ωραίες ανθοστόλιστες ¨Βικτώριες¨ με προσωπιδοφόρους μεταμφιεσμένους και γυναίκες κάθε τάξεως, από τις κυρίες της αριστοκρατίας, ως τις ¨αρτίστες¨ που ποιος ξέρει ποιες οικονομικές αναποδιές φέρανε στο λιμάνι της Αλεξανδρείας.

Και μαζί με τούτα ένας κόσμος πούτρεχε μαζί, όλο χαρά, ένας κόσμος ¨μασκαράδων¨ που είχε τις τσέπες του γεμάτες κομφετί και που το πετούσε απλόχερα σε κάθε του βήμα. Όσοι βρίσκονταν στ΄ άρματα ή στ΄ αμάξια είχαν με το τσουβάλι τα κομφετί. Μια σωστή μάχη γινότανε μεταξύ τους και των θεατών. Άφθονα τα χάρτινα πολεμοφόδια, σπονδή στον θεό Καρνάβαλο, γέμιζαν τους δρόμους απ΄ όπου περνούσαν Μαζί μ΄ αυτά, το βαρύ πυροβολικό, τα ¨καρνάντολι¨, μικρά κουφετάκια από γύψο, σκορπίζονταν με αληθινή μανία στα τέσσερα σημεία. Κι η μάχη έφθανε στο κατακόρυφο όταν πέρνανε μέρος και οι ένοικοι από τα μπαλκόνια. Οι σερπαντίνες ανεμίζανε στον αέρα και τα ¨καρνάντολι¨ στρώνανε τους δρόμους. Κι ήταν τα μπαλκόνια κι αυτά καταστόλιστα με άνθη και βελούδινα υφάσματα. Κάθε χρόνο, βραβεία έπερναν όχι μόνο τα ωραιότερα άρματα, μα και τα ωραιότερα μπαλκόνια. Η Αλεξάνδρεια την ημέρα εκείνη ήταν στο πόδι από το πρωί. Εξέδρες στημένες στην Πλατεία στέναζαν απ΄ το βάρος των θεατών. Η Δημαρχία, της οποίας διευθυντής ήταν τότε ο φιλόπολις Σακκούρ βέης και Αντιπρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου ο Αμβρόσιος Ράλλης, βοηθούσε με κάθε μέσο την επιτυχία του καρναβαλιού.

Μετά τον τρίτο γύρο, η πομπή διαλυόταν για ν΄ αρχίση μια νέα μάχη, ανάμεσα στα χαμίνια, που βρίσκανε άφθονα κομφετί στους δρόμους για τις επιχειρήσεις τους.

Το βράδυ εκείνο οι Αλεξανδρινοί χόρευαν. Χόρευαν κάθε βράδυ την περίοδο της αποκρηάς. Μα ο χορός που άφηνε εποχή κάθε χρόνο ήταν εκείνος της ¨Φιλοπτώχου¨ στο θέατρο ¨Ζιζίνια¨. Όλη η Αλεξάνδρεια περνούσε από εκεί, απ΄ το βεγιόνε , όπως ονομάζανε τον χορό εκείνο. Θεέ μου τι τρέλλα… Τι πόλεμος με κομφετί και με λουλούδια. Τι μουσική και τι χαρά… Χιλιάδες οι μεταμφιεσμένοι… Άφθονο το πιοτό… Ο χορός άρχιζε από νωρίς. Στις 12 οι ¨αυστηρών ηθών¨ αποχωρούσαν μαζί με τις περισσότερες δεσποινίδες. Γιατί μετά τις 12 γινόταν του… Κουτρούλη ο γάμος. Πολλά λέγουν οι παλαιοί για τον χορό εκείνο. Φαίνεται πως πολλές κυρίες ξεχνούσαν για μια βραδιά την ακατάλυτη αξία της συζυγικής πίστης και πολλοί κύριοι συνάπτανε εφήμερη γνωριμία με υπόπτου παρελθόντος ¨κολομπίνες¨. Το πιοτό, η μουσική, η βαρειά ατμόσφαιρα απ΄ το συνωστισμό, ας θεωρηθή η μόνη αιτία  που οδηγούσε, έστω και για λίγες ώρες, τους Αλεξανδρινούς να γευθούν τον γλυκό καρπό της αμαρτίας…

Μεγάλη επιτυχία σημείωνε επίσης κι ο χορός στο παλιό θέατρο ¨Αλάμπρα¨, κοντά στο Σταθμό Καΐρου, που το διατηρούσε ο Εβραιο-Κερκυραίος Κονελλιάνο.

Με το πέρασμα των ετών, το καρναβάλι στην πόλη μας χάνει έδαφος. Τα ¨κόρσο¨ μας, που ήταν εφάμιλλα, αν όχι ανώτερα εκείνων της Νίκαιας, παύουν να κάνουν την εμφάνιση τους. Γίνονται βέβαια μεγάλοι χοροί, όπως εκείνος του ¨Αισχύλου¨ στο ωραίο της εποχής εκείνο κέντρο ¨Σκαίητιγκ¨ της οδού Ροζέττης, στην οργανωτική επιτροπή του οποίου ήταν κι ο φίλος κ. Άις Κριμ. Εξακολουθούν οι προσωπιδοφόροι πάνω στ΄ αμάξια να γυρίζουν στους δρόμους και τα μπαλκόνια να είναι καταστόλιστα από τις πολύχρωμες κορδέλλες. Ρίχνουν, αντί ¨καρνάντολι¨… φασόλια. Αλλά η Αλεξάνδρεια του μεγάλου καρναβαλιού και των… αμαρτωλών χοροεσπερίδων είναι πια μακριά. Ο πόλεμος του 1914 ρίχνει στο τέλος την αυλαία, στην πιο ξέγνοιαστη περίοδο της νεώτερης ιστορίας της…¨.

Πηγές: Ηρ. Λαχανοκάρδης ¨Παλαιά και Νέα Αλεξάνδρεια¨, Αλεξάνδρεια1927, σ. 13  – ¨Ομόνοια¨, Αλεξάνδρεια 27-8/2/1881, 13-25/2/1881, 19-3/3/1881 – ¨Κάιρο¨, Κάιρο 20-4/3/1876 – ¨Μεταρρύθμισις¨, Αλεξάνδρεια 15-27/2/1895 – ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 22/2/1948

Ν. Νικηταρίδης

Ήταν Γενάρης του 1916, 100 χρόνια πριν, όταν ο αλεξανδρινός ¨Ταχυδρόμος¨ περιέγραφε τους εορτασμούς της πρώτης του έτους σε Αλεξάνδρεια και Κάιρο. Αιγυπτιώτες που να έζησαν εκείνα τα τεκταινόμενα φυσικά δεν υπάρχουν πια… Ίσως, κάποιοι απόγονοι τους να διατηρούν ως αναμνήσεις κάποια λεγόμενα από τις ημέρες εκείνες… Αξίζει όμως να δημιουργήσουμε κάποιες ¨ιστορικές πλασματικές αναμνήσεις¨ στο σήμερα, με την αναδημοσίευση του παλιού αυτού άρθρου, οι οποίες και θα μεταφέρουν το νου μέσω της φαντασίας σε στιγμές και εικόνες μιας άλλης, μακρινής εποχής :

          Εν Αλεξανδρεία : ¨Με την συνήθη επισημότητα εωρτάσθη χθες η πρώτη του έτους υπό της παροικίας μας, σημαιοστολισθέντων των ελληνικών καταστημάτων και των οικιών των ομογενών μας.

          Η επίσημος δοξολογία, ήτις ετελέσθη εις τον Ευαγγελισμόν, συνεκέντρωσε και εφέτος πλήθος κόσμου, παρέστησαν δε κατ΄ αυτήν ο Γεν. Πρόξενος κ. Σακτούρης μεθ΄ ολοκλήρου του προσωπικού του Προξενείου εν στολή. Κατά την άφιξιν του κ. Σακτούρη η Ελληνική Φιλαρμονική ανέκρουσε τον εθνικόν ύμνον. 

          Μετά την δοξολογίαν, το πλήθος μετά της Φιλαρμονικής μετέβησαν εις το Προξενείον, όπου ανεκρούσθη ο ελληνικός, ο αγγλικός και ο σουλτανικός ύμνος, μεθ΄ ο η Φιλαρμονική μετέβη εις τον οίκον του προέδρου της Κοινότητος κ. Συναδινού, τον οποίον εχαιρέτησε ανακρούσασα εμβατήρια.

          Εις το προξενείον ο κ. Σακτούρης, περιστοιχιζόμενος υπό του κ. Καψαμπέλη και των λοιπών γραμματέων, εδέχθη τας ευχάς των προκρίτων και των επισήμων, μεταξύ των οποίων πρώτοι έφθασαν οι συνάδελφοι αυτού πρόξενοι των ξένων δυνάμεων, η Α.Ε. ο Διοικητής, η Α.Ε. ο Διευθυντής της Αστυνομίας, κ.ά.

