Κατηγορία: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

24 Σεπτέμβριου του 1933 και η ΑΕΚ υποδέχεται στην Αθήνα, σε μια ιστορική αναμέτρηση, τον δικέφαλο της Αλεξάνδρειας…

Η Αθλητική Ένωσις Ελλήνων Αιγύπτου έχει ιδρυθεί το 1910 με έμβλημα τον δικέφαλο αετό, 14 χρόνια πριν φορέσει στις φανέλες της η ΑΕΚ το έμβημα του Βυζαντίου!

Η ΑΕΚ κατεβάζει τους Ρίμπα, Μάλλιο, Τσιμπίδη, Αργυρόπουλο, Ανδρεάδη, Πάτροκλο, Δημητριάδη, Μούγγρα, Δελικάρη Ι, Δελικάρη ΙΙ, Τζιαλίδη.

Η Ένωσις της Αλεξάνδρειας παίζει με τους Ιατρού, Κλάψη, Μιχελλέπη, Στρατή, Αρχοντούλη Μακάκη, Πατρινό, Φιλίππου, Αρβανιτάκη, Μισιταή και Θωμαϊδη.

Στον φιλικό αγώνα της Αθήνας, ο δικέφαλος της Αιγύπτου υπερτερεί και επιβάλλεται με σκορ 4-3.

Η «μάχη» των δικεφάλων περνά στην ιστορία…

(Γράφει ο Νίκος Αγγελίδης, www.aek-live.gr)

Ο Κίμων Τριανταφύλλου γεννήθηκε στο Ζαγαζίκ το 1884. Ήταν αδελφός του Κλέωνα Τριανταφύλλου, γνωστότερου ως Αττίκ, και γιος του επί σειρά ετών διευθυντή των Καταστημάτων J. Planta & Co και προέδρου της Ελληνικής Κοινότητας της πόλης.

Σπούδασε Νομικά στην Αθήνα και παράλληλα πήγαινε στο Ωδείο Αθηνών υπό τον Μ. Βελούδιο (1902). Άρχισε μάλιστα να τα εξασκεί στο Κάιρο, αλλά όταν πήγε στη Γαλλία και τον άκουσε η κορυφαία mezzo-soprano Pauline Viardo τον συμβούλευσε να αφήσει τη Νομική και να ασχοληθεί με το τραγούδι. Έτσι, στο Παρίσι, μεταξύ 75 τενόρων υποψηφίων για το Conservatoire National, ο Ντελμάς όταν τον άκουσε σηκώθηκε, χτύπησε τα χέρια και αναφώνησε ¨Enfin, voila une voix !¨. Κατόπιν δε τούτου, ο υψίφωνος Σαλινιάκ συνεχάρη την Viardo για το μαθητή της.

Από το Conservatoire (1909-1913) αποφοίτησε με το Α΄ Βραβείο Άσματος το 1913. Προηγουμένως, είχε παρακολουθήσει και το τμήμα κωμικής όπερας, αποσπώντας το 1911 τον πρώτο έπαινο, παίζοντας τον ζογκλέρ της Νοτρ Νταμ, για να γράψουν οι εφημερίδες πως ήταν ο μόνος που κίνησε το ενδιαφέρον με την υποκριτική του.

Κατόπιν εμφανιζόταν στη σκηνή της παρισινής Opera Comique, με πρώτο ρόλο εκείνον του Τουρέντου της Καβαλλερίας Ρουστικάνα, με ιδιαίτερη επιτυχία και ευμενείς κριτικές. Επίσης, χρημάτισε επί σειρά ετών πρώτος τενόρος της μεγαλύτερης maitrise των Παρισίων, της Madeleine.

Το 1917 προσλήφθηκε ως καθηγητής Μονωδίας και Μελοδράματος στο Ωδείο Αθηνών, δημιουργώντας δύο άξιες λόγου σχολές που για 7 χρόνια έδιναν τρανά δείγματα της καλής του διδασκαλίας και οι εμφανίσεις τους αποτελούσαν καλλιτεχνικό γεγονός των Αθηνών. Μερικές από τις όπερες που σκηνοθέτησε τότε ήταν ¨La Boheme¨, ¨Tosca¨, ¨Aida¨, ¨Rigoleto¨, ¨Carmen¨, κ.ά. Εκτός από το Ωδείο Αθηνών, ως το 1959 ήταν καθηγητής μελοδράματος και στην Εθνική Λυρική Σκηνή, σκηνοθετώντας 9 όπερες και δύο οπερέτες, π.χ. ¨La Boheme¨ (1947-48), ¨Ιφιγένεια εν Ταύροις¨ (1945-46), ¨Άλκηστις¨ (1950), ¨Βαφτιστικός¨ (1945-46), ¨Το Απόγευμα της Αγάπης¨ (1943-44), κ.ά. Τα καλοκαίρια τις δεκαετίας του ΄50 διαβάζουμε στον Τύπο πως πήγαινε σε Γαλλία και Ιταλία για να παρακολουθήσει την καλλιτεχνική κίνηση. Πέθανε το 1959.

