Category: ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Το θέρετρο αυτό ήταν προσιτό σε λίγους. Υπήρχαν πολυτελέστατα ξενοδοχεία και το φημισμένο καζίνο, μοναδικό στην Ελλάδα της εποχής, κτισμένο επί Όθωνος, από το διάσημο Βαυαρό αρχιτέκτονα Ziller, ο οποίος υπήρξε παντρεμένος με ελληνίδα, με την οποία απέκτησε 4 παιδιά και σήμερα αναπαύεται σε Κοιμητήρια των Αθηνών. Τα έργα του μέχρι και σήμερα στολίζουν την Αθήνα (Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετάνια, Σχολή Ευελπίδων, Νομισματικό Μουσείο, Προεδρικό Μέγαρο και άλλα πολλά).

Στην Αιδιψό παραθέριζε τότε όλη η υψηλή Παροικία της Αλεξάνδρειας και του Καΐρου απολαμβάνοντας τη ρουλέτα και το πολυτελές θέατρο που έπαιζε ο θίασος Κοτοπούλη.

Στην αίθουσα της ρουλέτας, σύμφωνα με αυθεντικές μαρτυρίες, σύχναζαν οι, Ζερμπίνης, αδελφοί Α. & Ν. Θεοδωράκης, ο γιατρός Σάνδης, πατέρας του δικηγόρου Σάνδη, ο γιατρός Μοδινός και ο γιός του, ο αεροπαγίτης των Μικτών δικαστηρίων στην Αλεξάνδρεια. Επίσης ο γιατρός Μπελίνης, οι αδελφοί Άμπετ, ο εξάδελφος του Γεωργίου Ράλλη (ο οποίος βρίσκεται στην Αθήνα). Η Αγγελική Παναγιωτάτου, στο σπίτι της οποίας σήμερα στεγάζεται ο Σύλλογος Ελλήνων Επιστημόνων Αλεξανδρείας “Πτολεμαίος Α’”. Επίσης πολλοί από τους Προέδρους της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας όπως, Μπενάκης, Κότσικας, Σαλβάγος, Καζούλης, Σιναδινός.

Εκτός από την παροικία βέβαια, υπήρχαν και Αιγύπτιοι όπως ο πρίγκηπας Σουλφικάρ, με το νεαρό τότε φίλο του, το γιατρό Β. Μαρκώτση.

Το αγκυροβολημένο γιωτ του Εμπειρίκου εμπρός στο Καζίνο δεχόταν πολλούς από τους προαναφερόμενους Έλληνες Αιγυπτιώτες και από το φωτισμένο κατάστρωμα ακούγονταν γαλλικά τραγούδια μέχρο το τελευταίο καλοκαίρι του ’40. Χαρούμενη, ανεπανάληπτη εποχή. Ξαφνικά ξεσπά ο πόλεμος και η Κατοχή.

Οι Γερμανοί επιτάσουν τα ξενοδοχεία για στρατώνες και νοσοκομεία και μόνο η λέξη κατοχή αρκεί να φανταστεί κανείς τα επακόλουθα. Το καζίνο, το ωραιότερο που σχεδίασε ποτέ ο Ziller, κτισμένο από πέτρα, μάρμαρο με ροζ ραβδώσεις, το θέατρο, δεύτερο πάτωμα boiserie (ξύλινο) και vitseaux και η αίθουσα θεάτρου από βυσινή χρυσοκέντητο βελούδο.

Το αριστούργημα αυτό δε δέχεται να επιζήσει την παρακμή. Στην αρχή της Κατοχής καταρρέει από ηφαίστειο κοχλαστού νερού που χτυπά τα θεμέλια του.

Ευχαριστούμε τον κ. Σπύρο Παπαϊωάννου, γνωστό αρχιτέκτονα, ιστορικό και συλλέκτη σπάνιων φωτογραφιών και την κα Στέλλα Παπαντώνη, κόρη του Δημητρίου Χώνια, ιδιοκτήτη του Καζίνο, που και εκείνη με τις παιδικές της αναμνήσεις μας δίνει μία εικόνα της τότε ανθηρής εποχής και ξαναθυμόμαστε μεγάλα ονόματα Αλεξανδρινών, που οι περισσότεροι διετέλεσαν Πρόεδροι της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, και μερικά ονόματα προσωπικοτήτων όπως, Τσώρτσιλ, Γκρέτα Γκάρμπο, Αλέξανδρος Ωνάσης, Μαρία Κάλλας.

Ευχαριστούμε επίσης και την κα Χαρβάλα για την έως τώρα προσωπική έρευνα της, η οποία συνεχίζεται και είμαστε σίγουροι ότι θα μας προσφέρει πολλαπλά αποτελέσματα επί του θέματος στο μέλλον.

Και όπως έλεγε κάποτε ο μεγάλος γαιοκτήμονας Κων. Οικονομάκης, bon viveur της εποχής: “Αν θέλει κανείς να συναντήσει την υψηλή κοινωνία της Αλεξάνδρειας, το καλοκαίρι στο Καζίνο της Αιδιψού και το Χειμώνα στο Café de la paix του Παρισιού».

Αγαπητή Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας,

Έστω και μετα απο 58 χρόνια θέλω να εκφράσω ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ προς την ΕΚΑ, τα τωρινά διοικητικά της μέλη και τα τότε (που μάλλον δεν θα υπάρχουν πια) για την δυνατότητα που μου έδωσαν να μπορέσω – μια και για την δικιά μας γενεά δεν υπήρχε πια μέλλον στην Αίγυπτο – να φύγω από την Αλεξάνδρεια.

Πως εξελίχθηκαν τα γεγονότα!

Μετά την αποφοίτηση μου το 1958 από το Κλασσικό Τμήμα του Αβερωφείου Γυμνασίου (εκείνη την εποχή δεν υπήρχε διαχωρισμός σε Γυμνάσιο-Λύκειο) δεν είχα καμία επαγγελματική προοπτική στην Αίγυπτο. Τότε ζούσα με την μητέρα μου, η οποία  πάλευε ως νοσοκόμα να μεγαλώσει εμένα και τον μεγάλο αδελφό μου.