          Το απόγευμα εδέχθησαν επί τρίωρον τους προκρίτους μας εν τη οικία των ο κ. και η κ. Σακτούρη.

          Εις το Νοσοκομείον : Συγκινητικόν εορτασμόν της πρωτοχρονιάς είχον διοργανώσει χθες το απόγευμα εις το Νοσοκομείον δια τους Έλληνας ασθενείς οι Ελληνίδες Κυρίαι του Ερυθρού Σταυρού μετά της Διευθύνσεως του Νοσοκομείου. Εις τον πρώτον όροφον του ιδρύματος είχε στολισθεί ο διάδρομος του χειρουργικού τμήματος με τας εικόνας του Βασιλέως και του Βενιζέλου, μεγάλη δε τράπεζα είχε στρωθή δια το τσάι, τα δώρα και τις βασιλόπητες των ασθενών, εις τας κλίνας των οποίων είχον στηθεί μικραί ελληνικαί σημαίαι.

          Εις την εορτήν των ασθενών, ήτις ήρχισε περί την 4^ην και επερατώθη την 7^ην μ.μ., παρέστησαν, εκτός των Κυριών και των ιατρών του Νοσοκομείου, ο Γεν. Πρόξενος κ. Σακτούρης μετά της κ. Σακτούρη, ο πρόεδρος κ. Συναδινός και πολλοί κοινοτικοί Επίτροποι.

          Εις τους ασθενείς, ο οποίοι έκοψαν βασιλόπητες, αι Κυρίαι, ο κ. Σακτούρης και ο κ. Συναδινός διένειμον ωραιότατα δώρα εντός κυτίων.

          Προς τους ασθενείς η κ. Σακτούρη απέστειλε ποσότητα δώρων και γλυκισμάτων.

          Οι Έλληνες Πρόσκοποι : Κατά τας 5 μ.μ. της προχθές εγένετο η ωραία απογευματινή των προσκόπων, οργανωθείσα δαπάναις των κυριών Αυγουστίνου, Κότσικα και Δέλτα, εις μίαν των μεγάλων αιθουσών του κήπου Ροζέττης.

          Διακόσιοι και πλέον πρόσκοποι υπό τους αρχηγούς, υπαρχηγούς και ενωμοτάρχας των και τον Πρόεδρον της Επιτροπής κ. Μπενάκην, μετέσχον της εορτής, καθ΄ ην προσεφέρθη σοκολάτα, άφθονα γλυκίσματα και βασιλόπητες εις μικρά τραπεζάκια κατά ενωμοτίας.

          Προσεφέρθη επίσης τέιον και εις τα μέλη της Επιτροπής των προσκόπων, εις μερικάς οικογενειας, ειδικώς προσκληθείσας, και αντιπροσώπους του ελληνικού τύπου.

          Προ τις ενάρξεως της εορτής εις των προσκόπων απηύθυνε την κεκανονισμένην προσευχήν, μεθ΄ ην όλαι αι ομάδες από κοινού έψαλλον τον Εθνικόν Ύμνον.

          Μικρά αργυρά νομίσματα της βασιλόπητας ηυνόησαν τους πλέον τυχερούς.

          Εν Καΐρω : Η παροικία μας διήλθεν ευφρόσυνως την Πρωτοχρονιάν παρά την επικρατούσαν οικονομικήν κρίσιν, αι διασκεδάσεις εις πολλάς οικίας και το χαροπαίγνιον δεν έλειψαν. Εις τον ναόν των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης ετελέσθη η επίσημος δοξολογία σήμερον της 10½ πρωϊνήν, χοροστατούντος του Αγίου Μέμφιδος κ. Νεκταρίου. Οι Πρόσκοποι μας ετήρουν την τάξιν, η δε Φιλαρμονική παρετάχθη εις το προαύλιον προς χαιρετισμόν των επισήμων.

          Ο Διπλωματικός πράκτωρ κ. Ξυδάκης, ο Πρόξενος κ. Ξανθόπουλος και ο κ. Μελάς εν επισήμω στολή μετά των αξιοτίμων κυριών αυτών φθάνουν ακριβώς την 10½ χαιρετισθέντες δια του εθνικού ύμνου. Ο αντιπρόεδρος της Κοινότητος κ. Σπετσερόπουλος, ο κ. Πίσσυνος, διευθυντής της Αστικής, ο δικαστής κ. Στούπης, οι διευθυνταί των Τραπεζών Αθηνών και Ανατολής, και άλλοι επίλεκτοι της παροικίας παρέστησαν εις την δοξολογίαν. Ο ναός ήτο εντελώς κατάμεστος. Ο Άγιος Μέμφιδος εξεφώνησε κατάλληλον τη περιστάσει λόγον, μετά το πέρας του οποίου έδωκε το σύνθημα των ζητωκραυγών υπέρ του Βασιλέως και του Έθνους, ενώ οι κώδωνες ήχουν χαρμοσύνως, η δε Φιλαρμονική επαιάνιζε τον εθνικόν ύμνον.

Η υποδοχή εις το Πρακτορείον : Μετά την δοξολογίαν, ήτις έληξε περί την 11½, πάντες διηυθύνθησαν εις το εν Κασρ Ντουμπάρα Διπλωματικόν Πρακτορείον δια την επίσημον δεξίωσιν. Εκεί ο κ. Ξυδάκης και ο κ. Ξανθόπουλος μετά των κυριών των υπεδέχοντο με αβρότητα τους προσερχομένους, μεταβαίνοντας ίνα εκφράσουν τας θερμάς αυτών ευχάς προς την εθνικήν μας αντιπροσωπείαν επί τω νέω έτει. Το κυλικείον ήτο πλουσιώτατον. Προπόσεις εγένοντο θερμαί υπέρ του έθνους μας, προς ας ανταπήντησαν ο κ. Ξυδάκης και ο κ. Ξανθόπουλος.

Έξωθεν του Πρακτορείου ήσαν παρατεταγμένοι οι πρόσκοποι, εντός δε αυτού η Φιλαρμονική, ήτις επαιάνιζε θαυμάσια ενθουσιώδη εμβατήρια, η επιτυχής εκτέλεσις των οποίων τιμά πράγματι τον κ. Βαρβίαν και το Διοικητικόν Συμβούλιον του λαμπρού τούτου Σωματείου.

Τον κ. Ξυδάκην συνεχάρησαν πάντες σχεδόν οι ενταύθα συνάδελφοι του, ως και αντιπρόσωποι της Αιγυπτιακής Κυβερνήσεως.

Μεταξύ των προσελθόντων εις το Πρακτορείον ήτο και ο Άγιος Σιναίου, ο Άγιος Μέμφιδος, ο πρωτοσύγγελος κ. Ευαγγελίδης και πάντες ανεξαιρέτως οι κατά την δοξολογίαν παραστάντες επίλεκτοι.

Περί την 1 μ.μ. πάντες απήλθον καταγοητευμένοι από την προσήνειαν της εθνικής μας αντιπροσωπείας¨.

 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

Έπειτα από 73 χρόνια το υποβρύχιο εντοπίστηκε βόρεια της Σκιάθου – Το κατόρθωμα του Ιωάννη Τούμπα, κυβερνήτη του «Αδρία» και του πληρώματος του λαβωμένου πλοίου που το 1943 ταξίδεψε από την Κάλυμνο στην Αλεξάνδρεια χωρίς πλώρη!

Προκάλεσε αίσθηση στο πανελλήνιο, ο εντοπισμός έπειτα από 73 χρόνια του υποβρυχίου “Κατσώνης” από το πλοίο “Ναυτίλος”, σε βάθος 170 μέτρων βόρεια της Σκιάθου. Με αφορμή το γεγονός αυτό, έγινε ευρύτερα γνωστή η δράση του κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και στην εκτενή αναφορά που έγινε στον κυβερνήτη του, ήρωα Βασίλειο Λάσκο (1899-1943).

Να ξεκινήσουμε με λίγα στοιχεία για το υποβρύχιο “Λάμπρος Κατσώνης”. Είχε εκτόπισμα 556 τόνων στην επιφάνεια και 775 σε κατάδυση και η ταχύτητά του ήταν 14 και 9 κόμβοι αντίστοιχα. Ήταν εξοπλισμένο με 6 τορπιλοβλητικούς σωλήνες των 533 χιλιοστών και ένα πυροβόλο των 100. Στο χρονικό διάστημα 1927-1940, χρησιμοποιήθηκε κυρίως, για την εκπαίδευση του προσωπικού των υποβρυχίων. 