Σημειώνουμε ενδεικτικά, τις εμφανίσεις του στην Αλεξάνδρεια,  στη ¨Sala Lifodi¨ τον Απρίλιο του 1914 μαζί με το βιολονίστα Κοστακαρέτα και τον πιανίστα Ένστ, όπου το πρόγραμμα του περιελάμβανε από την ¨Ηρωδιάδα¨ του Μασνέ, ελληνικά δημώδη του Άραμη, ως τη ¨Μινιόν¨ του Φιζάν, όπως επίσης με τη σοπράνο μαθήτρια και σύζυγο του Μάγκη (χρυσό μετάλλιο Ωδείου Αθηνών) – με την οποία έδιναν σε διάφορα μέρη ρεσιτάλ – στο Hotel ¨Claridge¨ το Γενάρη του 1924, όπου μεταξύ άλλων εκτέλεσε την ¨Εξομολόγηση¨ του Σαμάρα και το ¨Δεν θα ξεχάσω¨ του Ψαρούδα.

Πηγές: ¨Εμπρός¨, Αθήνα 30/8/1912 – ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια  12-25/4/1914, 15-28/4/1914, 6/1/1924, 16/1/1924, 18/1/1924 – ¨Μακεδονία¨, Θεσσαλονίκη 29/9/1927 – www.virtualmuseum.nationalopera.gr (25/11/2015)

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

Ο Στέφανος Ζιζίνιας, με καταγωγή βυζαντινή, γεννήθηκε στη Χίο. Μετά την καταστροφή του νησιού στα 1822, παιδί ακόμη εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του και τους πέντε αδελφούς του στην Αλεξάνδρεια. Από νεαρός επιδόθηκε στο εξαγωγικό εμπόριο αιγυπτιακών προϊόντων και μάλιστα, χάρη των αδελφών του που αργότερα εγκαταστάθηκαν στα μεγάλα ευρωπαϊκά εμπορικά κέντρα, εξάπλωσε τις εργασίες του και κατέστησε τον εμπορικό του οίκο έναν από τους μεγαλύτερους στη Μεσόγειο. Από το 1840 και μετά η περιουσία του αυξάνει αλματωδώς, ισχυροποιείται κοινωνικά και συνδέεται στενότατα με τους Αντιβασιλείς της Αιγύπτου, ασκώντας τους μάλιστα σημαντική επιρροή. Λίγα χρόνια δε πριν, είχε λάβει τον τίτλο του κόμη από το Βασιλιά του Βελγίου. Περίπου τότε πρόσφερε και δύο φρεγάτες στον αιγυπτιακό στόλο, ενώ για τις συνολικές υπηρεσίες του στην Αίγυπτο του πρόσφεραν την απέραντη περιοχή κατά μήκος της παραλίας, από το Σταθμό Ραμλίου ως σχεδόν το Σαν Στέφανο. Στα αμύθητα πλούτη του συμπεριλαμβάνονταν πολυάριθμα μέγαρα στην Αλεξάνδρεια και τα προάστια της, καθώς και στο Κάιρο, το Πορτ-Σάιτ, κ.ά. Η περιοχή από το αγγλικό αρχηγείο ως τον Άγιο Σάββα, κι από εκεί ως την οδό Γερμανίας και την οδό Ελληνικού Νοσοκομείου του ανήκε, όπως επίσης και όλα τα οικόπεδα του ανατολικού λιμένα από το ακίνητο Γιεχία ως το τζαμί Αμπούλ Αμπάς. Επίσης, από τις δύο πλευρές της Διώρυγας Μαχμουδίας, παρά τη Νούζγα, του ανήκαν οικόπεδα εκτάσεως εκατοντάδων φεδδανίων. Λεγόταν – και φαίνεται πως δεν ήταν υπερβολή – πως ο Ζιζίνιας και ο θείος του Μ. Τοσίτσας είχαν στην ιδιοκτησία τους τα ¾ της Αλεξάνδρειας.

Το 1863 έκτισε στο Ράμλι το Ναό του Αγίου Στεφάνου, όπου και εγκατέστησε τους οικογενειακούς του τάφους, δυνάμει χεδιβικού φιρμανίου που ανέφερε ρητά τη λεπτομέρεια αυτή. Την περίοδο 1854-1857 διετέλεσε πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας.

