Κατηγορία: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Πρόσκοποι

Η Προσκοπική κίνηση ξεκίνησε τα πρώτα της βήματα στην Αλεξάνδρεια το 1911 με επικεφαλής τον Α. Κόκκινο, ο οποίος δημιούργησε 4 συνοικιακές ομάδες με 150 παιδιά συνολικά. Η πρώτη αυτή προσπάθεια αντιμετώπισε πολλά προβλήματα αλλά κατάφερε να αντέξει και το 1914 δημιουργήθηκε η Κεντρική Επιτροπή Αιγύπτου, η οποία υπαγόταν στο Σώμα Ελλήνω Προσκόπων της Ελλάδας, και είχε Πρόεδρο τον Αντώνιο Μπενάκη και έδρα την Αλεξάνδρεια. Στη διάδοση του Προσκοπισμού στην Αλεξάνδρεια συνέβαλαν εκτός από το Μπενάκη, ο Αλεξ. Χωρέμης, ο Αλ. Μπενάκης, ο Στ. Σαλβάγος, ο Γ. Πηλαβάκης, ο Π. Αρκουδάρης και ο Αν. Λεοντόπουλος. Συγκροτήθηκαν συνολικά 8 ομάδες που αριθμούσαν 400 προσκόπους και η παρουσία τους στη ζωή της παροικίας ήταν έντονη.

Την 1η Ιουνίου 1914 εκδόθηκε το πρώτο τεύχος του επίσημου οργάνου της Κεντρικής Επιτροπής Αιγύπτου με τον τίτλο “Έσο Έτοιμος”. Τα ιδεώδη του προσκοπισμού, όπως τα συμπύκνωνε, ήταν: “τιμή του ατόμου και σταθερότητα χαρακτήρα, σεβασμός προς τη θρησκεία και τους γονείς, λατρεία προς την πατρίδα”.

Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Έλληνες πρόσκοποι παρείχαν τις υπηρεσίες του ως ταχυδρόμοι, τραυματιοφορείς και οδηγοί, δεχόμενοι τα συγχαρητήρια και τις ευχαριστίες των συμμάχων στρατηγών, στους οποίους παρείχαν τις υπηρεσίες τους.

Δυστυχώς η περίοδος μετά τον πόλεμο υπήρξε άσχημη αφού το Σώμα διαλύθηκε μέχρι και το 1924 όπου παλαιά στελέχη με επικεφαλής τον Γ. Πηλαβάκη το επαναλειτούργησαν. Ο Πηλαβάκης αναλαμβάνει Περιφερειακός Έφορος Αλεξανδείας έχοντας πλέον την έδρα της στο Σάτμπυ. Πλέον αρχίζουν να αναπτύσονται συστήματα, στα πλαίσια των οποίων λειτουργούν εκτός από τις ομάδες των προσκόπων και οι αγέλες των λυκοπούλων, οι οποίες οργανώνονται για πρώτη φορά το 1932 με επικεφαλής τον Κ. Στεφανουδάκη, καθώς και η Εφορία Ναυτοπροσκόπων, η έδρα των οποίων βρισκόταν στη Μεσάλα απέναντι από τον Άγιο Σάββα.

Την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Πρόσκοποι συνεργάστηκαν στενά με την Ελληνική Αεράμυνα, κόλλησαν τα χαρτιά στα τζάμια του Κοτσικείου Νοσοκομείου και προέβησαν στην απογραφή της παροικίας.

Στην Αλεξάνδρεια εκδόθηκαν διάφορα προσκοπικά έντυπα, όπως η “Ελπίς” (1926), ο “Ανιχνευτής” (1929), ο “Ηρακλής” (1929), ο “Λύκος” (1938), η “Νάρκη” (1941), το “Δελτίο μας” (1943), η “Φωνή μας” (1944), ο “Πρόσκοπος” (1945), το “Αιέν Αριστεύειν” (1947), η “Πρόοδος” (1950) και το “Τριφύλλι μας” (1952). Το 1952 επανεκδόθηκε το “Έσο Έτοιμος”. Οι ναυτοπρόσκοποι εξέδωσαν το 1935 το περιοδικό “Ναυτοπούλι” και το 1943 “Το τιμόνι”. Ενώ για τα λυκόπουλα εκδιδόταν το περιοδικό “Ο Μόγλης”.