Αν και με σοβαρά επιχειρησιακά μειονεκτήματα το “Κατσώνης”, στις 2 Απριλίου 1943, με κυβερνήτη τον Β. Λάσκο, βύθισε στο λιμάνι του Γυθείου μια γερμανική ναρκοθέτιδα των 1.500 τόνων. Τρεις μέρες αργότερα, βύθισε με το πυροβόλο του κοντά στην Κύθνο, το ισπανικό πλοίο SAN ISIDRO, που ήταν φορτωμένο με γερμανικά εφόδια και γύρισε στη βάση του στη Βηρυτό. Επιστρέφοντας στο Αιγαίο, βύθισε το πλοίο RIGEL χωρητικότητας 1.500 τόνων (29/5/1943). 

Αμέσως μετά, κατευθύνθηκε προς την Ικαρία, όπου λόγω τεχνικών προβλημάτων δεν κατόρθωσε να βυθίσει ένα ιταλικό φορτηγό 7.000 τόνων που έπλεε στην περιοχή. 
Στις 14/9/1943, περιμένοντας ΒΑ της Σκιάθου, το μεγάλο γερμανικό μεταγωγικό Σιμ-Φρα, δέχτηκε επίθεση από εχθρικό πλοίο και τελικά βυθίστηκε. Ο κυβερνήτης ήρωας Β. Λάσκος και 31 μέλη του πληρώματος σκοτώθηκαν, 17 αιχμαλωτίστηκαν, ενώ ο ύπαρχος Ηλίας Τσουκαλάς, 29 χρονών τότε, (πατέρας της δημοσιογράφου Μπήλιως Τσουκαλά) κι ο υποκελευστής Τάσος Τσίγκρας, κολυμπώντας επί 9 ώρες έφτασαν στις ακτές της Σκιάθου, ενώ σε άλλη ακτή του νησιού, έφτασε ο ναύκληρος Αντώνης Αντωνίου. Ο Ηλίας Τσουκαλάς, μετά από πολλές περιπέτειες, φυγαδεύθηκε στη Βάση Υποβρυχίων της Μέσης Ανατολής και συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πατρίδα.

Το 1951, έγραψε το βιβλίο “ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΝ ΥΙ Λάμπρος Κατσώνης”, το οποίο βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Στο βιβλίο αυτό όπως και στο ιστορικό μυθιστόρημα “Βασίλης Λάσκος” του Μ. Καραγάτση (1η έκδοση 1948), υπάρχουν πολλές και συγκλονιστικές λεπτομέρειες για την ηρωική δράση του υποβρυχίου και του πληρώματός του.

Η ιστορία του “Κατσώνης” έχει πολλά κοινά σημεία με εκείνη του αντιτορπιλικού “Αδρίας”, που έδρασε επίσης κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ και ο κυβερνήτης του “Αδρίας”, Ιωάννης Τούμπας, ήταν ηρωική μορφή όπως και ο Βασίλειος Λάσκος. Υπάρχουν βέβαια και δύο βασικές διαφορές, καθώς το μεν “Κατσώνης” βυθίστηκε και ο Βασίλειος Λάσκος έχασε τη ζωή του, ενώ το “Αδρίας”, αν και λαβωμένο δεν βυθίστηκε και ο Ιωάννης Τούμπας πέθανε από φυσικά αίτια. 

Στο “Αδρίας” και τον κυβερνήτη του, θα κάνουμε ένα μικρό αφιέρωμα σήμερα.

Το αντιτορπιλικό συνοδείας “Αδρίας” παραχωρήθηκε από τη Μ. Βρετανία με τη μορφή δανεισμού στη χώρα μας και η παραλαβή του έγινε στις 20 Ιουλίου 1942. Κυβερνήτης του ήταν ο Ιωάννης Τούμπας, αντιπλοίαρχος τότε. Από τις αρχές του 1943, το πλοίο εντάχθηκε στη συμμαχική δύναμη. Μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες, ανέλαβε δράση στον Βόρειο Ατλαντικό. Στις 27/1/1943, βύθισε το γερμανικό υποβρύχιο U-553, ενώ στις 13/2/1943, στο Νότιο Ατλαντικό, βύθισε το γερμανικό υποβρύχιο U-623. Στη συνέχεια, ανέλαβε αποστολές στη Μεσόγειο και ήταν πολύ σημαντική η συμβολή του στην απόβαση των συμμάχων στην Ιταλία. Στη διάρκεια των επιχειρήσεων, σκοτώθηκε ο δίοπος πυροβολητής Α. Αντωνίου ενώ 18 μέλη (από τα 170 συνολικά) του πληρώματος, τραυματίστηκαν.

Το “Αδρίας” ήταν ένα από τα 4 πλοία στα οποία παραδόθηκε ο ιταλικός στόλος του νότου (10/9/1943). Στη συνέχεια, ανέλαβε δράση στις επιχειρήσεις των Δωδεκανήσων. Στις 22 Οκτωβρίου, ενώ βρισκόταν κοντά στην Κάλυμνο, προσέκρουσε σε νάρκη και έχασε την πλώρη του μέχρι τη γέφυρα. Ο Ιωάννης Τούμπας αντί να διατάξει εγκατάλειψη του λαβωμένου πλοίου, κατόρθωσε και το “οδήγησε”, μετά από πλεύση τριών ωρών, στις μικρασιατικές ακτές, συγκεκριμένα στο Γκιουμουσλούκ. Οι απώλειες ήταν 21 νεκροί και 30 τραυματίες.

Να θυμίσουμε ότι η Τουρκία ήταν ουδέτερο κράτος κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (από κάποιους χαρακτηρίστηκε “επιτήδειος ουδέτερος”). Εκεί, έγινε η πρόχειρη επισκευή του “Αδρίας”, μάλιστα για την κάλυψη του κενού χρησιμοποιήθηκε και τσιμέντο (!). Πέρα από κάθε λογική, την 1η Δεκεμβρίου 1943, το “Αδρίας” ξεκίνησε το ταξίδι του (730 ναυτικά μίλια), μέσω Κύπρου, για την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Κινούμενο αρχικά ανάποδα και στη συνέχεια ταξιδεύοντας με πρόσω παρόλο ότι αυτό ήταν επικίνδυνο για ένα πλοίο χωρίς πλώρη και στεγανοποίηση ανάγκης. Τη νύχτα, οι συνθήκες φωτισμού ήταν κακές, καθώς έπρεπε να εμποδίζεται ο εντοπισμός του πλοίου από τα εχθρικά καράβια αλλά ταυτόχρονα έτσι δυσκολευόταν η πλοήγησή του. Συχνά επίσης, το πλήρωμα του πλοίου έπρεπε να αντιμετωπίσει εισροή υδάτων. Τελικά, ξεπερνώντας όλα τα προβλήματα, το “Αδρίας” έφτασε στην Αλεξάνδρεια στις 6/12/1943.

Η υποδοχή που επιφυλάχθηκε στο “Αδρίας” και το πλήρωμά του από τον τιμητικά παρατεταγμένο συμμαχικό στόλο, ήταν αποθεωτική. Το αντιτορπιλικό “Αδρίας” επέστρεψε στην Ελλάδα, μετά την απελευθέρωση και αφού επισκευάστηκε πρόχειρα η πλώρη του, μαζί με τα άλλα πλοία του Στόλου. Η πλήρης επισκευή του, λόγω του τερματισμού του πολέμου, δεν έγινε. Το 2004, η βυθισμένη πλώρη του “Αδρίας” εντοπίστηκε στη θαλάσσια περιοχή των Δωδεκανήσων.

Και λίγα λόγια για τον κυβερνήτη του πλοίου Ιωάννη Τούμπα. Γεννήθηκε στη Μύκονο το 1901. Σπούδασε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων απ’ όπου αποφοίτησε ως Σημαιοφόρος το 1921. Συνέχισε τις σπουδές του στη Σχολή Ειδικεύσεως Πυροβολικού, την Ανώτατη Σχολή Πολέμου και σε ναυτικές σχολές της Αγγλίας. Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ανέλαβε αρχικά τη διοίκηση του οχυρού του Μεγάλου Εμβόλου της Θεσσαλονίκης (1940-41) και στη συνέχεια υπηρέτησε ως κυβερνήτης αντιτορπιλικών. Μετά τον πόλεμο, συνέχισε τη λαμπρή σταδιοδρομία του και το 1952-53, διετέλεσε αρχηγός του Στόλου. Το 1953 αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του αντιναυάρχου.

Στη συνέχεια, ασχολήθηκε με την πολιτική. Πρωτοεκλέχθηκε βουλευτής Αθηνών το 1956, με το κόμμα “Φιλελεύθερη Δημοκρατική Ένωση” του Σοφοκλή Βενιζέλου, ενώ επανεκλέχθηκε στις εκλογές του 1958, 1961, 1963 και 1964, αρχικά με το Κόμμα των Φιλελευθέρων και τέλος με την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου. Στο διάστημα από το Νοέμβριο 1963 ως τα τέλη Δεκεμβρίου 1966, διετέλεσε πολλές φορές υπουργός. Από το 1974 ως το 1977, ήταν βουλευτής Επικρατείας με τη Νέα Δημοκρατία. Τιμήθηκε με πολλά ελληνικά και συμμαχικά παράσημα. Το 1979, εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1991, διετέλεσε πρόεδρός της. Πέθανε στην Αθήνα το 1995. 

