Κατηγορία: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Κατά μήκος της οδού Φουάντ, ένα Costa coffee δίπλα στα παλιά κτίρια με την ιταλική και τη γαλλική αρχιτεκτονική, θυμίζει στους Αιγύπτιους ότι οι νέες εμπορικές επιχειρήσεις απειλούν να «σβήσουν» τα ίχνη του αριστοκρατικού παρελθόντος της Αλεξάνδρειας.

Ο δρόμος, ο οποίος πήρε το όνομά του από τον βασιλιά Φουάντ τον πρώτο, αποτελεί μια ιστορική αναδρομή στην εποχή που οι τέχνες ανθούσαν σε μια κοσμοπολίτικη πόλη που τώρα είναι ασφυκτικά κατοικημένη και «εγκαταλελειμμένη», όπως πολλά από τα αστικά κέντρα της Αιγύπτου.

Αρκετοί κάτοικοι της περιοχής, όπως ο αρχιτέκτονας και δάσκαλος Ahmed Hassan, προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανά στοιχεία της περασμένης εποχής, χωρίς να ανακόψουν την είσοδο των αναπτυσσόμενων επιχειρήσεων (το 2012 ο Hassan ξεκίνησε καμπάνια με τίτλο «Save Alex»).

Στόχος της πρωτοβουλίας «Save Alex» είναι να κρατήσει ζωντανά τα παραδοσιακά κτίρια της πόλης και να τα γλιτώσει από την κατεδάφιση, όπως εξηγεί ο Hassan μιλώντας στο Reuters. «Θέλουμε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να συμφωνήσουν σε ένα σύστημα που θα κρατήσει ζωντανή την πολιστική μας κληρονομιά» τόνισε.

Στο παρελθόν, η πόλη που ίδρυσε ο Μέγας Αλέξανδρος το 331 π.Χ. και που κάποτε θεωρούνταν «στολίδι της Μεσογείου», φιλοξένησε διάφορες κοινότητες – Έλληνες, Ιταλούς, Αρμένιους, μουσουλμάνους, χριστιανούς και εβραίους.

Υπήρξε το σπουδαιότερο λιμάνι και πρωτεύουσα της χώρας κατά την Αρχαιότητα, ενώ στην ακμή της αποτέλεσε μία από τιςεπιφανέστερες εστίες πολιτισμού, διάσημη για τη βιβλιοθήκη της.

Η νεότερη, κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια γεννήθηκε την εποχή της διοίκησης της Αιγύπτου από τον Μεχμέτ Αλή και επιβίωσε μέχρι τη διακυβέρνηση του Νάσερ. Ήταν η πατρίδα του Αλεξανδρινού ποιητήΚωνσταντίνου Καβάφη, του ποιητή Τζιουζέπε Ουνγκαρέτι, καθώς και του πατέρα του φουτουρισμού Φιλίππο Μαρινέτι, όμως γοήτευσε και αυτούς που ως περαστικοί, έζησαν για κάποιο χρονικό διάστημα σ’ αυτόν τον τόπο.

Σήμερα, η οδός Φουάντ είναι το πιο ισχυρό σύμβολο της μεγάλης ιστορίας της Αλεξάνδρειας, με τις κομψές βίλες και τα καταστήματα με αντίκες. Ομως, ο κίνδυνος εγκατάλειψης και αλλοίωσης είναι πιο ορατός από ποτέ.

(Διαβάστε όλο το άρθρο εδώ)

Επιμέλεια: Ηρώ Πιττίδου

Τον Δημήτρη Φραγκόπουλο τον είδα πρώτη φορά πέρυσι τον Μάρτιο, στην εκπομπή του Παύλου Τσίμα. Η εκπομπή «Έρευνα», με αφορμή την ταινία «Φθινοπωρινή οδύνη» που προβαλλόταν στις τουρκικές κινηματογραφικές αίθουσες, είχε ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν η πρώτη φορά που το ευρύ τουρκικό κοινό ερχόταν αντιμέτωπο με τα γεγονότα του 1955.

