Οι ηθοποιοί Άννα (1918-2010) και Μαρία Καλουτά (1916-2006), οι σπουδαίες αυτές πρωταγωνίστριες του μουσικού θεάτρου, που έμειναν γνωστές από την πρώτη εμφάνιση τους στο σανίδι το 1926 ως ¨Καλουτάκια¨, επισκέφθηκαν αρκετές φορές το Σουδάν, αφήνοντας στους εκεί Έλληνες όμορφες αναμνήσεις, όπως το 1936 και το 1946-1948, ενώ το 1952 ηχογραφούν το τραγούδι ¨Σουδάν¨ σε μουσική και στίχους του Αιγυπτιώτη Λάμπη Πασχαλίδη.
Ας θυμηθούμε λοιπόν τους στίχους του, κι ας ταξιδέψουμε νοερά στην πολύπαθη χώρα που με περισσή αγάπη φιλοξένησε τους προγόνους μας :
Το 1932 ιδρύθηκε στην Αθήνα ο ¨Ελληνο-Αιγυπτιακός Σύνδεσμος¨ με σκοπό, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη των υφισταμένων φιλικών δεσμών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Στο Διοικητικό του Συμβουλίου μετέχουν γνωστά ονόματα όπως οι Αντώνης Μπενάκης, Στέφανος Δέλτα, Δημ. Αιγινίτης και Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ενώ πρώτος πρόεδρος του είναι ο Πρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού Ιω. Αθανασάκης.
Σε ενέργειες από το 1933 του Συνδέσμου και των Αιγυπτιωτών οφείλεται ο εξωραϊσμός της πλατείας και το στήσιμο το 1934 του μπρούτζινου έφιππου αγάλματος του Μωχάμεντ Άλη μπροστά στο σπίτι του στην Καβάλα. Για το σκοπό αυτό η Ελληνική Κοινότητα Καΐρου προσέφερε 200 λίρες.
Ο Μωχάμεντ Άλη υπήρξε μία από τις σπουδαιότερες πολιτικές προσωπικότητες του 19ου αι., έχοντας βαθιές διασυνδέσεις με την Ελλάδα, καθώς γεννήθηκε και ανδρώθηκε στην Καβάλα όπου και πρωτοδιακρίθηκε, ξεκινώντας μια καριέρα που τον έφερε να γίνει βαλής της Αιγύπτου και τελικά ημιανεξάρτητος ηγεμόνας αυτής το 1805. Έτσι, ένα από τα σπουδαιότερα αξιοθέατα που μπορεί κανείς στην πόλη το σπίτι στο οποίο μεγάλωσε, γνωστό στις μέρες μας ως ¨Κονάκι του Μεχμέτ Αλή¨ ή ¨Οικία Μωχάμετ Άλη¨. Υπολογίζεται ότι έζησε εκεί μέχρι και τα 30 του χρόνια, μέχρι που του ανατέθηκε να πάει στην Αίγυπτο, ώστε να συμβάλλει στην άμυνα εναντίον των Γάλλων του Ναπολέοντα.
Μπροστά του, διαμορφώθηκε η πλατεία Μωχάμεντ Άλη το διάστημα, όπου σήμερα στέκεται το άγαλμα του,φιλοτεχνημένο στο Παρίσι από τον διάσημο γλύπτη Κωνσταντίνο Δημητριάδη κατά παραγγελία της ελληνικής παροικίας στην Αίγυπτο, που το δώρισε στη συνέχεια στον δήμο της Καβάλας. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι και η τέως βασιλική οικογένεια της Αιγύπτου απέδιδε ιδιαίτερη πολιτισμική αξία στο Κονάκι του Μωχάμεντ Άλη. Έτσι, όταν χρειάστηκαν επισκευές και ευρύτερες εργασίες αποκατάστασης τον 19ο αιώνα δόθηκε στην Καβάλα ειδική χρηματοδότηση από το αιγυπτιακό κράτος. Επιπλέον, το οίκημα διαθέτει έναν μεγάλο κήπο, όπου σώζεται μέχρι και σήμερα κομμάτι από τον τάφο της μητέρας του Μεχμέτ Αλή, Ζεϊνέμπ χανούμ, η οποία έχει κι εκείνη τη δική της σχέση με την Καβάλα, καθώς ήταν είτε κόρη, είτε αδερφή του Οθωμανού τσορμπασί (κυβερνήτη) της.
