Κατηγορία: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

“Παιδί” της Κομοτηνής, εισήγαγε πρώτος την καπνοβιομηχανία στην Αίγυπτο, αναβίωσε τον αιγυπτιακό αμπελώνα, επεκτάθηκε επιχειρηματικά στην Ευρώπη και την Αμερική και αναδείχθηκε σε ευεργέτη της πόλης μας. Σήμερα είναι γνωστός στην τοπική μας κοινωνία χάρη στην ιστορική σχολή που φέρει το όνομά του, “Τσανάκλειος Σχολή”, ένα εντυπωσιακό κτίριο που δεσπόζει στην καρδιά της Κομοτηνής και το οποίο αισίως διασώθηκε από την παρακμή στην οποία είχε περιέλθει. Ο Νέστωρας Τσανακλής όμως είναι κάτι πολύ περισσότερο για την Κομοτηνή. Μάλιστα το γεγονός ότι γεννήθηκε και έζησε μέχρι τα 15 του χρόνια στην Κομοτηνή, όπως αναφέρουν ιστορικές πηγές, δημιουργεί την υποχρέωση να αναδείξουμε την προσωπικότητα, τη δράση και την προσφορά του. 
Αυτό επιχείρησε να κάνει η Εταιρεία Θρακικών Ερευνών εγκαινιάζοντας με αφιερωματική εκδήλωση στον Νέστωρα Τσανακλή, τη σειρά εκδηλώσεων που είχε προαναγγέλλει με τίτλο «Η φυσιογνωμία της Κομοτηνής κατά την τελευταία περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας (1800-1913)». Τίτλος της πρώτης εκδήλωσης, η οποία πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Δευτέρας 12 Δεκεμβρίου στην αίθουσα του ιδρύματος Παπανικολάου, ήταν “Νέστωρ Τσανακλής: Ο διαπρεπής γόνος και ευεργέτης της Κομοτηνής». 
Ο τάφος του Τσανακλή βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, αφού εκεί έδρασε επιχειρηματικά τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, όμως το σπίτι που γεννήθηκε βρίσκεται στην Κομοτηνή. Πρόκειται για τη σημερινή στέγη του Μορφωτικού Συλλόγου των εν Θράκη διαβιούντων Σαρακατσαναίων, που βρίσκεται στην οδό Αγίου Γεωργίου. Η μητέρα του ήταν από την Αίνο, όπως μας πληροφορεί η φιλόλογος Τζένη Κατσαρή, αποκαλύπτοντας παράλληλα στοιχεία που αφορούν την Τσανάκλειο Σχολή στην Κομοτηνή. Σύμφωνα με την κ. Κατσαρή  “τα εγκαίνια της Τσανακλείου έγιναν την ημέρα της γιορτής του και από εκεί και πέρα η τοπική εκκλησία είχε φροντίσει κάθε Οκτώβριο, την ημέρα του αγίου Νέστωρα, να γίνεται ένα μνημόσυνο στη μνήμη του. Φυσικά του απένειμαν τον τίτλο του μεγάλου ευεργέτη”.

ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ
Ο Νέστωρας Τσανακλής ήταν ένας πρωτοπόρος βιομήχανος, όντας ο πρώτος ουσιαστικά που εισήγαγε τον καπνό και την καπνοβιομηχανία στην Αίγυπτο μετά το 1865. Είναι επίσης ο πρώτος που αναβιώνει τον αιγυπτιακό αμπελώνα. Ξεχώρισε επιχειρηματικά για τον τρόπο με τον οποίον προώθησε το αιγυπτιακό τσιγάρο, όπως μας πληροφορεί ο Βασίλειος  Ριτζαλέος, μεταδιδακτορικός ερευνητής του τμήματος Ιστορίας Εθνολογίας του Δ.Π.Θ., κάνοντας λόγο για…πρωτοτυπία. “Στην Αίγυπτο δεν παραγόταν καπνός ούτε σε ένα στρέμμα, απαγορευόταν από την Οθωμανική αυτοκρατορία και υπήρχε συμφωνία με την Αίγυπτο γι’ αυτό. Ωστόσο στην χώρα αυτή υπήρχαν μερικές βιομηχανίες όπως του Τσανακλή, οι οποίες έκαναν τα καλύτερα τσιγάρα στην Αίγυπτο. Ξεκίνησε από την Αίγυπτο γιατί δεν μπορούσε να το κάνει αυτό σε άλλο μέρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, υπήρχε μονοπώλιο καπνού και μόνο στην Αίγυπτο θα μπορούσε να ανοίξει καπνοβιομηχανία.