Ο μεγάλος αδελφός μου είχε μεταναστεύσει πριν από 4 χρόνια στην Βραζιλία (που δεν ήθελα να ακολουθήσω για κανένα λόγο) και η μητέρα μου ως χήρα πλέον θα τον ακολουθούσε. Ο δε κολλητός μου φίλος και συμμαθητής Σόλων Χριστοφίδης είχε φύγει για σπουδές στην Γερμανία και με παρακαλούσε να πάω με την προοπτική να εργάζομαι και να σπουδάζω. Αλλά εγώ δεν είχα χρήματα ούτε για να πάω στη Τάντα.

Ένα πρωί συναντώ στην Σάααντ Σαγλούλ τον αγαπητό και αείμνηστο διευθυντή του Αβερωφείου κ. Ενρίκο Χατζηανέστη, ο οποίος με ρώτησε κατά λέξη “Λίβα, τί κάνεις;”. Η απάντηση ήταν “Τίποτα, ο Σόλων με περιμένει στην Γερμανία, αλλά δεν μπορώ να φύγω, γιατί δεν έχω τα απαραίτητα χρήματα”. Ο Χατζηανέστης γνώριζε την οικονομική μου κατάσταση και μου λέει “Εγώ είμαι στο Συμβούλιο της Κοινότητας. Κάνε εσύ μια αίτηση και εγω θα την προωθήσω”.

Όντως,  έκανα την αίτηση ζητώντας να μου χορηγήσει η Κοινότητα  τα ναύλα για την Γερμανία. Πέρασαν μερικές εβδομάδες και πληροφορούμαι ότι η αίτηση μου εγκρίθηκε. Ο δε  κος Χατζηανέστης μου παρέδωσε εισιτήρια για Αλεξάνδρεια-Πειραιά-Βενετία με το πλοίο και στη συνέχεια σιδηροδρομικώς  Βενετία-Μιλάνο-Στουτγκάρδη. Εισιτήρια από 25-29/11/1958.

Στο λιμάνι με συνόδεψαν η μητέρα μου, οι φίλοι μου και συμμαθητές Ευάγγελος Κατραμάδος και Γιώργος Μεταξάς.

Στην Γερμανία στο σταθμό με περιμένε ο Σόλων, ο οποίος μου παραχώρησε στέγη και μου βρήκε και δουλειά.

Στην συνέχεια  ανέβηκα στο Αμβούργο. Γράφτηκα στο πανεπιστήμιο. Εργαζόμουν και σπούδαζα οικονομικά και τελείωσα ως οικονομολόγος. Μια γερμανική πολυεθνική εταιρεία χημικών στο Ντίσελντορφ με προσέλαβε στο μάρκετινγκ και σύντομα έγινα υψηλό στέλεχος και εργάστικα εκεί για πολλά χρόνια.

Έκανα οικογένεια και με τα τρία μου παιδιά επισκέφτηκα, πρόσφατα, σχεδόν όλη την Αίγυπτο. Πρωτίστως όμως τους έδειξα το σχολείο μου, το σπίτι και την συνοικία στο Σπόρτινγκ, εκεί που  εμένα, τον Αγ. Σαββα, το σπίτι του Καβάφη, τις παραλίες που περνούσα τα καλοκαίρια κ.α.

Σήμερα ως συνταξιούχος και παππούς μένω εν μέρη στην Ραφήνα – όπου συναντώ παλιούς συμμαθητές – και έν μέρη στο Αμβούργο, διερωτώμενος – με βουρκωμένα μάτια – που θα βρισκόμουν σήμερα χωρίς την βοήθεια της Κοινότητας.

Σας Ευχαριστώ.

Κώστας Λίβας

Κατά μήκος της οδού Φουάντ, ένα Costa coffee δίπλα στα παλιά κτίρια με την ιταλική και τη γαλλική αρχιτεκτονική, θυμίζει στους Αιγύπτιους ότι οι νέες εμπορικές επιχειρήσεις απειλούν να «σβήσουν» τα ίχνη του αριστοκρατικού παρελθόντος της Αλεξάνδρειας.

Ο δρόμος, ο οποίος πήρε το όνομά του από τον βασιλιά Φουάντ τον πρώτο, αποτελεί μια ιστορική αναδρομή στην εποχή που οι τέχνες ανθούσαν σε μια κοσμοπολίτικη πόλη που τώρα είναι ασφυκτικά κατοικημένη και «εγκαταλελειμμένη», όπως πολλά από τα αστικά κέντρα της Αιγύπτου.

Αρκετοί κάτοικοι της περιοχής, όπως ο αρχιτέκτονας και δάσκαλος Ahmed Hassan, προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανά στοιχεία της περασμένης εποχής, χωρίς να ανακόψουν την είσοδο των αναπτυσσόμενων επιχειρήσεων (το 2012 ο Hassan ξεκίνησε καμπάνια με τίτλο «Save Alex»).

Στόχος της πρωτοβουλίας «Save Alex» είναι να κρατήσει ζωντανά τα παραδοσιακά κτίρια της πόλης και να τα γλιτώσει από την κατεδάφιση, όπως εξηγεί ο Hassan μιλώντας στο Reuters. «Θέλουμε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να συμφωνήσουν σε ένα σύστημα που θα κρατήσει ζωντανή την πολιστική μας κληρονομιά» τόνισε.

Στο παρελθόν, η πόλη που ίδρυσε ο Μέγας Αλέξανδρος το 331 π.Χ. και που κάποτε θεωρούνταν «στολίδι της Μεσογείου», φιλοξένησε διάφορες κοινότητες – Έλληνες, Ιταλούς, Αρμένιους, μουσουλμάνους, χριστιανούς και εβραίους.