Τη δεκαετία του ΄30, για να προστατευτούν τα συμφέροντα των Ελλήνων που ζούσαν στην Αίγυπτο – υποθέτουμε κατά το 1937 με τη Συνθήκη του Μοντρέ που κατάργησε τις διομολογήσεις – η πλατεία της Καβάλας μετονομάστηκε σε πλατεία Φουάτ από το όνομα του βασιλέως της Αιγύπτου Φουάτ Α΄, ο οποίος ήταν δισέγγονος του Μωχάμεντ Άλη και είχε πεθάνει το 1936. Γι΄ αυτό ίσως, το 1938 η πλατεία μετονομάστηκε σε πλατεία Στυλιανού Μαυρομιχάλη, χωρίς όμως επί της ουσίας να αλλάξει κάτι, αφού η ονομασία αυτή δεν επικράτησε και η κεντρική πλατεία της Καβάλας συνέχισε να καλείται πλατεία Φουάτ. Το 1967 ο τότε δήμαρχος Ευ. Ευαγγελίου, κατεδάφισε το μνημείο και τη μετονόμασε σε πλατεία Ελευθερίας.
[Στην έγχρωμη φώτο η πλατεία Φουάτ τη δεκαετία του ΄60 με το ταφικό μνημείο της μητέρας του Μωχάμεντ Άλη, ενώ στην ασπρόμαυρη η πλατεία το 1939]
Τα έντυπα ή οι ιστοσελίδες που υπάγονται σε κοινότητες ή φορείς που σχετίζονται με τον πολιτισμό, εκτός της ενημερωτικής τους υποχρέωσης, έχουν και μια «ιερά» αποστολή! Να θυμίζουν, να υπενθυμίζουν και να διδάσκουν τις παρούσες και μελλοντικές γενιές των ανθρώπων, που σχετίστηκαν ή πρόκειται να σχετιστούν με την ιστορική διαδρομή των κοινωνιών εντός των οποίων αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν οι ίδιοι ή έλκουν την καταγωγή τους εξαιτίας των προγόνων τους.
Η Αλεξάνδρεια όσα χρόνια και αν περάσουν θα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του παροικιακού ελληνισμού και ίσως το κορυφαίο. Στον αέναο χρόνο σκάλισαν οι δικοί της αιώνες, το χαρακτικό της Πόλης των Πόλεων! Σαφώς και δεν είναι μόνο ο Μέγας Αλέξανδρος για τον οποίο δύνανται να επαίρονται οι Αιγυπτιώτες. Προυπήρξαν ή ακολούθησαν φιλόσοφοι, πατριάρχες, ποιητές, καλλιτέχνες συγγραφείς, επιστήμονες, ευεργέτες, εφευρέτες και πάσης φύσεως κατηγορίες εμπνευσμένων δημιουργών και ηγητόρων, μέσω των οποίων αναπτύχθηκε ο πολιτισμός και θεμελιώθηκε η πρόοδος, ως ποιοτική στάση ζωής.
Μια σημαντική σελίδα της αλεξανδρινής πολιτείας, κατέγραψαν οι καταξιωμένοι επιχειρηματίες της. Γι αυτό και στον «Αλεξανδρινό Ταχυδρόμο» φροντίζουμε άνευ διακρίσεων να αναδεικνύουμε πρόσωπα του παρόντος, αλλά να μην λησμονούμε καταστάσεις και δόξες, μιας όχι και τόσο μακρινής εποχής.
Για σήμερα λοιπόν προβάλλουμε έναν χώρο που σφράγισε την κοινωνία των Αιγυπτιωτών και Αιγυπτίων, καθώς κατέγραψε το όνομά του μέσα από μια ισχυρή διαχρονικότητα αίγλης και επαίνων, τη δική του ιστορία στις σελίδες της Αλεξανδρινής Πόλης. Αφορμή στάθηκε η συζήτηση του γράφοντος με την κα. Λουκία Πυρίλλη, της οποίας η οικογένεια δημιούργησε το «Τριανόν».