Ο Στέφανος πέθανε το 1870 και ο γιος του Μένανδρος Ζιζίνιας κληρονόμησε της περιουσία του. Ο Μέναδρος είχε λάβει ανώτερη μόρφωση στην Ευρώπη και μάλιστα είχε παντρευτεί κόρη της μεγάλης γαλλικής στρατιωτικής οικογένειας Απέρ. Μετά το θάνατο του πατέρα του εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αλεξάνδρεια, συνεχίζοντας τις μεγαλοπρεπείς οικογενειακές παραδόσεις. Τα αλεξανδρινά μέγαρα που του ανήκαν φιλοξένησαν κατά καιρούς επισήμους και μεγιστάνες που επισκέπτονταν την πόλη, ενώ στις αίθουσες τους δίνονταν εορτές μοναδικής λαμπρότητας. Δυστυχώς, το ωραιότερο από αυτά τα μέγαρα που βρισκόταν επί της Πλατείας των Προξένων και είχε σχεδιάσει ο Antonio Lukovitch – εκεί που αργότερα βρισκόταν το κατάστημα Σεδνάουι – καταστράφηκε από πυρκαγιά κατά την επανάσταση του Οράμπι στα 1882 και μαζί του κάηκαν τα 60.000 βιβλία και χειρόγραφα της πλουσιότατης βιβλιοθήκης των Ζιζίνια. Από τη χρονιά αυτή, βαθμιαία η κολοσσιαία περιουσία του αρχίζει να μειώνεται μέχρι που κάποια στιγμή εξανεμίστηκε… Ο Μένανδρος πέθανε τον Απρίλιο του 1907 και παρόλα αυτά ο γιος του Στέφανος προσέφερε εκ μέρους των κληρονόμων του στο Πατριαρχείο 30.000  γρ.δ. (300 λίρες) υπέρ του Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Παλαιού Καΐρου στη μνήμη του πατέρα του. Στα 1927 είχε απομείνει από την οικογένεια ένας άλλος Στέφανος Ζιζίνιας, δικηγόρος στα Μικτά Δικαστήρια της πόλης, ο οποίος εκτός από το ένδοξο όνομα, δεν είχε κληρονομήσει παρά ελάχιστα οικογενειακά κειμήλια, θυμητάρια μιας ένδοξης, αλλά περασμένης πλέον εποχής…

Επανερχόμενοι στον πατριάρχη της οικογένειας Στέφανο Ζιζίνια, πρέπει να σημειωθεί πως ήταν ένας άνθρωπος καλλιτεχνικά και αισθητικά καλλιεργημένος, έχοντας παράλληλα αρκετές πνευματικές ανησυχίες, αφού αναφέρετε πως όταν κλιμάκιο των Σαινσιμονιστών έφτασε στην Αίγυπτο το 1833, τους έκανε μεγάλες περιποιήσεις. Έτσι, το 1862 ανέγειρε το Θέατρο Ζιζίνια στην οδό Ροζέττης (μετέπειτα Φουάτ), σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Pietro Avoscani – κατ΄ άλλους κτίστηκε το 1865 από το Γάλλο αρχιτέκτονα Miege – στο οποίο με δικά του έξοδα έφερνε τους μεγαλύτερους ευρωπαϊκούς θιάσους. Ήταν ένα τέλειο ευρωπαϊκό θέατρο 2.000 θέσεων, με θαυμάσια ακουστική και πλούσιο σκηνικό διάκοσμο, ενώ τα στολίδια από τερακότα που το κοσμούσαν είχαν δημιουργηθεί από την εταιρεία του Andea Boni στο Μιλάνο. Μετά το θάνατο του το 1870, την εκμετάλλευση του θεάτρου ανέλαβε ομάδα χρηματιστών και μεγαλεμπόρων, η οποία και κάλυπτε τις υπέρογκες δαπάνες των παραστάσεων με προσωπικές εισφορές. Η ομάδα αυτή αποτελείτο από τους Εμμ. Μπενάκη, αδελφούς Συναδινού, Χωρέμη, Σαλβάγο και Μεν. Ζιζίνια. Το Μάιο του 1881 το θέατρο πουλήθηκε αντί 40.000 λιρών στην Αγγλοαιγυπτιακή Τράπεζα, η οποία αργότερα το πούλησε στο βαρόνο Μενάσε και τέλος περιήλθε στα χέρια των κληρονόμων Κονρντάχι, οι οποίοι και το κατεδάφισαν για να κτίσουν στο χώρο αυτό το Θέατρο ¨Μωχάμεντ Άλη¨, τα εγκαίνια του οποίου έλαβαν χώρα στις 8-21/3/1922.

Μάρτυρας ¨της χρυσής εποχής της ιταλικής όπερας¨, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Enrico Terni, από τη σκηνή του ¨Ζιζίνια¨ πέρασε πλήθος ευρωπαϊκών θιάσων. Εκεί ερμήνευσαν έργα οι  Σάρα Μπερνάρ, Ελεωνόρα Ντουζέ, Μονέ Συλλί, Μασκάνι, Λάτζαρι, Τζίνο Μπέκι, κ.ά. Σ΄ αυτό ο Giacomo Puccini παρακολούθησε μία παράσταση της όπερας του ¨Madama Butterfly¨, ενώ στις 22 Οκτωβρίου του 1907 το επέλεξε ο Μουσταφά Κάμελ για να εκφωνήσει τον περίφημο λόγο του, με τον οποίο εξήγγειλε την ίδρυση του Εθνικού Κόμματος.