Τη δεκαετία του ’70 Περιφερειακός Έφορος ήταν ο Αζαρίας, ο οποίος έδωσε τη σκυτάλη τη δεκαετία του ’80 στον Καλόγηρο και εν συνεχεία στο Χριστοδουλίδη. Τη δεκαετία του ’90 αναλαμβάνει Περιφερειακός Έφορος ο Κατσιμπρής και από το 2000 μέχρι και σήμερα στη θέση του Περιφερειακού βρίσκεται ο Άρης Μαρκοζάνης.

Ο Προσκοπισμός στην Αλεξάνδρεια ακολουθεί το πρόγραμμα του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, από το οποίο προμηθεύεται σήματα και διακριτικά. Παρά τη συρρίκνωση της Ελληνικής Παροικίας, οι Πρόσκοποι της Αλεξάνδρειας παραμένουν δραστήριοι και παρόντες σε κάθε δραστηριότητα της παροικίας. Το καλοκαίρι οργανώνει κατασκηνώσεις, ενώ κατά τη διάρκεια του έτους προσφέρει πρόγραμμα ποικίλων δραστηριοτήτων στα παιδιά της παροικίας, τα οποία πραγματώνονται από άρτια εκπαιδευμένους βαθμοφόρους, οι οποίοι παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις της επιστήμης της παιδαγωγικής, ενώ συμμετέχουν ενεργά στη δημιουργία σεμιναρίων σχετικά με το προσκοπικό πρόγραμμα.

Παράλληλα συμμετέχει στις επίσημες διοργανώσεις της ομογένειας και τις θρησκευτικές εορτές.

Οδηγοί

Το 1927 ιδρύεται το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών στην Αλεξάνδρεια. Πρωτοπόρες στην οργάνωση υπήρξαν η Ιωάννα Γρυπάρη, η Ειρήνη Μπενάκη, η Άννα Κουρμούλη και η Τζένη Χρηστομάνου. Τη δεκαετία του ’80 Αρχηγός του Τμήματος Οδηγών Αλεξανδρείας υπήρξε η Πένη Κουτσούμη, και εν συνεχεία η Χριστίνα Κωνσταντίνου και Τοπική Έφορος η Ειρήνη Μανικάρου, η οποία βρίσκεται σε αυτή τη θέση μέχρι και σήμερα. Αρχηγός των Οδηγών Αλεξανδρείας σήμερα είναι η Μαίρη Κάβουρα.

Την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Οδηγίνες της Αλεξάνδρειας υπηρέτησαν στην Ελληνική Αεράμυνα μαζί με τους Προσκόπους, στις Πρώτες Βοήθειες, στον Ερυθρό Σταυρό, οργάνωσαν  ψυχαγωγικές εκδηλώσεις για τους επίστρατους στο στρατόπεδο του Σίντι Μπισρ, συγκέντρωσαν ρούχα για τους πρόσφυγες, έπλεξαν τη “φανέλα του στρατιώτη”, έκαναν εράνους για αγαθοεργούς και πατριωτικούς σκοπούς, στελέχωσαν το Στρατιωτικό Νοσοκομείο και το Σώμα των Εθελοντών Νοσοκόμων.

Σήμερα οι οδηγοί έχουν ενεργεί παρουσία συμμετέχοντας σε κάθε δραστηριότητα της παροικίας, ενώ προσφέρουν από κοινού με τους Προσκόπους πρόγραμμα που καλύπτει κάθε ενδιαφέρον των παιδιών της παροικίας.