(www.protothema.gr)

Ο διακεκριμένος Έλληνας ζωγράφος, Κωνσταντίνος Παρθένης που με το έργο του έφερε σημαντική αλλαγή στα εικαστικά δρώμενα της Ελλάδας στις αρχές του 20ού αιώνα, έφυγε από τη ζωή στις 25 Ιουλίου 1967.

Ο ίδιος έλεγε: «Η ζωγραφική είναι η τέλεια τέχνη. Βεβαιώνει τη δόξα του κόσμου πιο φανερά και περίλαμπρα και συνοψίζει όλες τις άλλες τέχνες».

Γεννήθηκε στις 10 Μαΐου του 1878 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από πατέρα Έλληνα και μητέρα Ιταλίδα.

Απέκτησε στέρεη παιδεία (μιλούσε και έγγραφε ιταλικά, γερμανικά, γαλλικά, αγγλικά και ελληνικά). Από το 1895 έως το 1903 σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, ένα από τα κέντρα του νεωτερισμού, κοντά στον Γερμανό ζωγράφο Καρλ Ντίφενμπαχ και παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα μουσικής στο Ωδείο της πόλης.

Συμμετείχε ενεργά στο κίνημα της βιεννέζικης Sezession, καλλιτεχνικής ομάδας με προεξάρχοντα τον Γκούσταφ Κλιμτ, η οποία σύμφωνα με τη διακήρυξη του Χέρμαν Μπαρ στον κατάλογο της πρώτης έκθεσης της ομάδας αποτελούσε μία «μάχη για την πρόοδο των σύγχρονων καλλιτεχνών ενάντια στα γεράκια που αυτοαποκαλούνται καλλιτέχνες αλλά έχουν εμπορικό συμφέρον να παρακωλύουν την άνθιση της τέχνης» και πραγματοποιεί την πρώτη έκθεση έργων του το 1899.

Το 1903 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Πραγματοποίησε ταξίδια στην Καβάλα και την Κωνσταντινούπολη ενώ έως το 1907 έζησε στον Πόρο, όπου φιλοτέχνησε τις τοιχογραφίες του ναού του Αγίου Γεωργίου. Το 1908 φιλοτέχνησε τις αγιογραφίες του ναού του Αγίου Γεωργίου στο Κάιρο.

Το 1909 παντρεύτηκε την Ιουλία Βαλσαμάκη, γόνο αρχοντικής οικογένειας της Κεφαλονιάς, η οποία του αφοσιώθηκε με τρόπο απόλυτο και συγκινητικό «δανείζοντας» ακόμα και τη φωνή της όταν εκείνος αποφάσισε να αποσυρθεί σε έναν κόσμο σιωπής. 

Από το 1909 έως το 1914, ο Παρθένης έζησε στο Παρίσι, όπου μυήθηκε στον μεταϊμπρεσιονισμό για να διαμορφώσει τελικά το δικό του προσωπικό ύφος. Στο Παρίσι συμμετείχε σε εκθέσεις ζωγραφικής πετυχαίνοντας σημαντικές διακρίσεις (βραβείο για τον πίνακα Η πλαγιά, 1910, και πρώτο βραβείο σε έκθεση θρησκευτικής τέχνης για τον πίνακα Ο Ευαγγελισμός, 1911).

Το 1911 εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα όπου γνωρίστηκε με σημαντικούς Έλληνες διανοούμενους, όπως ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης και ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, ενώ αρχικά εμφανίζεται ως μέλος της Συντροφιάς των Εννιά. 

Το 1917 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα και μαζί με τον Νικόλαο Λύτρα, τον Κωνσταντίνο Μαλέα, τον Θεόφραστρο Τριανταφυλλίδη και άλλους ζωγράφους ίδρυσε την Ομάδα «Τέχνη», με στόχο την ανατροπή του συντηρητικού ακαδημαϊσμού που τότε εξακολουθούσε να επικρατεί στην αθηναϊκή καλλιτεχνική ζωή. Η Ομάδα «Τέχνη» συνδέονταν με το Κόμμα Φιλελευθέρων, επειδή επρόκειτο για κίνημα εκσυγχρονιστικό.

Το 1919, ανατέθηκε στον Παρθένη η αγιογράφηση του ναού του Αγίου Αλεξάνδρου στο Παλαιό Φάληρο. Το 1920 πραγματοποιήθηκε η πρώτη μεγάλη έκθεσή του στο Ζάππειο με περισσότερους από 240 πίνακες. Η φήμη του είχε ήδη αρχίσει να μεγαλώνει και έτσι οι διακρίσεις άρχισαν να πολλαπλασιάζονται. Την ίδια χρονιά ο Ελευθέριος Βενιζέλος τού απένειμε το Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών (για τον Ευαγγελισμό).

Η πρώτη υποψηφιότητά του για καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών (1923) απορρίφθηκε από το συντηρητικό κατεστημένο. Την θέση κατέκτησε, τελικά, με ειδικό νόμο, το 1929. 

Στην οδό Ροβέρτου Γκάλι 40 στους πρόποδες της Ακρόπολης έκτισε το περίφημο σπίτι του, που σχεδίαζε με τον Δημήτρη Πικιώνη, σύμφωνα με τις αρχές του Μπάουχαους. Στο εργαστήριό του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών έσπευσαν να εγγραφούν φοιτητές σπουδαίοι μετέπειτα Έλληνες ζωγράφοι (Γιάννης Τσαρούχης, Νίκος Εγγονόπουλος, Διαμαντής Διαμαντόπουλος, Ρέα Λεονταρίτου, κ.ά.), με τους οποίους, καθώς και με όσους ακολούθησαν, ο Παρθένης δημιούργησε σχέση στενή στηριζόμενη στον βαθύ σεβασμό που ενέπνεε.

Το 1937 τιμήθηκε με το χρυσό βραβείο της Διεθνούς Έκθεσης του Παρισιού για το έργο του Ο Ηρακλής μάχεται με τις Αμαζόνες. Το 1938, στην Μπιενάλε της Βενετίας, η κυβέρνηση της Ιταλίας αγόρασε έναν πίνακα του ζωγράφου με θέμα τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

Τα χρόνια αυτά της άνετης, πολυτελούς και κοσμικής ζωής (ονομαστές έμειναν οι βεγγέρες στο σπίτι του Παρθένη) αλλά και δοσμένης στην τέχνη του και τη μουσική, την οποία αγαπούσε με πάθος, ακολούθησαν άλλα σκοτεινά και δύσκολα.

Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940, ο Κωνσταντίνος Παρθένης μαζί με άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την έκκληση των Ελλήνων διανοουμένων προς τους διανοούμενους ολόκληρου του κόσμου με την οποία αφενός μεν καυτηριαζόταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση, αφετέρου δε, διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για κοινό νέο πνευματικό Μαραθώνα.

Παρά την αναγνώρισή του, ο Παρθένης οδηγήθηκε σταδιακά στην απομόνωση και τη σιωπή. Το 1947 παραιτήθηκε από την καθηγητική έδρα μη μπορώντας να ανεχθεί τον συντηρητισμό της Σχολής. Δεν επικοινωνούσε πλέον με κανένα. Αυτοέγκλειστος στην Ροβέρτου Γκάλι με τη γυναίκα του και την κόρη του αφοσιώθηκε στη ζωγραφική και στους στοχασμούς του.

Προς το τέλος της ζωής του, ο Παρθένης έπαθε παράλυση και σταμάτησε κάθε δραστηριότητα. Τον Απρίλιο του 1967 -ένα χρόνο νωρίτερα είχε πεθάνει η γυναίκα του- το δικαστήριο έθεσε τον Παρθένη υπό δικαστική απαγόρευση. Στις 25 Ιουλίου του 1967, ο Παρθένης άφησε την τελευταία του πνοή, σε συνθήκες ένδειας και απομόνωσης, ενώ η κόρη του Σοφία και ο γιος του Νίκος είχαν ήδη εμπλακεί σε δικαστική διαμάχη για την κηδεμονία του παράλυτου πατέρα τους.

Ο Μαρίνος Καλλιγάς, διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης, είπε μεταξύ άλλων στον επικήδειο που εκφώνησε:
 
«Ο Παρθένης άνοιξε τα μάτια μας σε μια ακόμη – έως τότε άγνωστη – μορφή του τόπου μας. Απεκάλυψε μια κρυμμένη έκφρασή της. Άλλαξε την πορεία της καλλιτεχνικής μας όρασης. Σφράγισε με την προσωπικότητά του μια κρίσιμη εποχή».