Ας διαβάσουμε όμως το αυθεντικό κείμενο του Μανώλη Δημελλά, των «Καρπαθιακών Νέων» όπου μεταξύ άλλων αναφέρει: «Ας δώσω λίγο παραπάνω χρόνο στο Τριανόν, που χρησιμοποιήθηκε για τα γυρίσματα της βρετανικής αντιπολεμικής ταινίας Ice Cold in Alex (1959), των οποίων οι χαρακτήρες πάλεψαν με τον εφιάλτη της ερήμου και βρέθηκαν στο πανέμορφο καφέ να πίνουν μια μπύρα Stella! Το Ice Cold in Alex είναι μια ταινία με θέμα τον Β ‘ Παγκόσμιο Πολέμο. Το σενάριο αφορά μια ομάδα βρετανών στρατιωτών, που προσπαθεί να ξεφύγει από το Afrika Korps, στην έρημο της Βόρειας Αφρικής, με ένα ασθενοφόρο, μετά την επίθεση του Rommel. Θεωρήθηκε η πρώτη μεταπολεμική ταινία στην οποία οι Γερμανοί δεν απεικονίστηκαν απλά ως ένας απρόσωπος κι ανάξιος εχθρός.
Ίσως όλα αυτά να ακούγονται ξένα κι αδιάφορα, ειδικά σε κείνους που δεν τα έχουν επισκεφθεί, όμως είμαι σίγουρος ότι έστω και μια φορά τη ζωή σου να έχει βρεθεί περαστικός από αυτά τα μέρη, ακόμη κι αν έχεις κλειστά τα μάτια, μα είμαι απόλυτα σίγουρος, ότι οι μυρωδιές κι γεύσεις από τα γλυκά, οι φωνές των ανθρώπων, ακόμη και ο ήχος των κρυστάλλινων ποτηριών, όλα θα έχουν κάνει τη μνήμη να δαγκώσει γερά εκείνη τη στιγμή. Με αφορμή τα παραπάνω καταστήματα ας σταθούμε σε μια Καρπαθιά, που βρέθηκε στην Αλεξάνδρεια έκανε μια μεγάλη φαμίλια και σήμερα η εγγονή της, η κυρία Λουκία Πυρίλλη όχι μόνο δε ξεχνά, μα μνημονεύει συχνότατα την ξεχωριστή καρπάθικη καταγωγή της! Η ιστορία μας ξεκινά στο τέλος του 19ου. Τότε λοιπόν η Ευδοξία, από την Κάρπαθο, το γένος Λεονταρή, παντρεύτηκε με τον Σπύρο Αρώνη (το πιθανότερο από την Κύπρο). Το ζευγάρι μάλλον γνωρίστηκε στη Σμύρνη, παντρεύτηκαν κι έζησαν τι ζωή τους στην Αίγυπτο. Μαζί έκαναν έξι κόρες. Τις Κλεοπάτρα, Κατίνα, Αναστασία, Βασιλική, Μαρίκα και τελευταία ήρθε η Εύχαρις.
Για το ζευγάρι δεν έχουμε πολλές πληροφορίες. Η πρωτοκόρη τους, Κλεοπάτρα Αρώνη, παντρεύτηκε τον Κύπριο Μιχάλη Κασκάνη. Όμως δεν πρόλαβε να χαρεί τη ζωή, η νεαρή γυναίκα σκοτώθηκε μόλις 30 χρονών από αδιευκρίνιστες αιτίες. Ακούστηκε ότι άρπαξαν φωτιά τα μαλλιά της από μια γκαζιέρα κι έτσι κάηκε, ενώ κάποιοι άλλοι είχαν πει ότι αιτία ήταν το πέτρινο μπαλκόνι του σπιτιού. Όταν εκείνο ξεκόλλησε την παρέσυρε στο θάνατο. Η τραγωδία της οικογένειας δεν είχε τελειωμό, ο σύζυγος της, ο Μιχάλης, άφησε τα τρία του παιδιά και τα μεγάλωσε η αδελφή της γυναίκας του, η θεία Μαρίκα. Τον Κώστα (πέθανε 1972), τον Σπύρο (πέθανε 2008) και την Ευδοξία (1922-1983). Με τη σειρά του ο πρωτογιός της Κλεοπάτρας, ο Κώστας, άφησε πίσω 3 κόρες, την Κλεοπάτρα, τη Δέσποινα και την Αντωνία, πολέμησε το 1940, τραυματίστηκε σοβαρά όμως κατάφερε να τα βγάλει πέρα. Ο αδελφός του Σπύρος, ήταν ναυτικός-μάγειρας και ζαχαροπλάστης, παντρεύτηκε και έκαμε δυο κόρες και ένα γιο, την Κλεοπάτρα, τη Γεωργία και τον Γεράσιμος.