(Πηγή: Ι.Μ. Χατζηφώτης, Αλεξάνδρεια: Οι δύο αιώνες του νεότερου Ελληνισμού (19ος-20ος), Αθήνα, 1999, σσ.458-461)

Το Μπενάκειο Ορφανοτροφείο ιδρύθηκε το 1909 με δωρεά της οικογένειας Μπενάκη και συγκεκριμένα των Εμμανουήλ και Βιργινίας Μπενάκη. Το Μπενάκειο έκανε δεκτά κορίτσια τα οποία ήταν ορφανά από δύο γονείς, ή είχαν μόνο έναν γονεά ο οποίοι αδυνατούσε να καλύψει τις ανάγκες του παιδιού.

Το ίδρυμα παρείχε τη στοιχειώδη εκπαίδευση (δημοτικό) στις τροφίμους κοπέλες που φυσικά έμεναν εσώκλειστες και δεν δικαιούταν να αποχωρήσουν από το ίδρυμα πριν ολοκληρώσουν τη βασική τους μόρφωση. Όσες το επιθυμούσαν στέλνονταν στα δευεροβάθμια σχολεία της Ε.Κ.Α. (Σαλβάγειος, Αβερώφειο, Αγγλικές Σχολές κ.ά.), ενώ οι υπόλοιπες μπορούσαν να παρακολουθήσουν το τμήμα Οικοκυρικής που λειτουργούσε στο Ορφανοτροφείο. Η προσφορά του ιδρύματος ήταν μεγάλη. Μέσα σε αυτό οι εσώκλειστες κοπέλες μάθαιναν κοπτική και ραπτική, καθώς και κάποιες άλλες εργασίες τεχνικής φύσης.

Το ίδρυμα είχε κατά κάποιο τρόπο μια αυτοτέλεια, υπό την εποπτεία της ΕΚΑ φυσικά. Η εποπτεία όμως της καθημερινής δραστηριότητας βρισκόταν κάτω από τη φροντίδα επιτροπής, της οποίας πρόεδρος ήταν για πολλά χρόνια η Αργίνη Μπενάκη Σαλβάγου, γόνος της ιδρύτριας οικογένειας. Είναι εξάλλου γνωστό ότι πριν λειτουργήσει ως Μπενάκειο Ορφανοτροφείο, είχε δημιουργηθεί το “Μικρό Άσυλο”, που είχε τη φροντίδα της Βιργινίας Μπενάκη, συζύγου του Εμμανουήλ, καθώς και της Πηνελόπης Μπενάκη Δέλτα, πριν εγκαταλείψει την Αλεξάνδρεια.

Από την ίδρυση του και μέχρι τη δεκαετία του ’60 το Μπενάκειο Ορφανοτροφείο φιλοξένησε περίπου 1.200 κοπέλες ορφανές. Το 1967 αποχώρησε η Δ/τρια Θ. Βαλασίδου και ανέλαβε τη διεύθυνση η Σοφία Στεφανάκη, ήδη Δ/τρια της Σχολής Αμφιέσεως που είχε μεταφερθεί από το Ζερβουδάκειο στο Μπενάκειο Μέγαρο.

Το 1970 έπαψε να λειτουργεί το Ορφανοτροφείο που επί τόσες γενιές είχε εκπαιδεύσει και γενικότερα μορφώσει κοπέλες της Ελληνικής παροικίας Αλεξανδρείας. Το κτίριο του Μπενακείου Ορφανοτροφείου παραχωρήθηκε το 1971-1972 στο Ελληνικό Δημόσιο και εκεί στεγάστηκαν οι υπηρεσίες του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια, που λειτουργούν μέχρι και σήμερα.