(www.zougla.gr)

Ο Αλεξανδρινός ποιητής και λογοτέχνης Ιούλιος Κέρπης προσέφερε ένα υπέροχο ταξίδι νοσταλγίας και συγκίνησης στην κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια, σε όσους παρευρέθησαν στην αίθουσα εκδηλώσεων του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια, το Σάββατο 7 Μαΐου. Το θέμα της παρουσίασης του κου Κέρπη “Εικόνες, λόγος και μουσική στην Αλεξάνδρεια τις δεκαετίες του 1950 και 1960”, είχε την υποστήριξη του Γενικού Προξένου της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια κου Εμμανουήλ Κακαβελάκη και κυρίως της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας.

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Λεοντοπόλεως Γέροντας Γαβριήλ, ως εκπρόσωπος της ΑΘΜ Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής κκ Θεόδωρο Β΄, ο Γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια κ. Εμμανουήλ Κακαβελάκης, ο Πρόεδρος της ΕΚΑ κ. Ιωάννης Παπαδόπουλος, ο Β΄ Αντιπρόεδρος κ. Ανδρέας Βαφειάδης, ο Οικονομικός Επόπτης κ. Πάρις Μακρής, ο Έφορος Τύπου κ. Δημήτρης Κάβουρας και μεγάλο πλήθος παροίκων.

Για δύο ώρες οι παρευρισκόμενοι έγιναν κοινωνοί ενός ονειρικού ταξιδιού στην Αλεξάνδρεια των αναμνήσεων τους ή στην Αλεξάνδρεια των διηγήσεων που έχουν ακούσει από τους παλιότερους. Για δύο ώρες το κοινό με οδηγό τον κ. Κέρπη περιηγήθηκε νοερά σε αγαπημένα στέκια και βιβλιοπωλεία. Έγιναν κομμάτι λογοτεχνικών συντροφιών και γνώρισνα εκ νέου πνευματικούς, εικαστικούς δημιουργούς και δημοσιογράφους. Μέσα από αφηγήσεις και κείμενα κατανόησαν το ρόλο της παιδείας και των εκδόσεων, τη συμβολή των καλλιτεχνών , των ωδείων, των δασκάλων μουσικής, των συνθετών και των σπουδαίων ερμηνευτών στη διαμόρφωση της πνευματικής σκέψης της παροικίας. Παρακολούθησαν νοερά τις μουσικές και θεατρικές παραστάσεις στο θέατρο “Μωχάμεντ Άλι”, αλλά και τα Ανθεστήρια. Αλλά βίωσαν έστω και για λίγο τις ημέρες του Αποχαιρετισμού της πόλης, από όλους όσους έφυγαν στα δύσκολα χρόνια.

Τα κείμενα διάβασαν με ιδιαίτερη συγκίνηση η κα Μαίρη Παυλίδου και οι μαθητές του Αβερωφείου Σπύρος Μακρής και Ευγενία Μανδραγού. Ενώ η προσέλευση μεγάλου αριθμού νέων της παροικίας και το ενδιαφέρον για την ιστορία των Ελλήνων στην πόλη, προκάλεσε ευχάριστη αίσθηση σε όλους.

Αγαπητή Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας,

Έστω και μετα απο 58 χρόνια θέλω να εκφράσω ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ προς την ΕΚΑ, τα τωρινά διοικητικά της μέλη και τα τότε (που μάλλον δεν θα υπάρχουν πια) για την δυνατότητα που μου έδωσαν να μπορέσω – μια και για την δικιά μας γενεά δεν υπήρχε πια μέλλον στην Αίγυπτο – να φύγω από την Αλεξάνδρεια.

Πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα!

Μετά την αποφοίτηση μου το 1958 από το Κλασσικό Τμήμα του Αβερωφείου Γυμνασίου (εκείνη την εποχή δεν υπήρχε διαχωρισμός σε Γυμνάσιο-Λύκειο) δεν είχα καμία επαγγελματική προοπτική στην Αίγυπτο. Τότε ζούσα με την μητέρα μου, η οποία  πάλευε ως νοσοκόμα να μεγαλώσει εμένα και τον μεγάλο αδελφό μου.

Ο μεγάλος αδελφός μου είχε μεταναστεύσει πριν από 4 χρόνια στην Βραζιλία (που δεν ήθελα να ακολουθήσω για κανένα λόγο) και η μητέρα μου ως χήρα πλέον θα τον ακολουθούσε. Ο δε κολλητός μου φίλος και συμμαθητής Σόλων Χριστοφίδης είχε φύγει για σπουδές στην Γερμανία και με παρακαλούσε να πάω με την προοπτική να εργάζομαι και να σπουδάζω. Αλλά εγώ δεν είχα χρήματα ούτε για να πάω στη Τάντα.

Ένα πρωί συναντώ στην Σάααντ Σαγλούλ τον αγαπητό και αείμνηστο διευθυντή του Αβερωφείου κ. Ενρίκο Χατζηανέστη, ο οποίος με ρώτησε κατά λέξη “Λίβα, τί κάνεις;”. Η απάντηση ήταν “Τίποτα, ο Σόλων με περιμένει στην Γερμανία, αλλά δεν μπορώ να φύγω, γιατί δεν έχω τα απαραίτητα χρήματα”. Ο Χατζηανέστης γνώριζε την οικονομική μου κατάσταση και μου λέει “Εγώ είμαι στο Συμβούλιο της Κοινότητας. Κάνε εσύ μια αίτηση και εγω θα την προωθήσω”.

Όντως,  έκανα την αίτηση ζητώντας να μου χορηγήσει η Κοινότητα  τα ναύλα για την Γερμανία. Πέρασαν μερικές εβδομάδες και πληροφορούμαι ότι η αίτηση μου εγκρίθηκε. Ο δε  κος Χατζηανέστης μου παρέδωσε εισιτήρια για Αλεξάνδρεια-Πειραιά-Βενετία με το πλοίο και στη συνέχεια σιδηροδρομικώς  Βενετία-Μιλάνο-Στουτγκάρδη. Εισιτήρια από 25-29/11/1958.

Στο λιμάνι με συνόδεψαν η μητέρα μου, οι φίλοι μου και συμμαθητές Ευάγγελος Κατραμάδος και Γιώργος Μεταξάς.

Στην Γερμανία στο σταθμό με περιμένε ο Σόλων, ο οποίος μου παραχώρησε στέγη και μου βρήκε και δουλειά.

Στην συνέχεια  ανέβηκα στο Αμβούργο. Γράφτηκα στο πανεπιστήμιο. Εργαζόμουν και σπούδαζα οικονομικά και τελείωσα ως οικονομολόγος. Μια γερμανική πολυεθνική εταιρεία χημικών στο Ντίσελντορφ με προσέλαβε στο μάρκετινγκ και σύντομα έγινα υψηλό στέλεχος και εργάστικα εκεί για πολλά χρόνια.

Έκανα οικογένεια και με τα τρία μου παιδιά επισκέφτηκα, πρόσφατα, σχεδόν όλη την Αίγυπτο. Πρωτίστως όμως τους έδειξα το σχολείο μου, το σπίτι και την συνοικία στο Σπόρτινγκ, εκεί που  εμένα, τον Αγ. Σαββα, το σπίτι του Καβάφη, τις παραλίες που περνούσα τα καλοκαίρια κ.α.

Σήμερα ως συνταξιούχος και παππούς μένω εν μέρη στην Ραφήνα – όπου συναντώ παλιούς συμμαθητές – και έν μέρη στο Αμβούργο, διερωτώμενος – με βουρκωμένα μάτια – που θα βρισκόμουν σήμερα χωρίς την βοήθεια της Κοινότητας.

Σας Ευχαριστώ.