Η τρίτη κόρη, η Ευδοξία Κασκάνη, τον Αύγουστο 1958 παντρεύτηκε τον Γιώργο Πυρίλη (1911-1965). Η κόρη τους Λουκία Πυρίλλη, όπως ήδη αναφέραμε, γνωρίζει και νιώθει την καρπάθικη καταγωγή της, έχει βρεθεί αρκετές φορές στο νησί για να συναντήσει τους συγγενείς της. Ο Γιώργος Πυρίλης υπήρξε μεγαλοεπιχειρηματίας, γνώρισε τη σύζυγο του Ευδοξία μάλλον κατά τη διάρκεια του πολέμου, όταν εκείνη ήταν εθελόντρια νοσοκόμα, είχαν σχέση περισσότερα από 10 χρόνια, από την εποχή που εκείνη ήταν στο Γαλλικό σχολείο στις καλόγριες. Ο Γιώργος Πυρίλλης ήταν γιος του Δημήτρη Πυρίλη και της Λουκίας Αλισάφη. Είχε τις επιχειρήσεις εστίασης, κάποια από τα περίφημα καφεζαχαροπλαστεία της Αλεξάνδρειας.
Ο πατέρας του, ο Δημήτρης Πυρίλλης, πέθανε το 1957, ήταν περίπου 88 ετών, είχε καταγωγή από την Ανατολική Θράκη, μάλλον από την παλιά Ρουμελιά και το χωριό του λεγόταν Μπουνίρ Χισάρ. Η ιστορία λέει ότι στην Αλεξάνδρεια έφτασε μέσα σε ένα βαρέλι! Η γυναίκα του, η Λουκία Αλισάφη, είχε καταγωγή από τη Μύκονο. Ο Δημήτρης λοιπόν ξεκίνησε να πουλάει με ένα καρότσι τυρόπιτες, γιαούρτια και διάφορα ζυμωτά, όμως δε στάθηκε εκεί, άνοιξε το πρώτο κατάστημα και συνεταιρίστηκε με κάποιον Κωνσταντινίδη. Ο Δημήτρης είχε το μυαλό και δημιούργησε, ξεκίνησε εργοστάσιο.
Με τη Λουκία έκαμαν 4 παιδιά, την Πηνελόπη (παντρεύτηκε κάποιον Ιταλό), τον Γιώργο ( παντρεύτηκε την Ευδοξία Κασκάνη με ρίζες από Κάρπαθο), τη Μαρία (παντρεύτηκε τον βαμβακέμπορο Κων. Δούκα) και τον Σταύρο, που πέθανε 19 ετών από φυματίωση στην Ελβετία. Ο Γιώργος Πυρίλλης, που αναφέραμε πιο πάνω, συνέχισε τη δουλειά του πατέρα του, μάλιστα γύρω στο 1930 ταξίδεψε και σπούδασε στο Παρίσι ζαχαροπλαστική.
Τα πρώτο του κατάστημα ήταν το Petit Trianon (υπάρχει ακόμη και σήμερα με το όνομα Baudrot). Στη συνέχεια άνοιξε τα Grand Trianon, Unica (σήμερα δεν υπάρχει, έγινε τράπεζα), το Baudrot με την μεγαλύτερη ποικιλία ζαχαρωτών! Εκτός από τα παραπάνω είχε την κουζίνα στο σπόρτ κλαμπ, την κουζίνα σκοποβολής, επίσης είχε το κλάμπ Miami και πολλές κουζίνες στα ποταμόπλοια του Νείλου. Επίσης είχαν εργοστάσιο παραγωγής των εδεσμάτων (στην πρώην οδό Λειψούς, που έγινεSarm el seich και σήμερα λέγεται Καβάφη, γιατί εκεί ήταν η κατοικία του ποιητή). Το εργοστάσιο του Πυρίλλη έφτιαχνε τα προϊόντα για όλα τα καταστήματα, τα περισσότερα από αυτά ήταν γλυκά και είχε 100 άτομα προσωπικό, ενώ τα καφεζαχαροπλαστεία δούλευαν σε διπλές βάρδιες, από 30 άτομα στην κάθε μία από αυτές! Το 1947 το Grand Trianon κάηκε όμως στη συνέχεια ανακαινίστηκε και συνέχισε τη λειτουργία του.