Εκτός των ξένων, στο Θέατρο Ζιζίνια εμφανίστηκαν μεταξύ άλλων και οι ελληνικοί θίασοι Ταβουλάρη, Καραγιάννη και Ταβουλάρη, έπαιξαν οι Κατίνα Βερώνη και Ευαγγελία Παρασκευοπούλου, έδωσε παράσταση η ¨Νέα Σκηνή¨ του Χριστομάνου (1909), πέρασε ο Γ. Σουρής με τις ¨Νεφέλες¨ του Αριστοφάνη (1901), κ.ά.

Αν μεταφερθούμε για λίγο στο 1878 θα δούμε πως παίχτηκαν στο ¨Ζιζίνια¨ τα μελοδράματα ¨Buy Blas¨ και ¨Il Trovatore¨, με τη συμμετοχή του πρώτου υψιφώνου Λουδ. Κολομπάνα, ο οποίος σε μια επόμενη παράσταση τραγούδησε το άσμα της πρώτης πράξης του ¨Rigoletto¨ και της πρώτης μεσοφώνου Φιλ. Μερκάντη, η οποία τραγούδησε στα ελληνικά το άσμα ¨Ο Βοριάς¨ τονισμένο από τον Μ. Σωτήρη. Στο θίασο αυτόν, που ανέβασε και το ¨Un Ballo in Mascera¨, συμμετείχαν και οι Πράντη, Κασταγνιόλα, Μαρούκο, κ.ά. Ένα χρόνο μετά, στα 1879, στην αίθουσα του μεταξύ άλλων δόθηκε ένας μεγάλος χορός ¨προσωπιδοφόρων¨ (μασκέ) υπέρ του ελληνικού νοσοκομείου, που απέφερε 18.000 φράγκα, ένας χορός της ιταλικής παροικίας κατά την επέτειο της γεννήσεως του βασιλέως Ουμπέρτου Α΄ υπέρ της πρόσθεσης παρθεναγωγείου στο ιταλικό γυμνάσιο, που απέφερε 11.000 φράγκα και μία αραβική παράσταση, με πρωτοβουλία του Νακάς, υπέρ των πληγέντων από τις πυρκαγιές του Καΐρου και της Δαμασκού. Τη χρονιά αυτή η εργολαβία του θεάτρου ¨υπεβλήθη εις νέας θυσίας¨ για να ενισχύσει το θίασο που αρχικά θα ανέβαζε τη ¨Lucia di Lammermoor¨ του Donizetti, προσκαλώντας από την Ευρώπη τρία νέα πρόσωπα, την οξύφωνο Vittoria Potentini, το μεσόφωνο Antonio Patierno και τη βαθύφωνο Giovanni Serbolini.

Τέλος, ας καταγράψουμε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στην αλεξανδρινή εφημερίδα ¨Ελπίς¨ στις 17-1/2/1879 με τίτλο ¨Μια Εσπέρα εις το Θέατρον Ζιζίνια¨, ως αναμνηστική κατακλείδα μιας περασμένης και εν πολλοίς ξεχασμένης αιγυπτιώτικης εποχής:

¨Ενδεκάτη ώρα της νυκτός είχε σημάνη. Καθ΄ όλην δε την πόλιν των Πτολεμαίων μέγας θόρυβος επεκράτει και έκτακτον τι συμβάν προυμηνύετο. Αι άμαξαι διεσταυρούντο εις τας οδούς, αι δε άγριαι φωναί των αμαξηλατών έπληττον την ακοήν του διαβάτου. Τι το αίτον ; Εδίδετο μέγας χορός μετημφιεσμένων εις το Θέατρον Ζιζίνια, προς όφελος του ελληνικού νοσοκομείου Αλεξανδρείας.

Η αίθουσα του Θεάτρου ήτο στολισμένη μετά μεγίστης φιλοκαλίας δι΄ ανθέων και λαμπρώς φωτισμένη ¨a giorno¨. Επί της σκηνής εκάθητο εκλεκτή ορχήστρα, διευθυνομένη παρά του αξίου Έλληνος μουσικού Σπυρίδωνος και παιανίζουσα θαυμασίως τους ωραιοτέρους χορούς των καλυτέρων και νεωτέρων μουσικοδιδασκάλων. Επί εβδομήκοντα δύο θεωρείων ήσαν ανηρτημένοι στέφανοι εκ φυσικών ανθέων.

[Ολίγη] ώραν παρά το μεσονύχτιον η αίθουσα και τα θεωρεία ήσαν πλήρη θεατών και μετημφιεσμένων και μη, η δε όψις του Θεάτρου ήτο μαγευτική, απερίγραπτος. Εις το δοθέν σημείον η μουσική επαιάνισε και εκατοντάδες προσωπιδοφόρων ερρίφθησαν εις τον χορόν.