Υπήρξε το σπουδαιότερο λιμάνι και πρωτεύουσα της χώρας κατά την Αρχαιότητα, ενώ στην ακμή της αποτέλεσε μία από τιςεπιφανέστερες εστίες πολιτισμού, διάσημη για τη βιβλιοθήκη της.

Η νεότερη, κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια γεννήθηκε την εποχή της διοίκησης της Αιγύπτου από τον Μεχμέτ Αλή και επιβίωσε μέχρι τη διακυβέρνηση του Νάσερ. Ήταν η πατρίδα του Αλεξανδρινού ποιητήΚωνσταντίνου Καβάφη, του ποιητή Τζιουζέπε Ουνγκαρέτι, καθώς και του πατέρα του φουτουρισμού Φιλίππο Μαρινέτι, όμως γοήτευσε και αυτούς που ως περαστικοί, έζησαν για κάποιο χρονικό διάστημα σ’ αυτόν τον τόπο.

Σήμερα, η οδός Φουάντ είναι το πιο ισχυρό σύμβολο της μεγάλης ιστορίας της Αλεξάνδρειας, με τις κομψές βίλες και τα καταστήματα με αντίκες. Ομως, ο κίνδυνος εγκατάλειψης και αλλοίωσης είναι πιο ορατός από ποτέ.

(Διαβάστε όλο το άρθρο εδώ)

Επιμέλεια: Ηρώ Πιττίδου

Τον Δημήτρη Φραγκόπουλο τον είδα πρώτη φορά πέρυσι τον Μάρτιο, στην εκπομπή του Παύλου Τσίμα. Η εκπομπή «Έρευνα», με αφορμή την ταινία «Φθινοπωρινή οδύνη» που προβαλλόταν στις τουρκικές κινηματογραφικές αίθουσες, είχε ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν η πρώτη φορά που το ευρύ τουρκικό κοινό ερχόταν αντιμέτωπο με τα γεγονότα του 1955.

Ο Δημήτρης Φραγκόπουλος είναι σήμερα 83 ετών. Διετέλεσε επί 35 χρόνια διευθυντής στο Ζωγράφειο λύκειο, από το 1958 ως το 1993. Όταν τον είδα να μιλάει στην εκπομπή, συγκινήθηκα πολύ και αποφάσισα να πάω να τον συναντήσω. Άργησα αλλά τα κατάφερα. Δεν ξέρω τι ήταν αυτό που με άγγιξε τόσο πολύ σε αυτόν τον άνθρωπο και επιδίωξα να τον δω. Μιλούσε για το Ζωγράφειο Λύκειο και για τον αριθμό των μαθητών και βούρκωνε. Μαζί του κι εγώ από το σπίτι μου. «Σαν να βαστάς μια μπάλα χιόνι στο χέρι σου και να λιώνει», είχε πει τότε στον Π. Τσίμα.

Το ραντεβού μας ήταν στις 6 το απόγευμα στο σπίτι του. Ένα διαμέρισμα με αμέτρητα βιβλία στον τέταρτο όροφο μιας παλιάς πολυκατοικίας, 2-3 κτίρια πριν το Ζωγράφειο. Έφτασα καθυστερημένη γιατί δούλευα. Χτύπησα το κουδούνι και άρχισα να ανεβαίνω τις σκάλες σχεδόν τρέχοντας. «Μην τρέχεις! Θα κουραστείς», μου φώναζε από πάνω. Με υποδέχθηκε φιλώντας μου ευγενικά το χέρι και κάνοντας μου παρατήρηση για το κουτί με τα λουκούμια που κρατούσα για δώρο.
«Ζήτησες να με δεις κόρη μου. Γιατί ήθελες να με δεις;» Δεν ήξερα τι να πω. Είπα την αλήθεια. Ότι τον είδα πέρυσι στην τηλεόραση και ήθελα πολύ να τον γνωρίσω. Για τη δύναμη του και την αγάπη του για την Πόλη. Για το πάθος του στις δύσκολες στιγμές που πέρασαν οι Ρωμιοί μετά το 1955. Γιατί θελα να δω από κοντά τον «δάσκαλο του γένους». Ένα άνθρωπο που έχει παλέψει για την ελληνική ομογένεια όσο λίγοι. Που έχει κάνει σκοπό τη ζωής του να προσφέρει στην ελληνική εκπαίδευση και τα έχει καταφέρει.

Μιλήσαμε πολύ για τα Σεπτεμβριανά, τα οποία τον βρήκαν φαντάρο στη Σμύρνη. Μου είπε, ότι έμαθαν το επόμενο πρωί τι είχε συμβεί στην Κωνσταντινούπολη και μου μίλησε για έναν Τούρκο έφεδρο αξιωματικό, τον Süleyman, που είχε γίνει η σκιά του. «Όπου κι αν πήγαινα ερχόταν από πίσω μου, ακόμα και κρυφά. Φοβόταν μήπως με πειράξουν επειδή είμαι Ρωμιός, μήπως πουν κάτι εναντίον μου. Ό,τι κι αν έκανα ένοιωθα ότι είναι κάπου κοντά και με παρακολουθεί». Η ιστορία της δυνατής αυτής φιλίας που αναπτύχθηκε στο στρατό σε μία τόσο ταραγμένη περίοδο, με συγκλόνισε πιο πολύ απ’ όλα. Με πληγώνει που συνέχεια μαθαίνω για πραγματικές και δυνατές σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί ανάμεσα στους δύο λαούς αλλά τελικά Ελλάδα και Τουρκία δεν τα έχουμε βρει ακόμα. Μα γιατί;

Ακόμα και σήμερα, αν μιλήσεις για ελληνοτουρκική φιλία θα χαρακτηριστείς ρομαντικός και αφελής. Θα σου μιλήσουν αμέσως για τις παραβιάσεις στο Αιγαίο, για τις μειονότητες, για την Κύπρο. «Ό,τι και να συμβαίνει στις κυβερνήσεις οι απλοί πολίτες δεν έχουν να μοιράσουν τίποτα!», επιμένω και φωνάζω εγώ. Και θα συνεχίσω να φωνάζω, με την εμπειρία που μου δίνει η ζωή μου στην Κωνσταντινούπολη.
-«Σκεφτήκατε ποτέ να φύγετε από την Πόλη;», ρώτησα τον κύριο Φραγκόπουλο, αν και ήξερα ήδη την απάντηση.
-«Ποτέ κόρη μου! Να πάω που; Εδώ είναι το σπίτι μου και η ζωή μου. Αν έβλεπαν και τον Φραγκόπουλο να φεύγει, θα έλεγαν όλοι ότι τέλειωσε η ελληνική ομογένεια», απάντησε χωρίς δεύτερη σκέψη. «Δε με ενδιέφερε να σώσω το τομάρι μου, οι μαθητές μου με ενδιέφεραν», συνέχισε.