Κώστας Λίβας

Δεκαετία του ’40. Η Αίγυπτος βρίσκεται υπό βρετανική κατοχή. Ο Αμπντελαζίζ Χαμάμ, χρεοκοπημένος προύχοντας από την Άνω Αίγυπτο, αναγκάζεται να μετακομίσει στο Κάιρο και να εργαστεί ως αποθηκάριος στην αυτοκινητιστική λέσχη, κτίριο-σύμβολο της διεφθαρμένης μοναρχίας που συνεργάζεται με τους κατακτητές. Εκεί συχνάζει η αφρόκρεμα της κυρίαρχης τάξης, οι αριστοκράτες, οι ξένοι διπλωμάτες, οι αξιωματούχοι.Επικεφαλής τους ο ίδιος ο βασιλιάς, ο οποίος χαρτοπαίζει και διασκεδάζει, και μαζί του ο αμείλικτος αρχιθαλαμηπόλος του, Αιγύπτιος από τη Νουβία, που επιβάλλεται με τον πιο αυταρχικό τρόπο στους υπηρέτες, καταπατώντας κάθε τους δικαίωμα. Έξω από τη λέσχη, η χώρα βρίσκεται σε αναβρασμό και τα εκτός νόμου εθνικιστικά και απελευθερωτικά κόμματα αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους…
Ποιο είναι το τίμημα της επανάστασης και ποιο της υποταγής; Γύρω από αυτό το ερώτημα ουσιαστικά χτίζει ο Ασουάνι το πολυφωνικό του μυθιστόρημα με τους πολλαπλούς αφηγητές. Ένα μυθιστόρημα πλούσιο, πυκνό, γεμάτο δράση, γεγονότα και ανατροπές, όπου οι κοινωνικές συγκρούσεις διασταυρώνονται με τις προσωπικές ιστορίες και όπου η πολιτική εμπλέκεται στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Ο Ασουάνι επανέρχεται με την Αυτοκινητιστική λέσχη της Αιγύπτου στην πολυχρωμία της αφήγησης του Μεγάρου Γιακουμπιάν για να μιλήσει, μέσα από την ατμόσφαιρα και το πλαίσιο μιας άλλης εποχής, για το σήμερα και για την πάντα επίκαιρη και επιτακτική ανάγκη να επικρατήσει η δημοκρατία και η δικαιοσύνη.

Ο Κίμων Τριανταφύλλου γεννήθηκε στο Ζαγαζίκ το 1884. Ήταν αδελφός του Κλέωνα Τριανταφύλλου, γνωστότερου ως Αττίκ, και γιος του επί σειρά ετών διευθυντή των Καταστημάτων J. Planta & Co και προέδρου της Ελληνικής Κοινότητας της πόλης.

Σπούδασε Νομικά στην Αθήνα και παράλληλα πήγαινε στο Ωδείο Αθηνών υπό τον Μ. Βελούδιο (1902). Άρχισε μάλιστα να τα εξασκεί στο Κάιρο, αλλά όταν πήγε στη Γαλλία και τον άκουσε η κορυφαία mezzo-soprano Pauline Viardo τον συμβούλευσε να αφήσει τη Νομική και να ασχοληθεί με το τραγούδι. Έτσι, στο Παρίσι, μεταξύ 75 τενόρων υποψηφίων για το Conservatoire National, ο Ντελμάς όταν τον άκουσε σηκώθηκε, χτύπησε τα χέρια και αναφώνησε ¨Enfin, voila une voix !¨. Κατόπιν δε τούτου, ο υψίφωνος Σαλινιάκ συνεχάρη την Viardo για το μαθητή της.

Από το Conservatoire (1909-1913) αποφοίτησε με το Α΄ Βραβείο Άσματος το 1913. Προηγουμένως, είχε παρακολουθήσει και το τμήμα κωμικής όπερας, αποσπώντας το 1911 τον πρώτο έπαινο, παίζοντας τον ζογκλέρ της Νοτρ Νταμ, για να γράψουν οι εφημερίδες πως ήταν ο μόνος που κίνησε το ενδιαφέρον με την υποκριτική του.

Κατόπιν εμφανιζόταν στη σκηνή της παρισινής Opera Comique, με πρώτο ρόλο εκείνον του Τουρέντου της Καβαλλερίας Ρουστικάνα, με ιδιαίτερη επιτυχία και ευμενείς κριτικές. Επίσης, χρημάτισε επί σειρά ετών πρώτος τενόρος της μεγαλύτερης maitrise των Παρισίων, της Madeleine.

Το 1917 προσλήφθηκε ως καθηγητής Μονωδίας και Μελοδράματος στο Ωδείο Αθηνών, δημιουργώντας δύο άξιες λόγου σχολές που για 7 χρόνια έδιναν τρανά δείγματα της καλής του διδασκαλίας και οι εμφανίσεις τους αποτελούσαν καλλιτεχνικό γεγονός των Αθηνών. Μερικές από τις όπερες που σκηνοθέτησε τότε ήταν ¨La Boheme¨, ¨Tosca¨, ¨Aida¨, ¨Rigoleto¨, ¨Carmen¨, κ.ά. Εκτός από το Ωδείο Αθηνών, ως το 1959 ήταν καθηγητής μελοδράματος και στην Εθνική Λυρική Σκηνή, σκηνοθετώντας 9 όπερες και δύο οπερέτες, π.χ. ¨La Boheme¨ (1947-48), ¨Ιφιγένεια εν Ταύροις¨ (1945-46), ¨Άλκηστις¨ (1950), ¨Βαφτιστικός¨ (1945-46), ¨Το Απόγευμα της Αγάπης¨ (1943-44), κ.ά. Τα καλοκαίρια τις δεκαετίας του ΄50 διαβάζουμε στον Τύπο πως πήγαινε σε Γαλλία και Ιταλία για να παρακολουθήσει την καλλιτεχνική κίνηση. Πέθανε το 1959.

Σημειώνουμε ενδεικτικά, τις εμφανίσεις του στην Αλεξάνδρεια,  στη ¨Sala Lifodi¨ τον Απρίλιο του 1914 μαζί με το βιολονίστα Κοστακαρέτα και τον πιανίστα Ένστ, όπου το πρόγραμμα του περιελάμβανε από την ¨Ηρωδιάδα¨ του Μασνέ, ελληνικά δημώδη του Άραμη, ως τη ¨Μινιόν¨ του Φιζάν, όπως επίσης με τη σοπράνο μαθήτρια και σύζυγο του Μάγκη (χρυσό μετάλλιο Ωδείου Αθηνών) – με την οποία έδιναν σε διάφορα μέρη ρεσιτάλ – στο Hotel ¨Claridge¨ το Γενάρη του 1924, όπου μεταξύ άλλων εκτέλεσε την ¨Εξομολόγηση¨ του Σαμάρα και το ¨Δεν θα ξεχάσω¨ του Ψαρούδα.

Πηγές: ¨Εμπρός¨, Αθήνα 30/8/1912 – ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια  12-25/4/1914, 15-28/4/1914, 6/1/1924, 16/1/1924, 18/1/1924 – ¨Μακεδονία¨, Θεσσαλονίκη 29/9/1927 – www.virtualmuseum.nationalopera.gr (25/11/2015)

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

Ο Στέφανος Ζιζίνιας, με καταγωγή βυζαντινή, γεννήθηκε στη Χίο. Μετά την καταστροφή του νησιού στα 1822, παιδί ακόμη εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του και τους πέντε αδελφούς του στην Αλεξάνδρεια. Από νεαρός επιδόθηκε στο εξαγωγικό εμπόριο αιγυπτιακών προϊόντων και μάλιστα, χάρη των αδελφών του που αργότερα εγκαταστάθηκαν στα μεγάλα ευρωπαϊκά εμπορικά κέντρα, εξάπλωσε τις εργασίες του και κατέστησε τον εμπορικό του οίκο έναν από τους μεγαλύτερους στη Μεσόγειο. Από το 1840 και μετά η περιουσία του αυξάνει αλματωδώς, ισχυροποιείται κοινωνικά και συνδέεται στενότατα με τους Αντιβασιλείς της Αιγύπτου, ασκώντας τους μάλιστα σημαντική επιρροή. Λίγα χρόνια δε πριν, είχε λάβει τον τίτλο του κόμη από το Βασιλιά του Βελγίου. Περίπου τότε πρόσφερε και δύο φρεγάτες στον αιγυπτιακό στόλο, ενώ για τις συνολικές υπηρεσίες του στην Αίγυπτο του πρόσφεραν την απέραντη περιοχή κατά μήκος της παραλίας, από το Σταθμό Ραμλίου ως σχεδόν το Σαν Στέφανο. Στα αμύθητα πλούτη του συμπεριλαμβάνονταν πολυάριθμα μέγαρα στην Αλεξάνδρεια και τα προάστια της, καθώς και στο Κάιρο, το Πορτ-Σάιτ, κ.ά. Η περιοχή από το αγγλικό αρχηγείο ως τον Άγιο Σάββα, κι από εκεί ως την οδό Γερμανίας και την οδό Ελληνικού Νοσοκομείου του ανήκε, όπως επίσης και όλα τα οικόπεδα του ανατολικού λιμένα από το ακίνητο Γιεχία ως το τζαμί Αμπούλ Αμπάς. Επίσης, από τις δύο πλευρές της Διώρυγας Μαχμουδίας, παρά τη Νούζγα, του ανήκαν οικόπεδα εκτάσεως εκατοντάδων φεδδανίων. Λεγόταν – και φαίνεται πως δεν ήταν υπερβολή – πως ο Ζιζίνιας και ο θείος του Μ. Τοσίτσας είχαν στην ιδιοκτησία τους τα ¾ της Αλεξάνδρειας.