Ξεκίνησε κάνοντας τσιγάρα σε Έλληνες εργάτες που δούλευαν στην διώρυγα του Σουέζ το 1865. Μετά έφυγε από το Σουέζ γιατί ήταν πολύ μικρό για τα δικά του μεγάλα σχέδια. Πήγε στο Κάιρο, που ήταν πολύ μεγάλο κέντρο μαζί με την Αλεξάνδρεια και εκεί έστησε ένα μικρό εργαστήριο με ορισμένους εργάτες, εισάγοντας καπνό από το λιμάνι της Καβάλας, μακεδονικό καπνό. Έκανε την ανάμειξη των ποικιλιών του εκεί και στην συνέχεια προχωρούσε στην παρασκευή των τσιγάρων του, τα οποία ήταν χειροποίητα και πάρα πολύ ακριβά”. Τα τσιγάρα του Τσανακλή θα γίνουν αμέσως περιζήτητα στην μεγαλοαστική και μεσαία τάξη του Καΐρου και επίσης στον βρετανικό στρατό. Μέσω των Βρετανών αξιωματικών τα τσιγάρα του Τσανακλή έγιναν γνωστά στην Ευρώπη και πολύ σύντομα και ίσως πριν το 1885 και στην Αμερική. 
Η βιομηχανία καπνού του Τσανακλή από το 1885 και μετά άρχισε να επεκτείνεται και να γίνεται μια πολυεθνική εταιρεία εκείνης της εποχής με εργοστάσια στο Κάιρο και έπειτα σε Ευρώπη και Αμερική. Η καλύτερη περίοδος για τον Τσανακλή, όπως λέει ο κ. Ριτζαλέος, “ήταν μέχρι το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου το 1918”. Μετά, όπως εξηγεί , “ο κόσμος στράφηκε σε πιο φθηνά τσιγάρα και γι’ αυτό έπεσε το προϊόν. Τότε άρχισε να πέφτει σε παρακμή και η βιομηχανία του Τσανακλή και προς το τέλος της ζωής του – πέθανε το 1932 – είχε κάποιο πρόβλημα ασθένειας και δεν μπορούσε πια να διευθύνει τις εταιρείες του”.

Η ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ ΕΞΑΓΟΡΑΣΕ ΤΗΝ ΚΑΠΝΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΟΥ ΤΣΑΝΑΚΛΗ
Μετά τον θάνατό του η περιουσία του θα περάσει στη διαχείριση της ανιψιάς του που ήταν κληρονόμος του και στον γαμπρό του, που ήταν από την Μάνη. Ο γαμπρός του θα εγκαταλείψει το διπλωματικό σώμα, για να αφοσιωθεί στις επιχειρήσεις του Τσανακλή. Όμως, όπως αναφέρει ο κ. Ριτζαλέος, “είχε δει ότι δεν υπήρχε μέλλον στην καπνοβιομηχανία, οπότε πούλησε το εργοστάσιο στην μεγάλη ελληνική εταιρεία Παπαστράτος, η οποία το κράτησε κάποια χρόνια. Όμως το έχασε μετέπειτα γιατί εθνικοποιήθηκε, καθώς το καινούριο καθεστώς του Νάσερ μετά το 1952 πήρε όλες τις ξένες επιχειρήσεις στα χέρια του”. 

ΑΜΠΕΛΩΝΑΣ ΝΕΣΤΩΡΑ ΤΣΑΝΑΚΛΗ 
Το ίδιο συνέβη και με την αμπελουργία, όπως αναφέρει ο κ. Ριτζαλέος “την οποία ο κληρονόμος του Τσανακλή σκέφτηκε να την εισάγει στο χρηματιστήριο του Καΐρου και να βάλει και Αιγύπτιους διευθυντές μήπως και καταφέρει να την σώσει. Τότε υπήρχε άνοδος του εθνικισμού στην Αίγυπτο και ήθελαν να αφαιρέσουν τα πρωτεία της οικονομίας από τους ξένους επιχειρηματίες, γιατί τόσο ο Τσανακλής όσο και ο γαμπρός του, είχαν  ελληνική υπηκοότητα. Ο Τσανακλής για 30 χρόνια προσπάθησε να κάνει εύφορη μια περιοχή, η οποία ήταν εντελώς άγονη, έρημος μεταξύ Καΐρου και Αλεξάνδρειας.