Ο Γιώργος Πυρίλλης πέθανε το 1965, ωστόσο οι επιχειρήσεις συνέχισαν να λειτουργούν μέχρι το θάνατο της γυναίκας του Ευδοξίας (1978). Το σημερινό Baudrot βρίσκεται στις εγκαταστάσεις του πρώην Petit Trianon και παραμένει κλειστό από το 2015. Η ιδιοκτήτρια Λουκία Πυρίλλη ανακαίνισε την επιχείρηση και σήμερα αναζητά τον θαρραλέο επενδυτή που θα νιώσει την ενεργή αύρα του κτηρίου, θα αισθανθεί την 80χρονη ιστορία του και θα θελήσει να ανάψει τα φώτα, να ανοίξει τις πόρτες και να το γεμίσει με γλυκιές κι αλμυρές γεύσεις, από εκείνες που αφήνουν τις πιο ισχυρές, τις αναλλοίωτες μνήμες. Μπορεί στην σημερινή Αλεξάνδρεια να μη συναντήσεις τον Κωνσταντίνο Καβάφη, ούτε τον Laurence Durrell και τα διάφορα ενσταντανέ των δρόμων να μην προκαλούν νοσταλγική διάθεση. Όμως αν βρεθείς περαστικός έξω από ένα ελληνικό καφεζαχαροπλαστείο, τότε πρέπει να αφήσεις τη διαίσθηση να σε οδηγήσει, να μην αντισταθείς στις κρυφές επιλογές των αισθήσεων. Μα κάπως έτσι, σχεδόν αθόρυβα, κερδίζονται οι πιο όμορφες εμπειρίες της ζωής μας».
Για την ιστορία, οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν ευγενώς από την κα. Λουκία Πυρίλλη, οι δε πρόσφατες εντός του σημερινού Τριανόν τραβήχτηκαν από τον γράφοντα. Κλείνουμε με την απάντηση της κας Πυρίλλη στο ερώτημά μας: «πως γίνεται μετά από τόσα χρόνια οι εργαζόμενοι να σας αντιμετωπίζουν θαρρείς και είσθε η ιδιοκτήτρια του ιστορικού καφέ;» «Μα αυτό είναι το στέκι μου. Οι πάντες εδώ με γνωρίζουν, ποτέ δεν άλλαξα χώρο. Άλλωστε μέσα στους διαδρόμους και τις αίθουσες του Τριανόν, από μικρή γέμισα με εικόνες τις μνήμες μου!»
Η Αλεξάνδρεια έχει την τιμητική της την 29 Απριλίου 2024 με δύο πρόσημα ένα συν κι ένα πλην! Σαν σήμερα το 1863 γεννήθηκε και την ίδια ημέρα 70 χρόνια μετά απεβίωσε.
Σε λίγες ημέρες η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κα Κατερίνα Σακελλαροπούλου θα πραγματοποιήσει τα εγκαίνια της ανακαινισθείσης οικίας του, που ανέλαβε με την χορηγία του το Ίδρυμα Ωνάση.
Ημέρα λοιπόν του παγκόσμιου ποιητή, του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού και χρέος μας να τον μνημονεύσουμε ακόμη μία φορά!
Η ποίηση του Καβάφη, αινιγματική στην αρχή, βρήκε στη συνέχεια μια πρωτοφανή απήχηση στο κοινό. Αυτό συνέβη επειδή ο μοναχικός και παράδοξος ποιητής, δείχνοντας με θάρρος και ειλικρίνεια τις πληγές του –τη μοναξιά, την ανία, το αδιέξοδο– συγκίνησε όλους εκείνους που μέσα από τους στίχους του αναγνώριζαν τον εαυτό τους.