Το 1863 έκτισε στο Ράμλι το Ναό του Αγίου Στεφάνου, όπου και εγκατέστησε τους οικογενειακούς του τάφους, δυνάμει χεδιβικού φιρμανίου που ανέφερε ρητά τη λεπτομέρεια αυτή. Την περίοδο 1854-1857 διετέλεσε πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας.

Ο Στέφανος πέθανε το 1870 και ο γιος του Μένανδρος Ζιζίνιας κληρονόμησε της περιουσία του. Ο Μέναδρος είχε λάβει ανώτερη μόρφωση στην Ευρώπη και μάλιστα είχε παντρευτεί κόρη της μεγάλης γαλλικής στρατιωτικής οικογένειας Απέρ. Μετά το θάνατο του πατέρα του εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αλεξάνδρεια, συνεχίζοντας τις μεγαλοπρεπείς οικογενειακές παραδόσεις. Τα αλεξανδρινά μέγαρα που του ανήκαν φιλοξένησαν κατά καιρούς επισήμους και μεγιστάνες που επισκέπτονταν την πόλη, ενώ στις αίθουσες τους δίνονταν εορτές μοναδικής λαμπρότητας. Δυστυχώς, το ωραιότερο από αυτά τα μέγαρα που βρισκόταν επί της Πλατείας των Προξένων και είχε σχεδιάσει ο Antonio Lukovitch – εκεί που αργότερα βρισκόταν το κατάστημα Σεδνάουι – καταστράφηκε από πυρκαγιά κατά την επανάσταση του Οράμπι στα 1882 και μαζί του κάηκαν τα 60.000 βιβλία και χειρόγραφα της πλουσιότατης βιβλιοθήκης των Ζιζίνια. Από τη χρονιά αυτή, βαθμιαία η κολοσσιαία περιουσία του αρχίζει να μειώνεται μέχρι που κάποια στιγμή εξανεμίστηκε… Ο Μένανδρος πέθανε τον Απρίλιο του 1907 και παρόλα αυτά ο γιος του Στέφανος προσέφερε εκ μέρους των κληρονόμων του στο Πατριαρχείο 30.000  γρ.δ. (300 λίρες) υπέρ του Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Παλαιού Καΐρου στη μνήμη του πατέρα του. Στα 1927 είχε απομείνει από την οικογένεια ένας άλλος Στέφανος Ζιζίνιας, δικηγόρος στα Μικτά Δικαστήρια της πόλης, ο οποίος εκτός από το ένδοξο όνομα, δεν είχε κληρονομήσει παρά ελάχιστα οικογενειακά κειμήλια, θυμητάρια μιας ένδοξης, αλλά περασμένης πλέον εποχής…

Επανερχόμενοι στον πατριάρχη της οικογένειας Στέφανο Ζιζίνια, πρέπει να σημειωθεί πως ήταν ένας άνθρωπος καλλιτεχνικά και αισθητικά καλλιεργημένος, έχοντας παράλληλα αρκετές πνευματικές ανησυχίες, αφού αναφέρετε πως όταν κλιμάκιο των Σαινσιμονιστών έφτασε στην Αίγυπτο το 1833, τους έκανε μεγάλες περιποιήσεις. Έτσι, το 1862 ανέγειρε το Θέατρο Ζιζίνια στην οδό Ροζέττης (μετέπειτα Φουάτ), σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Pietro Avoscani – κατ΄ άλλους κτίστηκε το 1865 από το Γάλλο αρχιτέκτονα Miege – στο οποίο με δικά του έξοδα έφερνε τους μεγαλύτερους ευρωπαϊκούς θιάσους. Ήταν ένα τέλειο ευρωπαϊκό θέατρο 2.000 θέσεων, με θαυμάσια ακουστική και πλούσιο σκηνικό διάκοσμο, ενώ τα στολίδια από τερακότα που το κοσμούσαν είχαν δημιουργηθεί από την εταιρεία του Andea Boni στο Μιλάνο. Μετά το θάνατο του το 1870, την εκμετάλλευση του θεάτρου ανέλαβε ομάδα χρηματιστών και μεγαλεμπόρων, η οποία και κάλυπτε τις υπέρογκες δαπάνες των παραστάσεων με προσωπικές εισφορές. Η ομάδα αυτή αποτελείτο από τους Εμμ. Μπενάκη, αδελφούς Συναδινού, Χωρέμη, Σαλβάγο και Μεν. Ζιζίνια. Το Μάιο του 1881 το θέατρο πουλήθηκε αντί 40.000 λιρών στην Αγγλοαιγυπτιακή Τράπεζα, η οποία αργότερα το πούλησε στο βαρόνο Μενάσε και τέλος περιήλθε στα χέρια των κληρονόμων Κονρντάχι, οι οποίοι και το κατεδάφισαν για να κτίσουν στο χώρο αυτό το Θέατρο ¨Μωχάμεντ Άλη¨, τα εγκαίνια του οποίου έλαβαν χώρα στις 8-21/3/1922.

Μάρτυρας ¨της χρυσής εποχής της ιταλικής όπερας¨, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Enrico Terni, από τη σκηνή του ¨Ζιζίνια¨ πέρασε πλήθος ευρωπαϊκών θιάσων. Εκεί ερμήνευσαν έργα οι  Σάρα Μπερνάρ, Ελεωνόρα Ντουζέ, Μονέ Συλλί, Μασκάνι, Λάτζαρι, Τζίνο Μπέκι, κ.ά. Σ΄ αυτό ο Giacomo Puccini παρακολούθησε μία παράσταση της όπερας του ¨Madama Butterfly¨, ενώ στις 22 Οκτωβρίου του 1907 το επέλεξε ο Μουσταφά Κάμελ για να εκφωνήσει τον περίφημο λόγο του, με τον οποίο εξήγγειλε την ίδρυση του Εθνικού Κόμματος.

Εκτός των ξένων, στο Θέατρο Ζιζίνια εμφανίστηκαν μεταξύ άλλων και οι ελληνικοί θίασοι Ταβουλάρη, Καραγιάννη και Ταβουλάρη, έπαιξαν οι Κατίνα Βερώνη και Ευαγγελία Παρασκευοπούλου, έδωσε παράσταση η ¨Νέα Σκηνή¨ του Χριστομάνου (1909), πέρασε ο Γ. Σουρής με τις ¨Νεφέλες¨ του Αριστοφάνη (1901), κ.ά.

Αν μεταφερθούμε για λίγο στο 1878 θα δούμε πως παίχτηκαν στο ¨Ζιζίνια¨ τα μελοδράματα ¨Buy Blas¨ και ¨Il Trovatore¨, με τη συμμετοχή του πρώτου υψιφώνου Λουδ. Κολομπάνα, ο οποίος σε μια επόμενη παράσταση τραγούδησε το άσμα της πρώτης πράξης του ¨Rigoletto¨ και της πρώτης μεσοφώνου Φιλ. Μερκάντη, η οποία τραγούδησε στα ελληνικά το άσμα ¨Ο Βοριάς¨ τονισμένο από τον Μ. Σωτήρη. Στο θίασο αυτόν, που ανέβασε και το ¨Un Ballo in Mascera¨, συμμετείχαν και οι Πράντη, Κασταγνιόλα, Μαρούκο, κ.ά. Ένα χρόνο μετά, στα 1879, στην αίθουσα του μεταξύ άλλων δόθηκε ένας μεγάλος χορός ¨προσωπιδοφόρων¨ (μασκέ) υπέρ του ελληνικού νοσοκομείου, που απέφερε 18.000 φράγκα, ένας χορός της ιταλικής παροικίας κατά την επέτειο της γεννήσεως του βασιλέως Ουμπέρτου Α΄ υπέρ της πρόσθεσης παρθεναγωγείου στο ιταλικό γυμνάσιο, που απέφερε 11.000 φράγκα και μία αραβική παράσταση, με πρωτοβουλία του Νακάς, υπέρ των πληγέντων από τις πυρκαγιές του Καΐρου και της Δαμασκού. Τη χρονιά αυτή η εργολαβία του θεάτρου ¨υπεβλήθη εις νέας θυσίας¨ για να ενισχύσει το θίασο που αρχικά θα ανέβαζε τη ¨Lucia di Lammermoor¨ του Donizetti, προσκαλώντας από την Ευρώπη τρία νέα πρόσωπα, την οξύφωνο Vittoria Potentini, το μεσόφωνο Antonio Patierno και τη βαθύφωνο Giovanni Serbolini.