Όλοι τον έλεγαν τρελό, ξόδεψε πάρα πολλά λεφτά, υπολογίζονται γύρω στις 300 χιλιάδες αιγυπτιακές λίρες. Όμως τα κατάφερε και προς το τέλος της ζωής του είδε το πρώτο κρασί και το ευχαριστήθηκε”. Η αμπελουργία του Τσανακλή θα εθνικοποιηθεί την δεκαετία του ’60, μαζί με όλες τις ελληνικές εταιρείες με οινοπνευματώδη ποτά. Το 2002 οι αμπελώνας που δημιούργησε ο Νέστωρας Τσανακλής θα περιέλθουν στα χέρια ενός Ολλανδικού κολοσσού. Όπως μας πληροφορεί ο κ. Ριτζαλέος, “επένδυσε πολλά χρήματα, ονόμασε όλα αυτό το project αμπελώνα Τσανακλή για να τιμήσει τον Τσανακλή. Σήμερα λέγεται αμπελώνας Τσανακλή και παράγει τα καλύτερα κρασιά στην Αίγυπτο. Μάλιστα έχουν ιδρύσει και ένα μουσείο, που δείχνει την ιστορία του αμπελώνα από το 1882 όταν ο Τσανακλής αγόρασε τις εκτάσεις στην Αίγυπτο μέχρι και σήμερα”. 

Αυτά και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία για τον Νέστωρα Τσανακλή ακούστηκαν στη διάρκεια της εκδήλωσης, όπου ομιλητής ήταν και ο Βασίλης Αϊβαλιώτης, γραμματέας του ΔΣ ΠΑΚΕΘΡΑ, ο οποίος ανέλυσε το θέμα της επιχειρηματικής δραστηριοποίησης του Νέστωρα Τσανακλή σε όλο τον κόσμο. 

(www.xronos.gr)

Εκατόν πενήντα τρία χρόνια μετά τη γέννηση του μέγιστου ποιητή του νεώτερου ελληνισμού Κ. Καβάφη (1863-1933), μπορούν να υπάρχουν στοιχεία που δεν είδαν το φως της δημοσιότητας στα εκατοντάδες βιβλία που κυκλοφόρησαν για τη ζωή του και τις χιλιάδες σελίδες που γράφτηκαν για τον ίδιο και τον οικογενειακό του περίγυρο; Έξι τέτοια περιστατικά που αφορούν το στενό οικογενειακό του περιβάλλον, αλίευσα ως “ειδήσεις” από αθηναϊκές εφημερίδες του 19ου αιώνα, που βρίσκονται αρχειοθετημένες στη φιλόξενη Παπαχαραλάμπειο βιβλιοθήκη της Ναυπάκτου.

Έτσι στην εφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ της 16-12-1866 διαβάζουμε ότι μεταξύ των Ελλήνων του Λονδίνου, που συνδράμουν με γενναία ποσά τους πρόσφυγες της Κρήτης, λίγο μετά το έπος και το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου, περιλαμβάνεται και ο Γ. Καβάφης, αδελφός του πατέρα του Πέτρου Καβάφη και θείου του ποιητή, με 100 λίρες. Το ίδιο πράττει και η Μαρία Καβάφη, σύζυγος του προαναφερόμενου Γεωργίου Καβάφη, με 1.000 δρχ. σύμφωνα με την εφημερίδα ΜΕΛΛΟΝ της 14-6-1868. Εξ άλλου σύμφωνα με την ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ της 29-3-1972, ο Π. Καβάφης, ο οποίος πρέπει να είναι εξάδελφος του ποιητή, Παντελής Καβάφης, υπογράφει μια διακήρυξη, εντόνως φιλοβρετανική, μαζί με άλλους ομογενείς της Κωνσταντινούπολης.

Η πολιτική άποψη της διακήρυξης δικαιώθηκε ιστορικά με τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878, κατά τον οποίον οι Ρώσοι, αφού κατενίκησαν τους Οθωμανούς, με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (3-3-1878), ευνόησαν σκανδαλωδώς τους Βούλγαρους και δημιούργησαν τη Μεγάλη Βουλγαρία, την οποίαν έβρεχαν πλέον με τα νερά του Αιγαίου, αφού η Μακεδονία -πλην Θεσσαλονίκης και Χαλκιδικής- προσαρτήθηκε σ’ αυτήν. Πρωτοστατούσης όμως της Αγγλίας, λίγους μήνες μετά, το Συνέδριο του Βερολίνου επανέφερε τη Μακεδονία στην Οθωμανική αυτοκρατορία και επεδίκασε στο μικρό ελληνικό βασίλειο τη Θεσσαλία και μέρος της Ηπείρου, η προσάρτηση των οποίων στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 1881. Εξ άλλου, πριν τη γέννηση του ποιητή το 1863 και η μητέρα του Χαρίκλεια Καβάφη κατά την εφημερίδα ΑΘΗΝΑ της 11-3-1856, συμμετέχει με το ποσό των 100 δρχ. στην ανέγερση του Αμαλιείου Ορφανοτροφείου κορασίδων και κατά την ίδια εφημερίδα της 29-3-1856 συμμετέχει στον έρανο για την ανέγερση του αυτού Ορφανοτροφείου θηλέων, στην Αθήνα και η προαναφερθείσα θεία του ποιητή Μαριόρα (Μαρία) Καβάφη με το ποσόν των 36 δρχ. Ακόμα παλαιότερα (1840) ο αυτός Γεώργιος Καβάφης, θείος του ποιητή από το Μάντσεστερ της Αγγλίας, κατά την ΑΘΗΝΑ της 12-2-1841, προσέφερε στην Αρχαιολογική Εταιρία 10 δρχ. άπαξ και 20 δρχ. ετησίως, ως μέλος αυτής, και κατά την υποσημείωση του συντάκτου Ν. Δραγούμη:

«Υ.Γ. Ο Κ.Γ. Ι. Καβάφης επιθυμεί να λαμβάνη και την Αρχαιολογικήν Εφημερίδα· παρακαλείσθε λοιπόν να διατάξητε να στέλλεται προς αυτόν υπό Ταινίαν, συστημένη προς τον Jouides Esq. q. Tuislury Corens, London». Τα ποσά αυτά φαίνονται στην εποχή μας ασήμαντα, αλλά στην εποχή τους η αξία ήταν σημαντική. Πάντως ίσως να έχουν σχέση με τους στίχους από το αθάνατο ποίημά του “Θερμοπύλες”: «γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν είναι πτωχοί, πάλιν εις μικρόν γενναίοι, πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε».

(www.haniotika-nea.gr)

Έπειτα από 73 χρόνια το υποβρύχιο εντοπίστηκε βόρεια της Σκιάθου – Το κατόρθωμα του Ιωάννη Τούμπα, κυβερνήτη του «Αδρία» και του πληρώματος του λαβωμένου πλοίου που το 1943 ταξίδεψε από την Κάλυμνο στην Αλεξάνδρεια χωρίς πλώρη!

Προκάλεσε αίσθηση στο πανελλήνιο, ο εντοπισμός έπειτα από 73 χρόνια του υποβρυχίου “Κατσώνης” από το πλοίο “Ναυτίλος”, σε βάθος 170 μέτρων βόρεια της Σκιάθου. Με αφορμή το γεγονός αυτό, έγινε ευρύτερα γνωστή η δράση του κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και στην εκτενή αναφορά που έγινε στον κυβερνήτη του, ήρωα Βασίλειο Λάσκο (1899-1943).

Να ξεκινήσουμε με λίγα στοιχεία για το υποβρύχιο “Λάμπρος Κατσώνης”. Είχε εκτόπισμα 556 τόνων στην επιφάνεια και 775 σε κατάδυση και η ταχύτητά του ήταν 14 και 9 κόμβοι αντίστοιχα. Ήταν εξοπλισμένο με 6 τορπιλοβλητικούς σωλήνες των 533 χιλιοστών και ένα πυροβόλο των 100. Στο χρονικό διάστημα 1927-1940, χρησιμοποιήθηκε κυρίως, για την εκπαίδευση του προσωπικού των υποβρυχίων. 

Αν και με σοβαρά επιχειρησιακά μειονεκτήματα το “Κατσώνης”, στις 2 Απριλίου 1943, με κυβερνήτη τον Β. Λάσκο, βύθισε στο λιμάνι του Γυθείου μια γερμανική ναρκοθέτιδα των 1.500 τόνων. Τρεις μέρες αργότερα, βύθισε με το πυροβόλο του κοντά στην Κύθνο, το ισπανικό πλοίο SAN ISIDRO, που ήταν φορτωμένο με γερμανικά εφόδια και γύρισε στη βάση του στη Βηρυτό. Επιστρέφοντας στο Αιγαίο, βύθισε το πλοίο RIGEL χωρητικότητας 1.500 τόνων (29/5/1943). 

Αμέσως μετά, κατευθύνθηκε προς την Ικαρία, όπου λόγω τεχνικών προβλημάτων δεν κατόρθωσε να βυθίσει ένα ιταλικό φορτηγό 7.000 τόνων που έπλεε στην περιοχή. 
Στις 14/9/1943, περιμένοντας ΒΑ της Σκιάθου, το μεγάλο γερμανικό μεταγωγικό Σιμ-Φρα, δέχτηκε επίθεση από εχθρικό πλοίο και τελικά βυθίστηκε. Ο κυβερνήτης ήρωας Β. Λάσκος και 31 μέλη του πληρώματος σκοτώθηκαν, 17 αιχμαλωτίστηκαν, ενώ ο ύπαρχος Ηλίας Τσουκαλάς, 29 χρονών τότε, (πατέρας της δημοσιογράφου Μπήλιως Τσουκαλά) κι ο υποκελευστής Τάσος Τσίγκρας, κολυμπώντας επί 9 ώρες έφτασαν στις ακτές της Σκιάθου, ενώ σε άλλη ακτή του νησιού, έφτασε ο ναύκληρος Αντώνης Αντωνίου. Ο Ηλίας Τσουκαλάς, μετά από πολλές περιπέτειες, φυγαδεύθηκε στη Βάση Υποβρυχίων της Μέσης Ανατολής και συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πατρίδα.