Ο Δημήτρης Φραγκόπουλος είναι σήμερα 83 ετών. Διετέλεσε επί 35 χρόνια διευθυντής στο Ζωγράφειο λύκειο, από το 1958 ως το 1993. Όταν τον είδα να μιλάει στην εκπομπή, συγκινήθηκα πολύ και αποφάσισα να πάω να τον συναντήσω. Άργησα αλλά τα κατάφερα. Δεν ξέρω τι ήταν αυτό που με άγγιξε τόσο πολύ σε αυτόν τον άνθρωπο και επιδίωξα να τον δω. Μιλούσε για το Ζωγράφειο Λύκειο και για τον αριθμό των μαθητών και βούρκωνε. Μαζί του κι εγώ από το σπίτι μου. «Σαν να βαστάς μια μπάλα χιόνι στο χέρι σου και να λιώνει», είχε πει τότε στον Π. Τσίμα.

Το ραντεβού μας ήταν στις 6 το απόγευμα στο σπίτι του. Ένα διαμέρισμα με αμέτρητα βιβλία στον τέταρτο όροφο μιας παλιάς πολυκατοικίας, 2-3 κτίρια πριν το Ζωγράφειο. Έφτασα καθυστερημένη γιατί δούλευα. Χτύπησα το κουδούνι και άρχισα να ανεβαίνω τις σκάλες σχεδόν τρέχοντας. «Μην τρέχεις! Θα κουραστείς», μου φώναζε από πάνω. Με υποδέχθηκε φιλώντας μου ευγενικά το χέρι και κάνοντας μου παρατήρηση για το κουτί με τα λουκούμια που κρατούσα για δώρο.
«Ζήτησες να με δεις κόρη μου. Γιατί ήθελες να με δεις;» Δεν ήξερα τι να πω. Είπα την αλήθεια. Ότι τον είδα πέρυσι στην τηλεόραση και ήθελα πολύ να τον γνωρίσω. Για τη δύναμη του και την αγάπη του για την Πόλη. Για το πάθος του στις δύσκολες στιγμές που πέρασαν οι Ρωμιοί μετά το 1955. Γιατί θελα να δω από κοντά τον «δάσκαλο του γένους». Ένα άνθρωπο που έχει παλέψει για την ελληνική ομογένεια όσο λίγοι. Που έχει κάνει σκοπό τη ζωής του να προσφέρει στην ελληνική εκπαίδευση και τα έχει καταφέρει.

Μιλήσαμε πολύ για τα Σεπτεμβριανά, τα οποία τον βρήκαν φαντάρο στη Σμύρνη. Μου είπε, ότι έμαθαν το επόμενο πρωί τι είχε συμβεί στην Κωνσταντινούπολη και μου μίλησε για έναν Τούρκο έφεδρο αξιωματικό, τον Süleyman, που είχε γίνει η σκιά του. «Όπου κι αν πήγαινα ερχόταν από πίσω μου, ακόμα και κρυφά. Φοβόταν μήπως με πειράξουν επειδή είμαι Ρωμιός, μήπως πουν κάτι εναντίον μου. Ό,τι κι αν έκανα ένοιωθα ότι είναι κάπου κοντά και με παρακολουθεί». Η ιστορία της δυνατής αυτής φιλίας που αναπτύχθηκε στο στρατό σε μία τόσο ταραγμένη περίοδο, με συγκλόνισε πιο πολύ απ’ όλα. Με πληγώνει που συνέχεια μαθαίνω για πραγματικές και δυνατές σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί ανάμεσα στους δύο λαούς αλλά τελικά Ελλάδα και Τουρκία δεν τα έχουμε βρει ακόμα. Μα γιατί;

Ακόμα και σήμερα, αν μιλήσεις για ελληνοτουρκική φιλία θα χαρακτηριστείς ρομαντικός και αφελής. Θα σου μιλήσουν αμέσως για τις παραβιάσεις στο Αιγαίο, για τις μειονότητες, για την Κύπρο. «Ό,τι και να συμβαίνει στις κυβερνήσεις οι απλοί πολίτες δεν έχουν να μοιράσουν τίποτα!», επιμένω και φωνάζω εγώ. Και θα συνεχίσω να φωνάζω, με την εμπειρία που μου δίνει η ζωή μου στην Κωνσταντινούπολη.
-«Σκεφτήκατε ποτέ να φύγετε από την Πόλη;», ρώτησα τον κύριο Φραγκόπουλο, αν και ήξερα ήδη την απάντηση.
-«Ποτέ κόρη μου! Να πάω που; Εδώ είναι το σπίτι μου και η ζωή μου. Αν έβλεπαν και τον Φραγκόπουλο να φεύγει, θα έλεγαν όλοι ότι τέλειωσε η ελληνική ομογένεια», απάντησε χωρίς δεύτερη σκέψη. «Δε με ενδιέφερε να σώσω το τομάρι μου, οι μαθητές μου με ενδιέφεραν», συνέχισε.