Είχε πάει πολύ αργά και δεν ήθελα να τον κρατάω περισσότερο. Όταν του είπα ότι θα φύγω, μου είπε ότι θέλει να φύγω γεμάτη και να πάρω όσες περισσότερες γνώσεις γίνεται. Ο δάσκαλος, τόσα χρόνια ζει με έναν καημό, την διατήρηση της ελληνικής παιδείας. Παρόλο που η συμβολή του σε αυτήν είναι τεράστιας σημασίας, ο ίδιος αισθάνεται ότι δεν έχει κάνει τίποτα σπουδαίο. «Ήταν χρέος μου», μου είπε αρκετές φορές. Για τους μαθητές του όμως και για όλο τον δοκιμαζόμενο ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης, έχει κάνει το πιο σπουδαίο πράγμα. Τους έδωσε δύναμη, σε περιόδους που το χρειάζονταν και έγινε το αντίβαρο στη φυγή πολλών από αυτούς. Οι μαθητές, του το αναγνωρίζουν. Αυτό είναι που του δίνει δύναμη και τον κάνει να περπατάει με το κεφάλι ψηλά, όπως μου είπε περήφανος, λίγο πριν αποχωρήσω.

(constantinoupoli.com)

Δεκαετία του ’40. Η Αίγυπτος βρίσκεται υπό βρετανική κατοχή. Ο Αμπντελαζίζ Χαμάμ, χρεοκοπημένος προύχοντας από την Άνω Αίγυπτο, αναγκάζεται να μετακομίσει στο Κάιρο και να εργαστεί ως αποθηκάριος στην αυτοκινητιστική λέσχη, κτίριο-σύμβολο της διεφθαρμένης μοναρχίας που συνεργάζεται με τους κατακτητές. Εκεί συχνάζει η αφρόκρεμα της κυρίαρχης τάξης, οι αριστοκράτες, οι ξένοι διπλωμάτες, οι αξιωματούχοι.Επικεφαλής τους ο ίδιος ο βασιλιάς, ο οποίος χαρτοπαίζει και διασκεδάζει, και μαζί του ο αμείλικτος αρχιθαλαμηπόλος του, Αιγύπτιος από τη Νουβία, που επιβάλλεται με τον πιο αυταρχικό τρόπο στους υπηρέτες, καταπατώντας κάθε τους δικαίωμα. Έξω από τη λέσχη, η χώρα βρίσκεται σε αναβρασμό και τα εκτός νόμου εθνικιστικά και απελευθερωτικά κόμματα αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους…
Ποιο είναι το τίμημα της επανάστασης και ποιο της υποταγής; Γύρω από αυτό το ερώτημα ουσιαστικά χτίζει ο Ασουάνι το πολυφωνικό του μυθιστόρημα με τους πολλαπλούς αφηγητές. Ένα μυθιστόρημα πλούσιο, πυκνό, γεμάτο δράση, γεγονότα και ανατροπές, όπου οι κοινωνικές συγκρούσεις διασταυρώνονται με τις προσωπικές ιστορίες και όπου η πολιτική εμπλέκεται στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Ο Ασουάνι επανέρχεται με την Αυτοκινητιστική λέσχη της Αιγύπτου στην πολυχρωμία της αφήγησης του Μεγάρου Γιακουμπιάν για να μιλήσει, μέσα από την ατμόσφαιρα και το πλαίσιο μιας άλλης εποχής, για το σήμερα και για την πάντα επίκαιρη και επιτακτική ανάγκη να επικρατήσει η δημοκρατία και η δικαιοσύνη.

24 Σεπτέμβριου του 1933 και η ΑΕΚ υποδέχεται στην Αθήνα, σε μια ιστορική αναμέτρηση, τον δικέφαλο της Αλεξάνδρειας…

Η Αθλητική Ένωσις Ελλήνων Αιγύπτου έχει ιδρυθεί το 1910 με έμβλημα τον δικέφαλο αετό, 14 χρόνια πριν φορέσει στις φανέλες της η ΑΕΚ το έμβημα του Βυζαντίου!

Η ΑΕΚ κατεβάζει τους Ρίμπα, Μάλλιο, Τσιμπίδη, Αργυρόπουλο, Ανδρεάδη, Πάτροκλο, Δημητριάδη, Μούγγρα, Δελικάρη Ι, Δελικάρη ΙΙ, Τζιαλίδη.

Η Ένωσις της Αλεξάνδρειας παίζει με τους Ιατρού, Κλάψη, Μιχελλέπη, Στρατή, Αρχοντούλη Μακάκη, Πατρινό, Φιλίππου, Αρβανιτάκη, Μισιταή και Θωμαϊδη.

Στον φιλικό αγώνα της Αθήνας, ο δικέφαλος της Αιγύπτου υπερτερεί και επιβάλλεται με σκορ 4-3.

Η «μάχη» των δικεφάλων περνά στην ιστορία…

(Γράφει ο Νίκος Αγγελίδης, www.aek-live.gr)

Ο Κίμων Τριανταφύλλου γεννήθηκε στο Ζαγαζίκ το 1884. Ήταν αδελφός του Κλέωνα Τριανταφύλλου, γνωστότερου ως Αττίκ, και γιος του επί σειρά ετών διευθυντή των Καταστημάτων J. Planta & Co και προέδρου της Ελληνικής Κοινότητας της πόλης.