Ο πατέρας του, Πέτρος-Ιωάννης, ήταν δραστήριος έμπορος στην Αλεξάνδρεια, όπου τότε είχε αρχίσει να ακμάζει το ελληνικό στοιχείο.
Η μητέρα του, Χαρίκλεια (το γένος Γεωργάκη Φωτιάδη), ανήκε σε παλιά φαναριώτικη οικογένεια της Κωνσταντινούπολης. Τα δύο αυτά στοιχεία –η εμπορική ιδιότητα του πατέρα του και η αρχοντική καταγωγή της μητέρας του– συνετέλεσαν σημαντικά στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του ποιητή. Σε νηπιακή ηλικία βρέθηκε στην Αγγλία και επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια σε ηλικία 9 ετών, οπότε για πρώτη φορά άρχισε να μαθαίνει τα ελληνικά. Από το 1889 έως το 1922 εργάστηκε ως υπάλληλος στην αιγυπτιακή κυβέρνηση, σε ένα από τα γραφεία του τμήματος αρδεύσεων.
Το 1886, σε ηλικία 23 ετών, ο Καβάφης δημοσίευσε το πρώτο ποίημά του στο περιοδικό Έσπερος της Λειψίας. Στη συνέχεια δημοσίευσε μερικά ακόμα ποιήματα και ύστερα σιώπησε για αρκετά χρόνια, έως το 1891. Από το 1912 ξεκίνησε να δημοσιεύει τα ποιήματά του σε μονόφυλλα, τα οποία συγκέντρωνε σε συλλογές. Το γεγονός αυτό δημιούργησε σε πολλούς τη λανθασμένη εντύπωση ότι ο ποιητής δεν είχε κυκλοφορήσει ποτέ συλλογές του. Στην πραγματικότητα, δημοσίευσε δύο με τον τίτλο Ποιήματα (Αλεξανδρινές εκδόσεις), τη μία το 1904 και την άλλη το 1910.
Ο Καβάφης αποκήρυξε τα ποιήματα που έγραψε πριν από το 1900 (δηλαδή δεν τα τύπωσε στα κατά καιρούς εμφανιζόμενα φυλλάδια), εκτός από ένα (Η πόλις, 1896) και ορισμένα άλλα τα οποία επεξεργάστηκε όμως από την αρχή. Τελικά, αναγνώρισε ως αντιπροσωπευτικά της τέχνης του μόνο 154 ποιήματα. Η πρώτη έκδοση του συνόλου των ποιημάτων του, στην οποία δεν περιλαμβάνονταν τα σιωπηρά αποκηρυγμένα πρώτα ποιήματά του και τα ανέκδοτα, έγινε μετά τον θάνατό του, με την επιμέλεια του φίλου του, ζωγράφου Τάκη Καλμούχου. Πάντως, η νεότερη έρευνα (Γ.Π. Σαββίδης) έδειξε πως τα ανέκδοτα ποιήματα του Καβάφη εκτείνονται χρονικά πριν από το 1886 και, το κυριότερο, πολύ μετά το 1900 (έως το 1923). Αυτά δημοσιεύθηκαν το 1968, προκειμένου να συμβάλουν στην πληρέστερη γνώση και κατανόηση της καβαφικής ποίησης.
Ο Καβάφης, με τα ποιήματά του, πολλά από τα οποία είναι ερωτικά και συχνότατα ηδονιστικά εισήγαγε στην ελληνική ποίηση ένα νέο ύφος, που ξάφνιασε με την τόλμη του. Έγραψε επιγραμματικούς στίχους, γιατί είχε την ικανότητα να ανακαλύπτει τη συμπυκνωμένη δραματική και αισθητική δύναμη που κρύβουν μέσα τους οι λεπτομέρειες. Η ποίησή του είναι πεζολογική –είχε καταργήσει τα μέτρα και την ομοιοκαταληξία, η οποία, στις λίγες περιπτώσεις που υπάρχει, προσδίδει στο ποίημα κάποιον ειρωνικό τόνο–, γραμμένη σε μια ιδιόρρυθμη ημικαθαρεύουσα.