Το 1951, έγραψε το βιβλίο “ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΝ ΥΙ Λάμπρος Κατσώνης”, το οποίο βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Στο βιβλίο αυτό όπως και στο ιστορικό μυθιστόρημα “Βασίλης Λάσκος” του Μ. Καραγάτση (1η έκδοση 1948), υπάρχουν πολλές και συγκλονιστικές λεπτομέρειες για την ηρωική δράση του υποβρυχίου και του πληρώματός του.

Η ιστορία του “Κατσώνης” έχει πολλά κοινά σημεία με εκείνη του αντιτορπιλικού “Αδρίας”, που έδρασε επίσης κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ και ο κυβερνήτης του “Αδρίας”, Ιωάννης Τούμπας, ήταν ηρωική μορφή όπως και ο Βασίλειος Λάσκος. Υπάρχουν βέβαια και δύο βασικές διαφορές, καθώς το μεν “Κατσώνης” βυθίστηκε και ο Βασίλειος Λάσκος έχασε τη ζωή του, ενώ το “Αδρίας”, αν και λαβωμένο δεν βυθίστηκε και ο Ιωάννης Τούμπας πέθανε από φυσικά αίτια. 

Στο “Αδρίας” και τον κυβερνήτη του, θα κάνουμε ένα μικρό αφιέρωμα σήμερα.

Το αντιτορπιλικό συνοδείας “Αδρίας” παραχωρήθηκε από τη Μ. Βρετανία με τη μορφή δανεισμού στη χώρα μας και η παραλαβή του έγινε στις 20 Ιουλίου 1942. Κυβερνήτης του ήταν ο Ιωάννης Τούμπας, αντιπλοίαρχος τότε. Από τις αρχές του 1943, το πλοίο εντάχθηκε στη συμμαχική δύναμη. Μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες, ανέλαβε δράση στον Βόρειο Ατλαντικό. Στις 27/1/1943, βύθισε το γερμανικό υποβρύχιο U-553, ενώ στις 13/2/1943, στο Νότιο Ατλαντικό, βύθισε το γερμανικό υποβρύχιο U-623. Στη συνέχεια, ανέλαβε αποστολές στη Μεσόγειο και ήταν πολύ σημαντική η συμβολή του στην απόβαση των συμμάχων στην Ιταλία. Στη διάρκεια των επιχειρήσεων, σκοτώθηκε ο δίοπος πυροβολητής Α. Αντωνίου ενώ 18 μέλη (από τα 170 συνολικά) του πληρώματος, τραυματίστηκαν.

Το “Αδρίας” ήταν ένα από τα 4 πλοία στα οποία παραδόθηκε ο ιταλικός στόλος του νότου (10/9/1943). Στη συνέχεια, ανέλαβε δράση στις επιχειρήσεις των Δωδεκανήσων. Στις 22 Οκτωβρίου, ενώ βρισκόταν κοντά στην Κάλυμνο, προσέκρουσε σε νάρκη και έχασε την πλώρη του μέχρι τη γέφυρα. Ο Ιωάννης Τούμπας αντί να διατάξει εγκατάλειψη του λαβωμένου πλοίου, κατόρθωσε και το “οδήγησε”, μετά από πλεύση τριών ωρών, στις μικρασιατικές ακτές, συγκεκριμένα στο Γκιουμουσλούκ. Οι απώλειες ήταν 21 νεκροί και 30 τραυματίες.

Να θυμίσουμε ότι η Τουρκία ήταν ουδέτερο κράτος κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (από κάποιους χαρακτηρίστηκε “επιτήδειος ουδέτερος”). Εκεί, έγινε η πρόχειρη επισκευή του “Αδρίας”, μάλιστα για την κάλυψη του κενού χρησιμοποιήθηκε και τσιμέντο (!). Πέρα από κάθε λογική, την 1η Δεκεμβρίου 1943, το “Αδρίας” ξεκίνησε το ταξίδι του (730 ναυτικά μίλια), μέσω Κύπρου, για την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Κινούμενο αρχικά ανάποδα και στη συνέχεια ταξιδεύοντας με πρόσω παρόλο ότι αυτό ήταν επικίνδυνο για ένα πλοίο χωρίς πλώρη και στεγανοποίηση ανάγκης. Τη νύχτα, οι συνθήκες φωτισμού ήταν κακές, καθώς έπρεπε να εμποδίζεται ο εντοπισμός του πλοίου από τα εχθρικά καράβια αλλά ταυτόχρονα έτσι δυσκολευόταν η πλοήγησή του. Συχνά επίσης, το πλήρωμα του πλοίου έπρεπε να αντιμετωπίσει εισροή υδάτων. Τελικά, ξεπερνώντας όλα τα προβλήματα, το “Αδρίας” έφτασε στην Αλεξάνδρεια στις 6/12/1943.