Ως ο επισκεπτόμενος το πρώτον ανθώνα τινά εκ των ωραιοτέρων, αμηχανεί τι πρώτον να θαυμάση, το σύμμετρον της χλόης, τα καρυόφυλλα, τους μυκώνας, σχηματίζοντας δια των ζωηρών χρωμάτων των ωραίους φυσικούς τάπητας, την κομψότητα, την ποικιλία, το εύοσμον τινών ανθέων διεσπαρμένων ένθεν και ένθεν ή την καλλονήν των τριών ρόδων εν τοις θεωρείοις προς την σκηνήν, ούτω και ημείς ευρισκόμεθα εις αέναον πάλην εκστάσεως ! Μεταξύ των μετημφιεσμένων επέσυρε την περιέργειαν των παρεστότων εν ¨δομινό¨ δια το πολύγλωσσον του. Ήταν εκ του ωραίου φύλλου, αλλ΄ ουχί και ωραίον. Επισκεφθέν τα θεωρεία διηγείτο εις Αγγλικήν, Γαλλικήν και Ιταλικήν διάφορα ευτράπελα ανέκδοτα, γνωστά μόνον εις τους συνομιλούντας μετ΄ αυτού.

Εν τη αιθούση του θεάτρου εβασίλευαν αι τρεις Χάριτες Α.Δ.Σ. Εκάθηνται αύται εις τα θεωρεία προς την σκηνήν. Αι δύο πρώται είχαν την μορφήν των Σεραφείμ και Χερουβείμ, η τρίτη ήτο το αγγελικόν μειδίαμα της Δεσποίνης. Τα βλέμματα αυτών δεν έφθανον χαμαί, αλλ΄ αυθαιρέτως ηρπάζοντο παρά του πλήθους.

Εις τα θεωρεία των τριών σειρών ήσαν περίπου των 500 ατόμων, εις δε τας δύο αιθούσαις της σκηνής και της πλατείας πλέον των 700. Η είσπραξις του Θεάτρου προς όφελος του ελληνικού νοσοκομείου έφθασε εις 18 χιλ. φράγκων περίπου. Άπασαι αι εν Αλεξανδρεία ευρωπαϊκαί αποικίαι απέστειλαν εκεί τους αντιπροσώπους των. Τραπεζίται, έμποροι, κτηματίαι κατείχον πολλά θεωρεία μεταξύ της μεγάλης χορείας των ελληνικών οικογενειών.

Ο κ. Δραγούμης, πολιτικός πράκτωρ της Ελλάδος και ο υποπρόξενος κ. Δορούτης συνετέλεσαν τα μέγιστα εις την συρροήν του πλήθους. Δεν δυνάμεθα όμως να αποσιωπήσωμεν την εξής αλήθειαν. Ο αξιότιμος Μικές Συναδινός, γόνος εκ των καλυτέρων οικογενειών της Αλεξανδρείας, επί δέκα ολοκλήρους ημέρας δεν εφείσθη ουδέ μόχθων, ουδέ θυσίας και δια των […] ουχί μόνο προητοίμαστε τα πάντα, αλλά και […] την πλήρην επιτυχίαν της εσπέρας ταύτης, αναλαβών αυτοπροσώπως μόνος την εποπτείαν απάσης της διευθύνσεως του Θεάτρου. Η πράξις αύτη του κ. Μ. Συναδινού δεικνύει ευγένειαν αισθημάτων και είναι ανωτέρα παντός επαίνου.

Ο χορός εξηκολούθησε μέχρι της 6 ώρας την πρωΐαν, δυστυχώς όμως μικραί ασχημίαι συνέβησαν εν τη αιθούση περί την 4 ώραν της νυκτός. Νέοι τινές τιμήσαντες δεόντως τον Βάκχον παραξετράπησαν. Αι παρακλήσεις του διευθυντού Μ.Σ. δεν εισηκούοντο πλέον και τις ουδέ τι ήθελε συμβή, αν η ευφυΐα του δεν εθεράπευεν τον κακόν.

Το αερόφωτον αίφνης εσβέσθη, η αίθουσα του Θεάτρου έμεινε σκοτεινή και το πλήθος απήλθεν. Αι εν Αλεξαδρεία ευρωπαϊκαί αποικίαι έδωσαν και αύθις τρανά δείγματα ευγενών αισθημάτων, μεγαλοδωρίας και εμφύτου ροπής προς το συνδράμειν τα φιλανθρωπικά καταστήματα¨.

Σημείωση: Αξίζει να σημειωθεί πως, πιθανότατα εμπνευσμένη ως προς την ονομασία από το μεγάλο Αιγυπτιώτη, ιδρύθηκε το 1998 στο Κάιρο η Εταιρία El Asher Real Estate Development and Investment ¨Zizinia¨ με κεφάλαιο 500 εκατομμύρια λίρες. Η εταιρεία μέχρι σήμερα έχει υλοποιήσει στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα 5 μεγάλα οικιστικά, εμπορικά και διοικητικά έργα μεγάλης αγοραστικής αξίας και συγκεκριμένα τα Zizinia, Zizinia Garden, Zizinia Rose, Zizinia Flowers και Zizinia Mall El-Haram, ενώ έχει αναλάβει και το πρότζεκτ Zizinia El Mostakbal. Έτσι, εκτός από την περιοχή στην Αλεξάνδρεια που ακόμη ονομάζεται ¨Ζιζίνια¨ και στο Νέο Κάιρο, όπου και τα περισσότερα έργα της εταιρίας, δημιουργήθηκε μια περιοχή με το ίδιο όνομα, θυμητάρια και οι δύο μιας άλλης εποχής…