”Θυμήσου, σώμα… Σώμα, θυμήσου όχι μόνο το πόσο αγαπήθηκες, όχι μονάχα τα κρεββάτια όπου πλάγιασες, αλλά κ’ εκείνες τες επιθυμίες που για σένα γυάλιζαν μες στα μάτια φανερά, κ’ ετρέμανε μες στη φωνή — και κάποιο τυχαίον εμπόδιο τες ματαίωσε. Τώρα που είναι όλα πια μέσα στο παρελθόν, μοιάζει σχεδόν και στες επιθυμίες εκείνες σαν να δόθηκες — πώς γυάλιζαν, θυμήσου, μες στα μάτια που σε κύτταζαν. πώς έτρεμαν μες στη φωνή, για σε, θυμήσου, σώμα.”
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1918)
Το πνεύμα της παρακμής που κυριαρχεί στην ποίησή του, τον έφερε κοντά στην ομόλογή του αλεξανδρινή εποχή. Έτσι, μια σειρά από τα ποιήματά του είναι ιστορικά, με την έννοια πως η ιστορία είτε πλαισιώνει τα δικά του προσφιλή θέματα είτε του παρέχει τα σύμβολα για την έκφραση των δικών του αντιλήψεων. Η γοητεία που ασκούσε στον Κ. το παρελθόν αποδεικνύεται ακόμα από την ποιητική απόδοση των ερωτικών συγκινήσεών του: κατά κανόνα ανάγονται σε μια περασμένη εποχή, όταν ο ποιητής ήταν ακόμα νέος. Η ποίηση του Καβάφη είναι αυστηρά ανθρωποκεντρική και εγωκεντρική: η φύση είναι εξορισμένη από αυτήν. Τη μόνη φορά που εμφανίζεται, παρουσιάζεται ως μια χαμένη ομορφιά (Θάλασσα του πρωινού). Ο Αλεξανδρινός ποιητής πίστευε πως η παρουσία και η έξαρση της φύσης θα ήταν ένα γνώρισμα του ανεπίτρεπτου σε αυτόν λυρισμού. Ωστόσο, στα ποιήματα που έγραψε πριν από το 1900 υπήρχαν συχνές αναφορές στη φύση.
Η ποίηση του Καβάφη, αινιγματική στην αρχή, βρήκε στη συνέχεια μια πρωτοφανή απήχηση στο κοινό. Αυτό συνέβη επειδή ο μοναχικός και παράδοξος ποιητής, δείχνοντας με θάρρος και ειλικρίνεια τις πληγές του –τη μοναξιά, την ανία, το αδιέξοδο– συγκίνησε όλους εκείνους που μέσα από τους στίχους του αναγνώριζαν τον εαυτό τους. Ωστόσο, ο Κ. έδειξε πως η αξιοπρέπεια πρέπει να αποτελεί την έσχατη ελπίδα του ανθρώπου, όσο απελπισμένος και αν είναι.
Ποιητικά έργα του: Τείχη (1897), Κεριά (1899), Το πρώτο σκαλί (1899), Θερμοπύλες (1903), Περιμένοντας τους βαρβάρους (1904), Επιθυμίες (1904), Η πόλις (1910), Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον (1911), Ιθάκη (1911), Επέστρεφε (1912), Όσο μπορείς (1913), Ομνύει (1915), Καισαρίων (1918), Το διπλανό τραπέζι (1918), Να μείνει (1919), Ο Δαρείος (1920), Εύνοια του Αλέξανδρου Βάλα (1921), Ιερεύς του Σεραπίου (1926), Ο Ιουλιανός και οι Αντιοχείς (1926), Μέρες του 1901 (1927), Ας φρόντιζαν (1930), Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας (1933) κ.ά.
Στο έργο του Καβάφη, ο οποίος είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές μας και από τους λίγους με παγκόσμια απήχηση (τα ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες), συμπεριλαμβάνονται και διάφορα πεζά κείμενα, κυρίως κριτικά σημειώματα, ταξιδιωτικές εντυπώσεις και δοκίμια, που δεν προσθέτουν πολλά στο έργο του, βοηθούν όμως στην καλύτερη ερμηνεία του.