Η υποδοχή που επιφυλάχθηκε στο “Αδρίας” και το πλήρωμά του από τον τιμητικά παρατεταγμένο συμμαχικό στόλο, ήταν αποθεωτική. Το αντιτορπιλικό “Αδρίας” επέστρεψε στην Ελλάδα, μετά την απελευθέρωση και αφού επισκευάστηκε πρόχειρα η πλώρη του, μαζί με τα άλλα πλοία του Στόλου. Η πλήρης επισκευή του, λόγω του τερματισμού του πολέμου, δεν έγινε. Το 2004, η βυθισμένη πλώρη του “Αδρίας” εντοπίστηκε στη θαλάσσια περιοχή των Δωδεκανήσων.

Και λίγα λόγια για τον κυβερνήτη του πλοίου Ιωάννη Τούμπα. Γεννήθηκε στη Μύκονο το 1901. Σπούδασε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων απ’ όπου αποφοίτησε ως Σημαιοφόρος το 1921. Συνέχισε τις σπουδές του στη Σχολή Ειδικεύσεως Πυροβολικού, την Ανώτατη Σχολή Πολέμου και σε ναυτικές σχολές της Αγγλίας. Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ανέλαβε αρχικά τη διοίκηση του οχυρού του Μεγάλου Εμβόλου της Θεσσαλονίκης (1940-41) και στη συνέχεια υπηρέτησε ως κυβερνήτης αντιτορπιλικών. Μετά τον πόλεμο, συνέχισε τη λαμπρή σταδιοδρομία του και το 1952-53, διετέλεσε αρχηγός του Στόλου. Το 1953 αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του αντιναυάρχου.

Στη συνέχεια, ασχολήθηκε με την πολιτική. Πρωτοεκλέχθηκε βουλευτής Αθηνών το 1956, με το κόμμα “Φιλελεύθερη Δημοκρατική Ένωση” του Σοφοκλή Βενιζέλου, ενώ επανεκλέχθηκε στις εκλογές του 1958, 1961, 1963 και 1964, αρχικά με το Κόμμα των Φιλελευθέρων και τέλος με την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου. Στο διάστημα από το Νοέμβριο 1963 ως τα τέλη Δεκεμβρίου 1966, διετέλεσε πολλές φορές υπουργός. Από το 1974 ως το 1977, ήταν βουλευτής Επικρατείας με τη Νέα Δημοκρατία. Τιμήθηκε με πολλά ελληνικά και συμμαχικά παράσημα. Το 1979, εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1991, διετέλεσε πρόεδρός της. Πέθανε στην Αθήνα το 1995. 

(www.protothema.gr)

Φημισμένη η αλεξανδρινή Κορνίς, φημισμένες και οι παραλίες της: Sporting, Chatby, Sidi-Gaber, Stanley, Sidi-Bishr, Γλυμενόπουλου… Θάλασσα, άμμος, αγέρας… Αναμνήσεις ελληνικές, γαλλικές, αγγλικές, ιταλικές, μαλτέζικες, αιγυπτιακές… Αναμνήσεις που ακουμπούν στον 19^ο αιώνα και ξεδιπλώνουν στον 20^ο… Άντρες στην αρχή, άντρες και γυναίκες ξεχωριστά κατόπιν, άντρες και γυναίκες μαζί μετά, άντρες και ¨κουκουλωμένες¨ γυναίκες σήμερα… Καμπίνες ξύλινες αρχικά, καμπίνες κτιστές ύστερα, ομπρέλες και σεζλόνγκ στις μέρες μας…

Ας ταξιδέψουμε λοιπόν στο χρόνο και πάνω σε βαρκούλες από χαρτιά εφημερίδων ας αγναντέψουμε τις πλαζ της Αλεξάνδρειας:

Περί τα μέσα της δεκαετίας του ΄30 λοιπόν, επιτράπηκαν και στις αλεξανδρινές πλαζ τα μπαιν-μιξτ, τα μικτά λουτρά, με απλά λόγια δηλαδή το να μπορούν άνδρες και γυναίκες να κάνουν μπάνιο μαζί.