Πηγές: Ηρ. Λαχανοκάρδης, ¨Παλαιά και Νέα Αλεξάνδρεια¨, εκδ. Γρίβα, Αλεξάνδρεια 1927, σ.σ. 21-22, 212 – Mohamed Ali Mohamed Khalil ¨The Italian architecture in Alexandria, Egypt¨, University Kore of Enna, 2009, p.p. 20, 29 – Hala Halim ¨Alexandrian Cosmopolitanism¨, Fordham University Press, New York 2013, p. 244 – Γ. Ζιούτης ¨Ο Σαινσιμονισμός έξω από τη Γαλλία, Αθήνα 1952 – Δ. Σεβαστοπούλου ¨Ο Ελληνισμός της Αιγύπτου¨, Αθήνα 1977 – ¨Ομόνοια¨, Αλεξάνδρεια 9-21/5/1881 – ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 6-19/4/1907, 21-4/5/1907, 9-22/3/1922 – ¨Ελπίς¨, Αλεξάνδρεια 9-21/10/1878, 1-15/11/1878, 7-19/11/1878, 23-4/11/1878, 13-25/2/1879, 17-1/2/1879, 19-3/3/1879, 3-15/3/1879, 23-7/3/1879, 5-17/5/1879 – ¨Al Ahram Weekly¨, Cairo 30-8/5-9/2001 – www.zizinia-eg.com (29/12/2015) – Αιγυπτιώτικο Αρχείο Ν.Κ. Νικηταρίδη 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

Η Εζμπεκία, που σήμερα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς συγκοινωνιακούς κόμβους του Καΐρου, κάποτε ήταν ένα αχανές έλος, το οποίο αποξηράνθηκε το 1837 και άρχισε να αναμορφώνεται στα 1869. Στο κέντρο της σχεδιάστηκε ένας κήπος 20 στρεμμάτων με λοφίσκους και μικρές κοιλάδες, στα πρότυπα των παρισινών κήπων, όπως επιθυμούσε ο Χεδίβης Ισμαήλ.

Συγκεκριμένα σχεδιάστηκε για το Χεδίβη από τον Jean-Pierre Barillet-Deschamps (1824-1873), ο οποίος είχε διατελέσει Jardinier en Chef du Bois de Boulogne et de la Ville de Paris, πήγε στην Αίγυπτο το 1869 και το 1870 διορίστηκε Director General of the Service of Promenades of the Government and the Private Estates of the Khedive. Ο Barillet-Deschamps πρόσθεσε επίσης στον κήπο έναν τεχνητό καταρράκτη, περίπτερα, λούνα παρκ, κ.ά., ενώ ο Χεδίβης διέταξε να χτιστούν στο νότιο τμήμα του ένας ιππόδρομος, ένα θέατρο και μία όπερα, καθώς και πολλοί καινούργιοι δρόμοι μέσα στις παλιές συνοικίες. Στη δε βορειοδυτική γωνία του υπήρχε το φημισμένο Shepherd΄s Hotel, καθώς επίσης προξενεία, όμορφα καφενεία, μπιραρίες και άλλα ξενοδοχεία όπως το New Hotel. Αργότερα, γύρω από την Εζμπεκία άνοιξαν μεγάλα καταστήματα, όπως το Σεντνάουι, το Ταϊρινγκ εντ Στάιν, το Ομάρ Αφέντη και το Σικουρέλ.

Ο Κήπος της Εζμπεκίας, που πριν τη δημιουργία της πλατείας Ταχρίρ αποτελούσε το κεντρικότερο σημείο για τους ξένους επισκέπτες, από τη δεκαετία του ΄60 παραμελήθηκε και σήμερα διασχίζεται από την προέκταση της οδού 26^ης Ιουλίου, ενώ έχει κατακλυστεί από κάθε λογής κτίρια και δύο πολυώροφα παρκινγκ που κατασκευάστηκαν στους χώρους του.

Παρόλα αυτά, 53 χρόνια μετά τη δημιουργία του και συγκεκριμένα στα 1922, μέσα από μία ανταπόκριση από το Κάιρο του Κόκλη στην αλεξανδρινή εφημερίδα ¨Ταχυδρόμος-Ομόνοια¨, διαβάζουμε πως τα πράγματα για τον Κήπο της Εζμπεκίας δεν πήγαιναν και πολύ καλά. Σας παρουσιάζουμε λοιπόν τούτη την ανταπόκριση – διατηρώντας την ορθογραφία της εποχής – η οποία μέσω δεινών περιγραφών μας μεταφέρει σε μια ζοφερή, αλλά ζωντανή εικόνα μιας περασμένης εποχής, σ΄ ένα tableau vivant της αιγυπτιακής πρωτεύουσας προ 92 ετών:

¨Συνήθως ψεύτικες πέτρες βάζουν σε ωραία χρυσά δαχτυλίδια. Αλλά ωραία μπριλάντια σε μολυβένια ή ντενεκεδένια δαχτυλίδια δεν θα είδατε βέβαια. Αυτό το παράξενο το βλέπω διαρκώς στο Κάιρο. Ο οκταγωνικός κήπος της Εζβεκίας που τον έκαμε με τόση φιλοκαλίαν και ηγεμονικήν αρχοντιά ο Ισμαήλ, μετακομίσας δένδρα από τα τέσσερα άκρα της υδρογείου, έχει τριγύρω στο κομψό του κυγκλίδωμα πλατύ πεζοδρόμιο. Λοιπόν από ετών ελείφθησαν όλα τα μέτρα από την κυβέρνησιν και τον λαόν προς συχασιάν και καταστροφήν μέσα κι έξω.

Στα 1839 ήταν εκεί έλος και ένας πελώριος κροκόδειλος έφαγεν ένα γάλλον στρατιώτην. Τότε το Κάιρο τελείωνε στην Άταμπα ελ Χάδρα. Το Χαμζάουϊ ήταν η αριστοκρατικότερη συνοικία με τη πρωτεύουσα της και εκεί ο Πατριάρχης Ιερόθεος έκτισε το Πατριαρχείον, το οποίον μετέφερεν από το Χαρτ ερ ρουμ όπου σώζεται ο άγιος Μάρκος και όπου την Έδραν επεσκέφθη ο Ναύαρχος Κανάρης. Το Μούσκι ήταν η κυρία αρτηρία της πόλεως ποτιζόμενη με τουλούμπια από το Χαλίγκ. Το διέσχισεν ο Βοναπάρτης ντυμένος αραβικά με σαρίκι όταν επέστρεφεν απ΄ το Χαλίγκ που δήλωσε πως θα πήγαινε στη Μέκκα να προσκυνήση κι έγινε ο Σουλτάν ελ Κεμπίρ. Επέστρεφε στο κονάκι του όπου τώρα το κατάστημα Σπύρου και το δένδρον του μικρού ξενοδοχείου ¨Ακρόπολις¨.

Το αγγλικό Προξενείον ήταν ακριβώς πίσω απ΄ την Φραγκισκανική εκκλησία του Μουσκιού, όπου το 1901 ανεκάλυψαν τα αρχεία του ανέπαφα. Επί Μεχμέτ Αλή εξετάθη η πόλις έως την γαλλικήν Πρεσβείαν. Τότε και το έλος της Εζβεκίας εχερσεύθη και κατόπιν ο Ισμαήλ το μετέβαλεν εις μικρόν παράδεισον.

Σήμερα μετά μισού αιώνος πρόοδον, όταν περνάς το πεζοδρόμι του βαστάς τη μύτη σου. Όχι πως βρωμούν τα λουλούδια, αφού λουλούδια δεν έμειναν, αλλά γιατί στις τέσσαρες πλευρές του έχει ουρητήρια. Είμαι υπέρ των ουρητηρίων και νομίζω ότι ο πολιτισμός φαίνεται από τα πολλά ουρητήρια και τις λίγες εκκλησίας που έχει μία πόλις. Αλλά με την συμφωνίαν τα μεν να είναι καθαρά και άοσμα, αι δε ευπρεπείς και συχνά γεμάτες. Η βορεία πλευρά είναι κατά μήκος σταθμός όνων και ανθρωπομόρφων ονηλατών. Όνοι και ονηλάται, επειδή διημερεύουν εκεί και εκεί τρώγουν και πίνουν, εννοούν να διεξαγάγουν επί τόπου όλα τα στάδια της πέψεως.