Είχε πάει πολύ αργά και δεν ήθελα να τον κρατάω περισσότερο. Όταν του είπα ότι θα φύγω, μου είπε ότι θέλει να φύγω γεμάτη και να πάρω όσες περισσότερες γνώσεις γίνεται. Ο δάσκαλος, τόσα χρόνια ζει με έναν καημό, την διατήρηση της ελληνικής παιδείας. Παρόλο που η συμβολή του σε αυτήν είναι τεράστιας σημασίας, ο ίδιος αισθάνεται ότι δεν έχει κάνει τίποτα σπουδαίο. «Ήταν χρέος μου», μου είπε αρκετές φορές. Για τους μαθητές του όμως και για όλο τον δοκιμαζόμενο ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης, έχει κάνει το πιο σπουδαίο πράγμα. Τους έδωσε δύναμη, σε περιόδους που το χρειάζονταν και έγινε το αντίβαρο στη φυγή πολλών από αυτούς. Οι μαθητές, του το αναγνωρίζουν. Αυτό είναι που του δίνει δύναμη και τον κάνει να περπατάει με το κεφάλι ψηλά, όπως μου είπε περήφανος, λίγο πριν αποχωρήσω.

(constantinoupoli.com)

Δεκαετία του ’40. Η Αίγυπτος βρίσκεται υπό βρετανική κατοχή. Ο Αμπντελαζίζ Χαμάμ, χρεοκοπημένος προύχοντας από την Άνω Αίγυπτο, αναγκάζεται να μετακομίσει στο Κάιρο και να εργαστεί ως αποθηκάριος στην αυτοκινητιστική λέσχη, κτίριο-σύμβολο της διεφθαρμένης μοναρχίας που συνεργάζεται με τους κατακτητές. Εκεί συχνάζει η αφρόκρεμα της κυρίαρχης τάξης, οι αριστοκράτες, οι ξένοι διπλωμάτες, οι αξιωματούχοι.Επικεφαλής τους ο ίδιος ο βασιλιάς, ο οποίος χαρτοπαίζει και διασκεδάζει, και μαζί του ο αμείλικτος αρχιθαλαμηπόλος του, Αιγύπτιος από τη Νουβία, που επιβάλλεται με τον πιο αυταρχικό τρόπο στους υπηρέτες, καταπατώντας κάθε τους δικαίωμα. Έξω από τη λέσχη, η χώρα βρίσκεται σε αναβρασμό και τα εκτός νόμου εθνικιστικά και απελευθερωτικά κόμματα αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους…
Ποιο είναι το τίμημα της επανάστασης και ποιο της υποταγής; Γύρω από αυτό το ερώτημα ουσιαστικά χτίζει ο Ασουάνι το πολυφωνικό του μυθιστόρημα με τους πολλαπλούς αφηγητές. Ένα μυθιστόρημα πλούσιο, πυκνό, γεμάτο δράση, γεγονότα και ανατροπές, όπου οι κοινωνικές συγκρούσεις διασταυρώνονται με τις προσωπικές ιστορίες και όπου η πολιτική εμπλέκεται στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Ο Ασουάνι επανέρχεται με την Αυτοκινητιστική λέσχη της Αιγύπτου στην πολυχρωμία της αφήγησης του Μεγάρου Γιακουμπιάν για να μιλήσει, μέσα από την ατμόσφαιρα και το πλαίσιο μιας άλλης εποχής, για το σήμερα και για την πάντα επίκαιρη και επιτακτική ανάγκη να επικρατήσει η δημοκρατία και η δικαιοσύνη.