(Πηγή: Σουλογιάννης, Ε. Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας 1843-1993, Αθήνα: Ε.Λ.Ι.Α, 2005, σσ. 241-242)

Πριν από μερικές μέρες βρέθηκα στο σπίτι ενός Αλεξανδρινού, γνωστού σε όλους με την ιδιότητα του τυπογράφου. Ονομάζεται Παναγιώτης Βελετζάς και διατηρούσε μαζί με τ’ αδέλφια του το ομώνυμο τυπογραφείο στην Αλεξάνδρεια. Πηγαίνοντας στην Αγγλία έμαθε την μοντέρνα φωτολιθογραφία και έφερε μαζί του μια τελευταίου τύπου τυπογραφική μηχανή με την οποία έκανε θαυμάσια πράγματα, όπως μας λέει ο ίδιος. Όμως το 1989 αποφάσισε να πουλήσει την επιχείρηση και να μετακομίσει μόνιμα στην Αθήνα μαζί με την οικογένειά του. Τον συνάντησα στο σπίτι του στο Παλαιό Φάληρο. Στο τραπέζι βρισκόταν ένα μικροσκοπικό μοντέλο πολεμικού αεροπλάνου τύπου «Spitfire» που του χάρισε ο γιος του και ένα άλμπουμ με φωτογραφίες από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Ήταν σαφές ότι σήμερα, παραμονές της 28^ης Οκτωβρίου, θα μου μιλούσε για κάτι εντελώς διαφορετικό. Θα μου εξιστορούσε τις περιπέτειές του ως πιλότου της πολεμικής αεροπορίας κατά την διάρκεια του πολέμου. Τον αφήνουμε να μας τις διηγηθεί:

«Από μικρό παιδί μου άρεσε να πετάω. Έκανα χάρτινα αεροπλανάκια και τα πετούσα μέσα στην τάξη. Έτσι όταν ήρθαν να με επιστρατεύσουν εγώ τους ζήτησα αμέσως να πάω στην αεροπορία. Ήταν βλέπεις η μοναδική μου ευκαιρία να πετάξω. Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος και συγκροτήθηκε ο στρατός της Μέσης Ανατολής στον οποίο υπηρέτησαν πολλοί Αιγυπτιώτες εγώ ήμουν μόνο δεκαεννέα χρονών. Μαζί λοιπόν με τον ξάδελφό μου τον Σπύρο Αλμπάνη καταταγήκαμε στην αεροπορία, αλλά από τα 150 άτομα που επιστρατεύτηκαν μόνο οι είκοσι γίναμε πιλότοι. Εκπαιδευτήκαμε στη Νότιο Ροδεσία και ταξιδέψαμε με ένα υδροπλάνο του καιρού εκείνου κάνοντας τέσσερις πτήσεις για να φτάσουμε στη Νότιο Αφρική. Εκεί έμαθα πώς πετάνε και μετά από έξι με οκτώ μήνες εκπαίδευσης με θεώρησαν πλέον ικανό να γίνω πιλότος μονοκινητήριου. Οδηγούσα αεροπλάνο διώξεως τύπου «Spitfire» σαν αυτό εδώ το μοντέλο, που ήταν ένα μικρό και ευέλικτο αεροπλάνο. Ώρες πτήσεις έχω γράψει και με ένα άλλο καταδιωκτικό τύπου «Hurricane» αλλά πολύ λιγότερες σε αριθμό. Στο αεροπλάνο ήμουν ολομόναχος και έχω καταγράψει συνολικά 514 ώρες πολέμου που δεν είναι πολλές σε σχέση με άλλους που έχουν 1000.

Τελειώνω λοιπόν τη σχολή της Ροδεσίας και μας στέλνουν πρώτα στην έρημο και μετά στην Ελλάδα όπου λάβαμε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις. Στο Ελ Αλαμέιν η δική μου μοίρα δεν συμμετείχε γιατί χρησιμοποίησαν βομβαρδιστικά αεροπλάνα που έριχναν βόμβες.