Τέλος, ας καταγράψουμε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στην αλεξανδρινή εφημερίδα ¨Ελπίς¨ στις 17-1/2/1879 με τίτλο ¨Μια Εσπέρα εις το Θέατρον Ζιζίνια¨, ως αναμνηστική κατακλείδα μιας περασμένης και εν πολλοίς ξεχασμένης αιγυπτιώτικης εποχής:

¨Ενδεκάτη ώρα της νυκτός είχε σημάνη. Καθ΄ όλην δε την πόλιν των Πτολεμαίων μέγας θόρυβος επεκράτει και έκτακτον τι συμβάν προυμηνύετο. Αι άμαξαι διεσταυρούντο εις τας οδούς, αι δε άγριαι φωναί των αμαξηλατών έπληττον την ακοήν του διαβάτου. Τι το αίτον ; Εδίδετο μέγας χορός μετημφιεσμένων εις το Θέατρον Ζιζίνια, προς όφελος του ελληνικού νοσοκομείου Αλεξανδρείας.

Η αίθουσα του Θεάτρου ήτο στολισμένη μετά μεγίστης φιλοκαλίας δι΄ ανθέων και λαμπρώς φωτισμένη ¨a giorno¨. Επί της σκηνής εκάθητο εκλεκτή ορχήστρα, διευθυνομένη παρά του αξίου Έλληνος μουσικού Σπυρίδωνος και παιανίζουσα θαυμασίως τους ωραιοτέρους χορούς των καλυτέρων και νεωτέρων μουσικοδιδασκάλων. Επί εβδομήκοντα δύο θεωρείων ήσαν ανηρτημένοι στέφανοι εκ φυσικών ανθέων.

[Ολίγη] ώραν παρά το μεσονύχτιον η αίθουσα και τα θεωρεία ήσαν πλήρη θεατών και μετημφιεσμένων και μη, η δε όψις του Θεάτρου ήτο μαγευτική, απερίγραπτος. Εις το δοθέν σημείον η μουσική επαιάνισε και εκατοντάδες προσωπιδοφόρων ερρίφθησαν εις τον χορόν.

Ως ο επισκεπτόμενος το πρώτον ανθώνα τινά εκ των ωραιοτέρων, αμηχανεί τι πρώτον να θαυμάση, το σύμμετρον της χλόης, τα καρυόφυλλα, τους μυκώνας, σχηματίζοντας δια των ζωηρών χρωμάτων των ωραίους φυσικούς τάπητας, την κομψότητα, την ποικιλία, το εύοσμον τινών ανθέων διεσπαρμένων ένθεν και ένθεν ή την καλλονήν των τριών ρόδων εν τοις θεωρείοις προς την σκηνήν, ούτω και ημείς ευρισκόμεθα εις αέναον πάλην εκστάσεως ! Μεταξύ των μετημφιεσμένων επέσυρε την περιέργειαν των παρεστότων εν ¨δομινό¨ δια το πολύγλωσσον του. Ήταν εκ του ωραίου φύλλου, αλλ΄ ουχί και ωραίον. Επισκεφθέν τα θεωρεία διηγείτο εις Αγγλικήν, Γαλλικήν και Ιταλικήν διάφορα ευτράπελα ανέκδοτα, γνωστά μόνον εις τους συνομιλούντας μετ΄ αυτού.

Εν τη αιθούση του θεάτρου εβασίλευαν αι τρεις Χάριτες Α.Δ.Σ. Εκάθηνται αύται εις τα θεωρεία προς την σκηνήν. Αι δύο πρώται είχαν την μορφήν των Σεραφείμ και Χερουβείμ, η τρίτη ήτο το αγγελικόν μειδίαμα της Δεσποίνης. Τα βλέμματα αυτών δεν έφθανον χαμαί, αλλ΄ αυθαιρέτως ηρπάζοντο παρά του πλήθους.

Εις τα θεωρεία των τριών σειρών ήσαν περίπου των 500 ατόμων, εις δε τας δύο αιθούσαις της σκηνής και της πλατείας πλέον των 700. Η είσπραξις του Θεάτρου προς όφελος του ελληνικού νοσοκομείου έφθασε εις 18 χιλ. φράγκων περίπου. Άπασαι αι εν Αλεξανδρεία ευρωπαϊκαί αποικίαι απέστειλαν εκεί τους αντιπροσώπους των. Τραπεζίται, έμποροι, κτηματίαι κατείχον πολλά θεωρεία μεταξύ της μεγάλης χορείας των ελληνικών οικογενειών.

Ο κ. Δραγούμης, πολιτικός πράκτωρ της Ελλάδος και ο υποπρόξενος κ. Δορούτης συνετέλεσαν τα μέγιστα εις την συρροήν του πλήθους. Δεν δυνάμεθα όμως να αποσιωπήσωμεν την εξής αλήθειαν. Ο αξιότιμος Μικές Συναδινός, γόνος εκ των καλυτέρων οικογενειών της Αλεξανδρείας, επί δέκα ολοκλήρους ημέρας δεν εφείσθη ουδέ μόχθων, ουδέ θυσίας και δια των […] ουχί μόνο προητοίμαστε τα πάντα, αλλά και […] την πλήρην επιτυχίαν της εσπέρας ταύτης, αναλαβών αυτοπροσώπως μόνος την εποπτείαν απάσης της διευθύνσεως του Θεάτρου. Η πράξις αύτη του κ. Μ. Συναδινού δεικνύει ευγένειαν αισθημάτων και είναι ανωτέρα παντός επαίνου.

Ο χορός εξηκολούθησε μέχρι της 6 ώρας την πρωΐαν, δυστυχώς όμως μικραί ασχημίαι συνέβησαν εν τη αιθούση περί την 4 ώραν της νυκτός. Νέοι τινές τιμήσαντες δεόντως τον Βάκχον παραξετράπησαν. Αι παρακλήσεις του διευθυντού Μ.Σ. δεν εισηκούοντο πλέον και τις ουδέ τι ήθελε συμβή, αν η ευφυΐα του δεν εθεράπευεν τον κακόν.

Το αερόφωτον αίφνης εσβέσθη, η αίθουσα του Θεάτρου έμεινε σκοτεινή και το πλήθος απήλθεν. Αι εν Αλεξαδρεία ευρωπαϊκαί αποικίαι έδωσαν και αύθις τρανά δείγματα ευγενών αισθημάτων, μεγαλοδωρίας και εμφύτου ροπής προς το συνδράμειν τα φιλανθρωπικά καταστήματα¨.

Σημείωση: Αξίζει να σημειωθεί πως, πιθανότατα εμπνευσμένη ως προς την ονομασία από το μεγάλο Αιγυπτιώτη, ιδρύθηκε το 1998 στο Κάιρο η Εταιρία El Asher Real Estate Development and Investment ¨Zizinia¨ με κεφάλαιο 500 εκατομμύρια λίρες. Η εταιρεία μέχρι σήμερα έχει υλοποιήσει στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα 5 μεγάλα οικιστικά, εμπορικά και διοικητικά έργα μεγάλης αγοραστικής αξίας και συγκεκριμένα τα Zizinia, Zizinia Garden, Zizinia Rose, Zizinia Flowers και Zizinia Mall El-Haram, ενώ έχει αναλάβει και το πρότζεκτ Zizinia El Mostakbal. Έτσι, εκτός από την περιοχή στην Αλεξάνδρεια που ακόμη ονομάζεται ¨Ζιζίνια¨ και στο Νέο Κάιρο, όπου και τα περισσότερα έργα της εταιρίας, δημιουργήθηκε μια περιοχή με το ίδιο όνομα, θυμητάρια και οι δύο μιας άλλης εποχής…

Πηγές: Ηρ. Λαχανοκάρδης, ¨Παλαιά και Νέα Αλεξάνδρεια¨, εκδ. Γρίβα, Αλεξάνδρεια 1927, σ.σ. 21-22, 212 – Mohamed Ali Mohamed Khalil ¨The Italian architecture in Alexandria, Egypt¨, University Kore of Enna, 2009, p.p. 20, 29 – Hala Halim ¨Alexandrian Cosmopolitanism¨, Fordham University Press, New York 2013, p. 244 – Γ. Ζιούτης ¨Ο Σαινσιμονισμός έξω από τη Γαλλία, Αθήνα 1952 – Δ. Σεβαστοπούλου ¨Ο Ελληνισμός της Αιγύπτου¨, Αθήνα 1977 – ¨Ομόνοια¨, Αλεξάνδρεια 9-21/5/1881 – ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 6-19/4/1907, 21-4/5/1907, 9-22/3/1922 – ¨Ελπίς¨, Αλεξάνδρεια 9-21/10/1878, 1-15/11/1878, 7-19/11/1878, 23-4/11/1878, 13-25/2/1879, 17-1/2/1879, 19-3/3/1879, 3-15/3/1879, 23-7/3/1879, 5-17/5/1879 – ¨Al Ahram Weekly¨, Cairo 30-8/5-9/2001 – www.zizinia-eg.com (29/12/2015) – Αιγυπτιώτικο Αρχείο Ν.Κ. Νικηταρίδη 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