Έτσι, η αλεξανδρινή εφημερίδα ¨Ταχυδρόμος¨ ζητά στα 1924 από το φιλόλογο Αλέξανδρο Κάσδαγλη να γράψει για τη νέα αυτή ονομασία. Τα λεγόμενα του αξίζει να αναδημοσιευτούν σ΄ αυτήν την αναδρομή μας, αφού μέσα από ιστορικές αναφορές, αναδύεται ανεπαίσθητα το άρωμα μιας μακρινής εποχής:

¨Φίλε κύριε συντάκτα, ζητείτε παρ΄ εμού γνώμην επί της ονομασίας των εις κοινήν χρήσιν ανδρών και γυναικών επιτρεπομένων λουτρών.

Παρά μεν Ιουλίω Πολυδεύκει (Ονομαστικόν Ζ΄ 66) γίνεται λόγος περί ανδρών λουομένων μετά γυναικών, αλλά ουδεμία παρ΄ αυτώ απαντά ονομασία προσαρμοζομένοι τοις κοινοίς τούτοις λουτροίς.

Παρά δε του Πλινίου (Hist. Nat. Γ΄12 & 54) γιγνώσκομεν ότι το έθιμον τούτο παρά τοις Ρωμαίοις ανεκτόν, απηγορεύθη μεν υπό του Αδριανού και του Μάρκου Αυριλίου Αντωνίνου, κατηργήθη δε υπό του Αλεξάνδρου Σεβήρου, απαγορεύσαντος τα κοινά τοις ανδράσι και ταις γυναιξί λουτρά (balnea mixta), εκ ταύτης δε της ονομασίας προήλθεν η των bains mixtes εν τη γαλλική γλώσση.

Η υπό του καθηγητού κ. Κεραμοπούλου προτεινομένη ονομασία ¨ανδρόγυνα λουτρά¨ απαντά εν τη Παλατίνη Ανθολογία (Κεφ. Θ΄Επιδεκτικού 183) εν επιγράμματι πεποιημένη εις Ερμαφρόδιτον εν λουτρώ ιστάμενον: ¨Ανδράσιν Ερμής ειμί, γυναιξί δε Κύπρις ορώμαι, αμφοτέρων δε φέρω σύμβολα μοι τοκέων. Τούνεκεν ουκ αλόγως με τον Ερμαφρόδιτον έθεντο ανδρογύνοις λουτροίς παίδα τον αμφίβολον¨.

Αλλά το επίγραμμα τυγχάνει ον εκ των Αδήλων, ήτοι αδέσποτον, ημείς δε αγνοούντες το τε όνομα του ποιήσαντος και την εποχήν καθ΄ ην ο ποιήσας ήκμασεν, αδυνατούμεν ν΄ αποφανθώμεν αν η ονομασία αύτη τυγχάνη δόκιμος ή του πονηρού κόμματος.

Γνωστόν δ΄ ότι τα ονόματα ανδρόγυνος και γύνανδρος, ως ονόματα αποδίδονται κυρίως εις τον ερμαφρόδιτον, ως εκ αμφοτέρων των γενών συνιστάμενον, είτε δε και εις άλλας σημασίας εξέπεσον, αλλ΄ ως επίθετον εξηγούντες οι Άγγλοι λεξικογράφοι Lidell & Scott, ερειδόμενοι επί του άνω επιγράμματος, προσαρμόζουσιν αυτό εις τα εν χρήσει παρ΄ αμφοτέρων συγχρόνως των γενεών λουτρά, αλλ΄ ως είπομεν, προ παντός δέον να εξετασθή το υγιές ή το νοσηρόν της χρήσεως ταύτης, κυρίως δε υπό την επιθετικήν σημασίαν, υφ΄ ην εν των επιγράμματι εφαρμόζεται.

Οφείλομεν λοιπόν ν΄ αναζητήσωμεν επιθετικόν προσδιορισμόν και αναλογίαν συμβιβαζόμενον προς τα εντίμως και υγιώς παρ΄ ημίν υφιστάμενα. Εις των εμών φίλων, ιατρός την επιστήμην αλλά και δεινός περί την ελληνικήν, φρονεί ότι δυνάμεθα να ονομάσωμεν τα balnea mixta ¨διγενή λουτρά¨. Αλλά το επίθετο διγενής ουδέν άλλο σημαίνει κατ΄ Ευστάθιον (50-2) ή τα διπλού γένους όντα, ουδαμώς δε το εν χρήσει κοινόν εις αμφοτέρα τα γένη τυγχάνον.