Σπούδασε Νομικά στην Αθήνα και παράλληλα πήγαινε στο Ωδείο Αθηνών υπό τον Μ. Βελούδιο (1902). Άρχισε μάλιστα να τα εξασκεί στο Κάιρο, αλλά όταν πήγε στη Γαλλία και τον άκουσε η κορυφαία mezzo-soprano Pauline Viardo τον συμβούλευσε να αφήσει τη Νομική και να ασχοληθεί με το τραγούδι. Έτσι, στο Παρίσι, μεταξύ 75 τενόρων υποψηφίων για το Conservatoire National, ο Ντελμάς όταν τον άκουσε σηκώθηκε, χτύπησε τα χέρια και αναφώνησε ¨Enfin, voila une voix !¨. Κατόπιν δε τούτου, ο υψίφωνος Σαλινιάκ συνεχάρη την Viardo για το μαθητή της.

Από το Conservatoire (1909-1913) αποφοίτησε με το Α΄ Βραβείο Άσματος το 1913. Προηγουμένως, είχε παρακολουθήσει και το τμήμα κωμικής όπερας, αποσπώντας το 1911 τον πρώτο έπαινο, παίζοντας τον ζογκλέρ της Νοτρ Νταμ, για να γράψουν οι εφημερίδες πως ήταν ο μόνος που κίνησε το ενδιαφέρον με την υποκριτική του.

Κατόπιν εμφανιζόταν στη σκηνή της παρισινής Opera Comique, με πρώτο ρόλο εκείνον του Τουρέντου της Καβαλλερίας Ρουστικάνα, με ιδιαίτερη επιτυχία και ευμενείς κριτικές. Επίσης, χρημάτισε επί σειρά ετών πρώτος τενόρος της μεγαλύτερης maitrise των Παρισίων, της Madeleine.

Το 1917 προσλήφθηκε ως καθηγητής Μονωδίας και Μελοδράματος στο Ωδείο Αθηνών, δημιουργώντας δύο άξιες λόγου σχολές που για 7 χρόνια έδιναν τρανά δείγματα της καλής του διδασκαλίας και οι εμφανίσεις τους αποτελούσαν καλλιτεχνικό γεγονός των Αθηνών. Μερικές από τις όπερες που σκηνοθέτησε τότε ήταν ¨La Boheme¨, ¨Tosca¨, ¨Aida¨, ¨Rigoleto¨, ¨Carmen¨, κ.ά. Εκτός από το Ωδείο Αθηνών, ως το 1959 ήταν καθηγητής μελοδράματος και στην Εθνική Λυρική Σκηνή, σκηνοθετώντας 9 όπερες και δύο οπερέτες, π.χ. ¨La Boheme¨ (1947-48), ¨Ιφιγένεια εν Ταύροις¨ (1945-46), ¨Άλκηστις¨ (1950), ¨Βαφτιστικός¨ (1945-46), ¨Το Απόγευμα της Αγάπης¨ (1943-44), κ.ά. Τα καλοκαίρια τις δεκαετίας του ΄50 διαβάζουμε στον Τύπο πως πήγαινε σε Γαλλία και Ιταλία για να παρακολουθήσει την καλλιτεχνική κίνηση. Πέθανε το 1959.

Σημειώνουμε ενδεικτικά, τις εμφανίσεις του στην Αλεξάνδρεια,  στη ¨Sala Lifodi¨ τον Απρίλιο του 1914 μαζί με το βιολονίστα Κοστακαρέτα και τον πιανίστα Ένστ, όπου το πρόγραμμα του περιελάμβανε από την ¨Ηρωδιάδα¨ του Μασνέ, ελληνικά δημώδη του Άραμη, ως τη ¨Μινιόν¨ του Φιζάν, όπως επίσης με τη σοπράνο μαθήτρια και σύζυγο του Μάγκη (χρυσό μετάλλιο Ωδείου Αθηνών) – με την οποία έδιναν σε διάφορα μέρη ρεσιτάλ – στο Hotel ¨Claridge¨ το Γενάρη του 1924, όπου μεταξύ άλλων εκτέλεσε την ¨Εξομολόγηση¨ του Σαμάρα και το ¨Δεν θα ξεχάσω¨ του Ψαρούδα.

Πηγές: ¨Εμπρός¨, Αθήνα 30/8/1912 – ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια  12-25/4/1914, 15-28/4/1914, 6/1/1924, 16/1/1924, 18/1/1924 – ¨Μακεδονία¨, Θεσσαλονίκη 29/9/1927 – www.virtualmuseum.nationalopera.gr (25/11/2015)

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

Ο Στέφανος Ζιζίνιας, με καταγωγή βυζαντινή, γεννήθηκε στη Χίο. Μετά την καταστροφή του νησιού στα 1822, παιδί ακόμη εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του και τους πέντε αδελφούς του στην Αλεξάνδρεια. Από νεαρός επιδόθηκε στο εξαγωγικό εμπόριο αιγυπτιακών προϊόντων και μάλιστα, χάρη των αδελφών του που αργότερα εγκαταστάθηκαν στα μεγάλα ευρωπαϊκά εμπορικά κέντρα, εξάπλωσε τις εργασίες του και κατέστησε τον εμπορικό του οίκο έναν από τους μεγαλύτερους στη Μεσόγειο. Από το 1840 και μετά η περιουσία του αυξάνει αλματωδώς, ισχυροποιείται κοινωνικά και συνδέεται στενότατα με τους Αντιβασιλείς της Αιγύπτου, ασκώντας τους μάλιστα σημαντική επιρροή. Λίγα χρόνια δε πριν, είχε λάβει τον τίτλο του κόμη από το Βασιλιά του Βελγίου. Περίπου τότε πρόσφερε και δύο φρεγάτες στον αιγυπτιακό στόλο, ενώ για τις συνολικές υπηρεσίες του στην Αίγυπτο του πρόσφεραν την απέραντη περιοχή κατά μήκος της παραλίας, από το Σταθμό Ραμλίου ως σχεδόν το Σαν Στέφανο. Στα αμύθητα πλούτη του συμπεριλαμβάνονταν πολυάριθμα μέγαρα στην Αλεξάνδρεια και τα προάστια της, καθώς και στο Κάιρο, το Πορτ-Σάιτ, κ.ά. Η περιοχή από το αγγλικό αρχηγείο ως τον Άγιο Σάββα, κι από εκεί ως την οδό Γερμανίας και την οδό Ελληνικού Νοσοκομείου του ανήκε, όπως επίσης και όλα τα οικόπεδα του ανατολικού λιμένα από το ακίνητο Γιεχία ως το τζαμί Αμπούλ Αμπάς. Επίσης, από τις δύο πλευρές της Διώρυγας Μαχμουδίας, παρά τη Νούζγα, του ανήκαν οικόπεδα εκτάσεως εκατοντάδων φεδδανίων. Λεγόταν – και φαίνεται πως δεν ήταν υπερβολή – πως ο Ζιζίνιας και ο θείος του Μ. Τοσίτσας είχαν στην ιδιοκτησία τους τα ¾ της Αλεξάνδρειας.