Στο στρατό υπηρέτησα συνολικά τρεισήμιση χρόνια και εκεί έμαθα ότι ο πόλεμος είναι τρομερό πράγμα. Θυμάμαι ένα περιστατικό που μου είχε συμβεί και με είχε τρομοκρατήσει. Όταν ήρθα στην Ελλάδα με έστειλαν στη Μήλο σε μυστική αποστολή. Μας έδωσαν λοιπόν διαταγή να ελέγξουμε αν υπήρχαν ακόμα γερμανικά υποβρύχια κρυμμένα στους δύο μεγάλους κόλπους του νησιού. Την ώρα όμως που εγώ κι ένας φίλος μου πετούσαμε πάνω από το νησί και φωτογραφίζαμε, οι αντίπαλοι άρχισαν να μας βομβαρδίζουν. Εκείνη τη στιγμή κυριολεκτικά «έχασα τη γη κάτω από τα πόδια μου» και άκουσα τον φίλο μου να φωνάζει μέσω ασυρμάτου: «Ρε Τάκη βάλε μούρη μπροστά και πέσε να φύγουμε…». Εκείνη τη φορά πραγματικά φοβήθηκα πάρα πολύ. Μιας όμως κι έχουμε την επέτειο της 28^ης Οκτωβρίου σε δύο μέρες, θα σου διηγηθώ κι έναν ακόμα κίνδυνο που πέρασα κατά τη διάρκεια των πτήσεών μου. Είχε μόλις ελευθερωθεί η Αθήνα και θα γινόταν η πρώτη παρέλαση για τον εορτασμό της 28^ης Οκτωβρίου. Ήρθε λοιπόν διαταγή να παρελάσει και η αεροπορία. Την ώρα της παρέλασης εμείς -16 αεροπλάνα το ένα δίπλα στο άλλο- θα περνούσαμε πάνω από τη βουλή και τους επισήμους. Κατά τη διάρκεια όμως της δοκιμής εγώ έμενα πίσω γιατί το αεροπλάνο μου παρουσίασε πρόβλημα και δεν ανέπτυσσε ταχύτητα. Βλέποντας ο αρχηγός την καθυστέρησή μου, μου λέει από τον ασύρματο: «Βελετζά αν μπορείς έλα, αλλιώς γύρνα πίσω μόνος σου». Και ευτυχώς που επέστρεψα, διαφορετικά θα είχα προσγειωθεί πάνω στην παρέλαση και ποιός ξέρει πόσους θα είχα πάρει μαζί μου.

Ένα άλλο περιστατικό που θυμάμαι είναι από την εποχή που είχε ελευθερωθεί η Θεσσαλονίκη. Εμένα η Μοίρα μου ήταν η 336η και είχε ως βάση της την Αθήνα. Κάποια στιγμή όμως μου ανέθεσαν μια αποστολή στη Θεσσαλονίκη (να παραδώσω έναν φάκελο στο εκεί αρχηγείο της αεροπορίας) την οποία θα εκτελούσα με το αεροπλάνο μου. Όταν το άκουσα σκέφτηκα αμέσως ότι στη μέση της διαδρομής ήταν το χωριό μου, ο Κισσός Πηλίου, όπου είχα πολλούς συγγενείς. Έκανα λοιπόν κάτι που είχα ακούσει από έναν φίλο. Πήρα έναν άδειο κάλυκα από κανόνι, έβαλα μέσα ότι χρήματα είχα κι ένα γράμμα και τον έκλεισα. Στη συνέχεια αγόρασα μια κορδέλα 5 μέτρων και την έδεσα πάνω στον κάλυκα. Όταν απογειώθηκα τον πήρα μαζί μου και άρχισα να ψάχνω με το αεροπλάνο το χωριό μου. Μόλις το βρήκα άρχισα να κάνω βόλτες πάνω από την κεντρική πλατεία. Από το θόρυβο που έκανε το αεροπλάνο όλο το χωριό βγήκε έξω να δει τι γίνεται. Στην τρίτη βόλτα έκοψα μηχανή, πέταξα τον κάλυκα από το αεροπλάνο και έτσι όπως άνοιξε η κορδέλα μπόρεσαν οι κάτοικοι να δουν σε πιο σημείο θα έπεφτε. Πολλά χρόνια αργότερα έμαθα ότι αυτά τα χρήματα βοήθησαν πολύ το χωριό εκείνα τα δύσκολα χρόνια».

Μετά την αποστράτευσή του ο κ. Βελετζάς δεν ξαναπέταξε ποτέ μόνος.