Παρά Σοφοκλεί (Οιδ. Τυρ. Ι1281) έχομεν, ανδρί και γυναικί συμμιγή κακά, ήτοι κοινά εις αμφοτέρους κακά, φρονώ δε ότι επί τούτου ερειδόμενοι δυνάμεθα να είπωμεν δοκιμώτερον ¨συμμιγή λουτρά¨. Λέγω δε δοκιμώτερον, διότι το ¨συμμιγή¨ στηρίζεται επί δοκίμου κλασικού κειμένου, ενώ η ονομασία ¨ανδρόγυνα λουτρά¨ απορρέει εξ επιγράμματος αδεσπότου, ως δ΄ είπον ανωτέρω η λέξις ¨ανδρόγυνος¨ εξέπεσε και εις άλλας σημασίας παραβιάζουσας το πρέπον, εν δε τη Βυζαντινή Νομοθεσία κατήντησε να σημαίνη, ως παρ΄ ημίν, το συζυγικόν ζεύγος.

Δυνατόν τις να αντείπη ότι και το επίθετον ¨συμμιγή¨ δύναται να εμφαίνη τα πολλάς ιδιότητας έχοντα λουτρά. Εις τούτο ουδόλως αντιλέγω, αλλ΄ ως είπον, προτείνω τούτο ως ερειδόμενον επί του Σοφοκλείου κειμένου. Συνώνυμα του ¨συμμιγή¨ είναι το ¨σύμμικτα¨ και ¨μικτά¨. Το τελευταίον τούτο θα συνεταυτίζετο προσφορώτερον προς τε το λατινικόν mixta και το γαλλικόν mixtes, δια της χρήσεως δε του ¨μικτά λουτρά¨ θα παρελαμβάνομεν ακριβώς εκείνο, όπερ οι Λατίνοι παρ΄ ημών έλαβον. Θα ηδύνατο τις να ονομάση τα λουτρά ταύτα ¨κοινόλουτρα¨ και ίσως εις τούτο δεν θα ανθίστατο η πολλά παθούσα ¨κακομοίρα¨, δηλαδή η ημετέρα γλώσσα, ως κατήντησεν¨.

Μια εικοσαετία αργότερα, στα 1948, ο ¨Ταχυδρόμος¨ καταγράφει τους κανονισμούς που θα ίσχυαν τη χρονιά εκείνη στις αλεξανδρινές πλαζ, κανονισμοί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον:

¨Καθώς πλησιάζει η εποχή των θαλασσίων λουτρών, ο Διευθυντής του Δημαρχιακού τμήματος των πλαζ Αλεξανδρείας μας ανεκοίνωσε τους κατωτέρω κανονισμούς και πληροφορίας. Οι ενδιαφερόμενοι ας τα προσέξουν ιδιαιτέρως:

1. Τα γυναικεία μαγιό ¨Deux Pieces¨ θα απαγορευθούν εφέτος, όπως και κατά το παρελθόν έτος.
2. Η χρήσις μικρών λέμβων εκ ¨καουτσούκ¨ θα απαγορευθή επίσης.
3. Ουδεμία ρόχσα [άδεια] θα αποσύρεται εάν η αίτησις ανανεώσεως δεν γίνει εν καιρώ και εάν δεν περικλείη όλας τας απαιτουμένας λεπτομερείας.
4. Υφίσταται πάντοτε ο κανονισμός κατά τον οποίον ο επιθυμών να κτίση ιδιωτικήν καμπίναν δι΄ εξόδων του, δύναται να το πράξη εν τω πλαισίω πάντοτε των δημαρχιακών κανονισμών. Η ιδιοκτησία των καμπινών αυτών διαρκεί μόνον επί τριετίαν, μετά την παρέλευσιν της οποίας αύτη θα ανήκη εις την Δημαρχίαν.
5. Αυστηρά μέτρα θα ληφθούν όπως απαγορευθή εις τας πλαζ η κυκλοφορία των πλανοδίων πωλητών και των επαιτών.
6. Ο μισθός των ειδικών κολυμβητών-επιτηρητών [ναυαγοσωστών] της πλαζ ωρίσθη εις 4 λίρας μηνιαίως.
7. Όλαι αι ξύλιναι καμπίναι αι οποίαι μεταφέρονται κατά τον χειμώνα εκτός της πλαζ υπό της Δημαρχίας, θα αντικατασταθούν δια καμπινών κτιστών.
8. Σχέδιον απαγορεύον την εγκατάστασιν ιδιωτικών καμπινών εις τας παραλίας του Σιάτμπυ, Καμπ Σεζάρ και Ιβραημίας θα εφαρμοσθή κατά το προσεχές έτος. Αι καμπίναι αύται θα αντικατασταθούν υπό Δημαρχιακών¨.

Άλλοι καιροί, άλλα ήθη…

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