Το 1863 έκτισε στο Ράμλι το Ναό του Αγίου Στεφάνου, όπου και εγκατέστησε τους οικογενειακούς του τάφους, δυνάμει χεδιβικού φιρμανίου που ανέφερε ρητά τη λεπτομέρεια αυτή. Την περίοδο 1854-1857 διετέλεσε πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας.

Ο Στέφανος πέθανε το 1870 και ο γιος του Μένανδρος Ζιζίνιας κληρονόμησε της περιουσία του. Ο Μέναδρος είχε λάβει ανώτερη μόρφωση στην Ευρώπη και μάλιστα είχε παντρευτεί κόρη της μεγάλης γαλλικής στρατιωτικής οικογένειας Απέρ. Μετά το θάνατο του πατέρα του εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αλεξάνδρεια, συνεχίζοντας τις μεγαλοπρεπείς οικογενειακές παραδόσεις. Τα αλεξανδρινά μέγαρα που του ανήκαν φιλοξένησαν κατά καιρούς επισήμους και μεγιστάνες που επισκέπτονταν την πόλη, ενώ στις αίθουσες τους δίνονταν εορτές μοναδικής λαμπρότητας. Δυστυχώς, το ωραιότερο από αυτά τα μέγαρα που βρισκόταν επί της Πλατείας των Προξένων και είχε σχεδιάσει ο Antonio Lukovitch – εκεί που αργότερα βρισκόταν το κατάστημα Σεδνάουι – καταστράφηκε από πυρκαγιά κατά την επανάσταση του Οράμπι στα 1882 και μαζί του κάηκαν τα 60.000 βιβλία και χειρόγραφα της πλουσιότατης βιβλιοθήκης των Ζιζίνια. Από τη χρονιά αυτή, βαθμιαία η κολοσσιαία περιουσία του αρχίζει να μειώνεται μέχρι που κάποια στιγμή εξανεμίστηκε… Ο Μένανδρος πέθανε τον Απρίλιο του 1907 και παρόλα αυτά ο γιος του Στέφανος προσέφερε εκ μέρους των κληρονόμων του στο Πατριαρχείο 30.000  γρ.δ. (300 λίρες) υπέρ του Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Παλαιού Καΐρου στη μνήμη του πατέρα του. Στα 1927 είχε απομείνει από την οικογένεια ένας άλλος Στέφανος Ζιζίνιας, δικηγόρος στα Μικτά Δικαστήρια της πόλης, ο οποίος εκτός από το ένδοξο όνομα, δεν είχε κληρονομήσει παρά ελάχιστα οικογενειακά κειμήλια, θυμητάρια μιας ένδοξης, αλλά περασμένης πλέον εποχής…

Επανερχόμενοι στον πατριάρχη της οικογένειας Στέφανο Ζιζίνια, πρέπει να σημειωθεί πως ήταν ένας άνθρωπος καλλιτεχνικά και αισθητικά καλλιεργημένος, έχοντας παράλληλα αρκετές πνευματικές ανησυχίες, αφού αναφέρετε πως όταν κλιμάκιο των Σαινσιμονιστών έφτασε στην Αίγυπτο το 1833, τους έκανε μεγάλες περιποιήσεις. Έτσι, το 1862 ανέγειρε το Θέατρο Ζιζίνια στην οδό Ροζέττης (μετέπειτα Φουάτ), σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Pietro Avoscani – κατ΄ άλλους κτίστηκε το 1865 από το Γάλλο αρχιτέκτονα Miege – στο οποίο με δικά του έξοδα έφερνε τους μεγαλύτερους ευρωπαϊκούς θιάσους. Ήταν ένα τέλειο ευρωπαϊκό θέατρο 2.000 θέσεων, με θαυμάσια ακουστική και πλούσιο σκηνικό διάκοσμο, ενώ τα στολίδια από τερακότα που το κοσμούσαν είχαν δημιουργηθεί από την εταιρεία του Andea Boni στο Μιλάνο. Μετά το θάνατο του το 1870, την εκμετάλλευση του θεάτρου ανέλαβε ομάδα χρηματιστών και μεγαλεμπόρων, η οποία και κάλυπτε τις υπέρογκες δαπάνες των παραστάσεων με προσωπικές εισφορές. Η ομάδα αυτή αποτελείτο από τους Εμμ. Μπενάκη, αδελφούς Συναδινού, Χωρέμη, Σαλβάγο και Μεν. Ζιζίνια. Το Μάιο του 1881 το θέατρο πουλήθηκε αντί 40.000 λιρών στην Αγγλοαιγυπτιακή Τράπεζα, η οποία αργότερα το πούλησε στο βαρόνο Μενάσε και τέλος περιήλθε στα χέρια των κληρονόμων Κονρντάχι, οι οποίοι και το κατεδάφισαν για να κτίσουν στο χώρο αυτό το Θέατρο ¨Μωχάμεντ Άλη¨, τα εγκαίνια του οποίου έλαβαν χώρα στις 8-21/3/1922.