Εις συμπλήρωμα εκεί είναι στημένα ή καταγής σε σκάφες ή σε δίσκους απάνω σε καφασωτά τρίποδα τα φορητά μηχανικώς αλλ΄ αφόρητα οσφραντικώς εστιατόρια, κόκκαλα θεόγυμνα, ταμίες με μυίες, παντζάρια στο ξύδι, κρεμμύδια, σπαράγγια, ντομάτες, ταμπούνια και όλο το εδεσματολόγιον των πεινόντων. Κατά γης δε, εννοείται ό,τι είδος σκουπίδια και υγρά φαντασθήτε. Η συνεχής ανατολική πλευρά είναι αφιερωμένη ειδικώτερον εις τους μάγους και τους φωτογράφους. Τέσσαρα πέντε κοδάκ καρφωμένα σε κασσονάκια πινέλων ή κεριών με βρώμικα σχοινιά προσαρμοσμένων και με παλιόχαρτα φραγμένα τις τρύπες των, περιμένουν τους πελάτες. Ένας σουδανός στρατιώτης, μια ιέρεια της Βάσσας με πολύχρωμες μπογιές λυωμένες στον ιδρώτα, ένας άλλος στρατιώτης και καμιά φορά κανείς εύπορος ομογενής που θέλει πορτραίτο για το διαβατήριο του, στέκονται στα κάγκελα ατενώς και τριγύρω το αμφιθέατρον των περιέργων χαμινίων που περιμένουν να ιδούν το μυστύριον του Λαμέρ. Μεταξύ των διπλοπόδιδες χάμω, ένας μάγος με άμμο και μια παρέκει μαύρη μάγισσα με χαρτιά κρυφομιλούν με τον πελάτην που κατέφυγε στα φώτα τους προς επισκευήν καρδιακών ζημιών. Παρέκει, μεταξύ των δύο μάγων και τριών όνων, άλλος, εβραίος αυτός, πωλεί χρωματιστές γυαλιστερές εικόνες : Κυνήγιον λεόντων, την ναυμαχίαν του Τραφάλγκαρ, τον απαραίτητον Ζαγλούλ με μπογιατισμένο φέσι, την Αγία Αικατερίνα να βαστά το δισκοπότηρο, μια Σουσάννα να βγαίνη απ΄ το μπάνιο της, μία θεόγυμνη να κυλιέται σε δέρμα τίγρεως, ¨ο πωλών τοις μετρητοίς και ο πωλών επί πιστώσει¨, η σταύρωσις του Χριστού και ένας κόπτης επίσκοπος. Όλ΄ αυτά κρεμασμένα σε μπάγγους με καρφίτσας ξύλινες της απλωσιάς. Στο πλάι του όρθιος ένας μπαρμπέρης, ξυρίζει την κορυφήν ενός μπουάμπη καθισμένου στο πεζοδρόμιον και σκυμμένου και με ένα θραύσμα καθρέπτου στο χέρι παρακολουθούντος τον εξωραϊσμόν και αναμετρούντος τας εκ τούτου αποψινάς κατακτήσεις. Αυτό δεν εμποδίζει άλλον να πωλή πιο εκεί μία κολώνα δύο μέτρων από φέσια μετά και άνευ φούντας, άλλον σακκάκια και πανταλόνια προς τρία δίγροσα και πιο εκεί τρίτον με τα περιστεράκια της τύχης και κάπου κρυμμένος από τους σκυμμένους πελάτας ο επιτήδειος που με τρία χαρτιά παίζει τον παπά.

Αυτό είναι το πλαίσιον. Μέσα δε; Υπήρξε μια λίμνη με ένα τεχνητό ποταμάκι χαριτωμένα. Διαυγή νερά διαρκώς ανανεούμενα με κόκκινα ψαράκια και κύκνους ήταν η χαρά των παιδιών που έβαζαν τα καραβάκια των και χαίρονταν. Η λίμνη επεχωματώθη και τελευταία κατελείφθη από παράγγες εγγλέζικες. Χωρίς να είμαι ζαγλουλιστής, θυμώνω με αυτήν την ειδεχθή ασχημίαν της κατοχής.

Έτσι το εν τρίτον του κήπου έγινε καντίνα. Έπειτα ένα μεγάλο καφενείο, ένα θέατρο και ένα ρεστωράν και τα ουρητήρια δεν άφηκαν τόπο για δένδρα και λουλούδια. Αλλ΄ ο συναγωνισμός του βανδαλισμού είναι πυρετώδης. Αρμένιοι, Ιταλοί (προ πάντων αυτοί), Γάλλοι, Όρουα ελ Όσκα, Εταιρία προς προστασίαν της παρθενίας των υπηρετριών, φιλική εταιρία των ζώων, και άλλαι φιλανθρωπικαί ή φιλοκτηνικαί συμμορίαι δίνουν εκεί τας καταστρεπτικάς ευεργετικάς των. Κοντάρια λοιπόν στραβοβαλμένα και τυλιγμένα σε πανιά χρωματιστά, σκοινιά με ηλεκτρικά φώτα, φαναράκια ντενεκεδένια με κεριά, παντιέρες των 30 συμμάχων που αλληλοτρώγονται αφού έφαγαν την Γερμανίαν και έφαγαν απ΄ αυτήν ως και του Αννάμ τη σημαία για να μην παραπονεθή το Αννάμ, λάκκοι εδώ, γενικό τσαλαπάτημα χλόης και λουλουδιών και η πόρτα του Βουλάκου με σκαλωσιές από παλιόξυλα και πανικά και επιγραφές και θυρεούς γερμένους και μέσα μεγάλα τσαντίρια με χρυσωμένες γύψινες πολυθρόνες με τις εν τέλει που μοιάζουν σαν καμήλες σε μπουντουάρ κομψές κυρίες και δυο τρεις μουσικές να ορύωνται απελπιστικά, όλ΄ αυτά μαζί αποτελούν την ευεργετικήν. Την άλλη μέρα το θέαμα είναι σπαρακτικό. Όλα ριχμένα, σπασμένα, απαίσια, γυμνωμένα μαρτυρούν πως απ΄ εδώ πέρασε το αριστούργημα της πλάσεως, το βρωμερότερον ζώον που λέγεται Άνθρωπος. Λέγουν πως μας έπλασε ο Θεός καθ΄ ομοίωσιν του. Πως θα ήμασταν αν μας έπλαττε ο διάβολος;¨.