Μάρτυρας ¨της χρυσής εποχής της ιταλικής όπερας¨, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Enrico Terni, από τη σκηνή του ¨Ζιζίνια¨ πέρασε πλήθος ευρωπαϊκών θιάσων. Εκεί ερμήνευσαν έργα οι  Σάρα Μπερνάρ, Ελεωνόρα Ντουζέ, Μονέ Συλλί, Μασκάνι, Λάτζαρι, Τζίνο Μπέκι, κ.ά. Σ΄ αυτό ο Giacomo Puccini παρακολούθησε μία παράσταση της όπερας του ¨Madama Butterfly¨, ενώ στις 22 Οκτωβρίου του 1907 το επέλεξε ο Μουσταφά Κάμελ για να εκφωνήσει τον περίφημο λόγο του, με τον οποίο εξήγγειλε την ίδρυση του Εθνικού Κόμματος.

Εκτός των ξένων, στο Θέατρο Ζιζίνια εμφανίστηκαν μεταξύ άλλων και οι ελληνικοί θίασοι Ταβουλάρη, Καραγιάννη και Ταβουλάρη, έπαιξαν οι Κατίνα Βερώνη και Ευαγγελία Παρασκευοπούλου, έδωσε παράσταση η ¨Νέα Σκηνή¨ του Χριστομάνου (1909), πέρασε ο Γ. Σουρής με τις ¨Νεφέλες¨ του Αριστοφάνη (1901), κ.ά.

Αν μεταφερθούμε για λίγο στο 1878 θα δούμε πως παίχτηκαν στο ¨Ζιζίνια¨ τα μελοδράματα ¨Buy Blas¨ και ¨Il Trovatore¨, με τη συμμετοχή του πρώτου υψιφώνου Λουδ. Κολομπάνα, ο οποίος σε μια επόμενη παράσταση τραγούδησε το άσμα της πρώτης πράξης του ¨Rigoletto¨ και της πρώτης μεσοφώνου Φιλ. Μερκάντη, η οποία τραγούδησε στα ελληνικά το άσμα ¨Ο Βοριάς¨ τονισμένο από τον Μ. Σωτήρη. Στο θίασο αυτόν, που ανέβασε και το ¨Un Ballo in Mascera¨, συμμετείχαν και οι Πράντη, Κασταγνιόλα, Μαρούκο, κ.ά. Ένα χρόνο μετά, στα 1879, στην αίθουσα του μεταξύ άλλων δόθηκε ένας μεγάλος χορός ¨προσωπιδοφόρων¨ (μασκέ) υπέρ του ελληνικού νοσοκομείου, που απέφερε 18.000 φράγκα, ένας χορός της ιταλικής παροικίας κατά την επέτειο της γεννήσεως του βασιλέως Ουμπέρτου Α΄ υπέρ της πρόσθεσης παρθεναγωγείου στο ιταλικό γυμνάσιο, που απέφερε 11.000 φράγκα και μία αραβική παράσταση, με πρωτοβουλία του Νακάς, υπέρ των πληγέντων από τις πυρκαγιές του Καΐρου και της Δαμασκού. Τη χρονιά αυτή η εργολαβία του θεάτρου ¨υπεβλήθη εις νέας θυσίας¨ για να ενισχύσει το θίασο που αρχικά θα ανέβαζε τη ¨Lucia di Lammermoor¨ του Donizetti, προσκαλώντας από την Ευρώπη τρία νέα πρόσωπα, την οξύφωνο Vittoria Potentini, το μεσόφωνο Antonio Patierno και τη βαθύφωνο Giovanni Serbolini.

Τέλος, ας καταγράψουμε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στην αλεξανδρινή εφημερίδα ¨Ελπίς¨ στις 17-1/2/1879 με τίτλο ¨Μια Εσπέρα εις το Θέατρον Ζιζίνια¨, ως αναμνηστική κατακλείδα μιας περασμένης και εν πολλοίς ξεχασμένης αιγυπτιώτικης εποχής:

¨Ενδεκάτη ώρα της νυκτός είχε σημάνη. Καθ΄ όλην δε την πόλιν των Πτολεμαίων μέγας θόρυβος επεκράτει και έκτακτον τι συμβάν προυμηνύετο. Αι άμαξαι διεσταυρούντο εις τας οδούς, αι δε άγριαι φωναί των αμαξηλατών έπληττον την ακοήν του διαβάτου. Τι το αίτον ; Εδίδετο μέγας χορός μετημφιεσμένων εις το Θέατρον Ζιζίνια, προς όφελος του ελληνικού νοσοκομείου Αλεξανδρείας.

Η αίθουσα του Θεάτρου ήτο στολισμένη μετά μεγίστης φιλοκαλίας δι΄ ανθέων και λαμπρώς φωτισμένη ¨a giorno¨. Επί της σκηνής εκάθητο εκλεκτή ορχήστρα, διευθυνομένη παρά του αξίου Έλληνος μουσικού Σπυρίδωνος και παιανίζουσα θαυμασίως τους ωραιοτέρους χορούς των καλυτέρων και νεωτέρων μουσικοδιδασκάλων. Επί εβδομήκοντα δύο θεωρείων ήσαν ανηρτημένοι στέφανοι εκ φυσικών ανθέων.

[Ολίγη] ώραν παρά το μεσονύχτιον η αίθουσα και τα θεωρεία ήσαν πλήρη θεατών και μετημφιεσμένων και μη, η δε όψις του Θεάτρου ήτο μαγευτική, απερίγραπτος. Εις το δοθέν σημείον η μουσική επαιάνισε και εκατοντάδες προσωπιδοφόρων ερρίφθησαν εις τον χορόν.

Ως ο επισκεπτόμενος το πρώτον ανθώνα τινά εκ των ωραιοτέρων, αμηχανεί τι πρώτον να θαυμάση, το σύμμετρον της χλόης, τα καρυόφυλλα, τους μυκώνας, σχηματίζοντας δια των ζωηρών χρωμάτων των ωραίους φυσικούς τάπητας, την κομψότητα, την ποικιλία, το εύοσμον τινών ανθέων διεσπαρμένων ένθεν και ένθεν ή την καλλονήν των τριών ρόδων εν τοις θεωρείοις προς την σκηνήν, ούτω και ημείς ευρισκόμεθα εις αέναον πάλην εκστάσεως ! Μεταξύ των μετημφιεσμένων επέσυρε την περιέργειαν των παρεστότων εν ¨δομινό¨ δια το πολύγλωσσον του. Ήταν εκ του ωραίου φύλλου, αλλ΄ ουχί και ωραίον. Επισκεφθέν τα θεωρεία διηγείτο εις Αγγλικήν, Γαλλικήν και Ιταλικήν διάφορα ευτράπελα ανέκδοτα, γνωστά μόνον εις τους συνομιλούντας μετ΄ αυτού.

Εν τη αιθούση του θεάτρου εβασίλευαν αι τρεις Χάριτες Α.Δ.Σ. Εκάθηνται αύται εις τα θεωρεία προς την σκηνήν. Αι δύο πρώται είχαν την μορφήν των Σεραφείμ και Χερουβείμ, η τρίτη ήτο το αγγελικόν μειδίαμα της Δεσποίνης. Τα βλέμματα αυτών δεν έφθανον χαμαί, αλλ΄ αυθαιρέτως ηρπάζοντο παρά του πλήθους.

Εις τα θεωρεία των τριών σειρών ήσαν περίπου των 500 ατόμων, εις δε τας δύο αιθούσαις της σκηνής και της πλατείας πλέον των 700. Η είσπραξις του Θεάτρου προς όφελος του ελληνικού νοσοκομείου έφθασε εις 18 χιλ. φράγκων περίπου. Άπασαι αι εν Αλεξανδρεία ευρωπαϊκαί αποικίαι απέστειλαν εκεί τους αντιπροσώπους των. Τραπεζίται, έμποροι, κτηματίαι κατείχον πολλά θεωρεία μεταξύ της μεγάλης χορείας των ελληνικών οικογενειών.

Ο κ. Δραγούμης, πολιτικός πράκτωρ της Ελλάδος και ο υποπρόξενος κ. Δορούτης συνετέλεσαν τα μέγιστα εις την συρροήν του πλήθους. Δεν δυνάμεθα όμως να αποσιωπήσωμεν την εξής αλήθειαν. Ο αξιότιμος Μικές Συναδινός, γόνος εκ των καλυτέρων οικογενειών της Αλεξανδρείας, επί δέκα ολοκλήρους ημέρας δεν εφείσθη ουδέ μόχθων, ουδέ θυσίας και δια των […] ουχί μόνο προητοίμαστε τα πάντα, αλλά και […] την πλήρην επιτυχίαν της εσπέρας ταύτης, αναλαβών αυτοπροσώπως μόνος την εποπτείαν απάσης της διευθύνσεως του Θεάτρου. Η πράξις αύτη του κ. Μ. Συναδινού δεικνύει ευγένειαν αισθημάτων και είναι ανωτέρα παντός επαίνου.

Ο χορός εξηκολούθησε μέχρι της 6 ώρας την πρωΐαν, δυστυχώς όμως μικραί ασχημίαι συνέβησαν εν τη αιθούση περί την 4 ώραν της νυκτός. Νέοι τινές τιμήσαντες δεόντως τον Βάκχον παραξετράπησαν. Αι παρακλήσεις του διευθυντού Μ.Σ. δεν εισηκούοντο πλέον και τις ουδέ τι ήθελε συμβή, αν η ευφυΐα του δεν εθεράπευεν τον κακόν.

Το αερόφωτον αίφνης εσβέσθη, η αίθουσα του Θεάτρου έμεινε σκοτεινή και το πλήθος απήλθεν. Αι εν Αλεξαδρεία ευρωπαϊκαί αποικίαι έδωσαν και αύθις τρανά δείγματα ευγενών αισθημάτων, μεγαλοδωρίας και εμφύτου ροπής προς το συνδράμειν τα φιλανθρωπικά καταστήματα¨.

Σημείωση: Αξίζει να σημειωθεί πως, πιθανότατα εμπνευσμένη ως προς την ονομασία από το μεγάλο Αιγυπτιώτη, ιδρύθηκε το 1998 στο Κάιρο η Εταιρία El Asher Real Estate Development and Investment ¨Zizinia¨ με κεφάλαιο 500 εκατομμύρια λίρες. Η εταιρεία μέχρι σήμερα έχει υλοποιήσει στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα 5 μεγάλα οικιστικά, εμπορικά και διοικητικά έργα μεγάλης αγοραστικής αξίας και συγκεκριμένα τα Zizinia, Zizinia Garden, Zizinia Rose, Zizinia Flowers και Zizinia Mall El-Haram, ενώ έχει αναλάβει και το πρότζεκτ Zizinia El Mostakbal. Έτσι, εκτός από την περιοχή στην Αλεξάνδρεια που ακόμη ονομάζεται ¨Ζιζίνια¨ και στο Νέο Κάιρο, όπου και τα περισσότερα έργα της εταιρίας, δημιουργήθηκε μια περιοχή με το ίδιο όνομα, θυμητάρια και οι δύο μιας άλλης εποχής…

Πηγές: Ηρ. Λαχανοκάρδης, ¨Παλαιά και Νέα Αλεξάνδρεια¨, εκδ. Γρίβα, Αλεξάνδρεια 1927, σ.σ. 21-22, 212 – Mohamed Ali Mohamed Khalil ¨The Italian architecture in Alexandria, Egypt¨, University Kore of Enna, 2009, p.p. 20, 29 – Hala Halim ¨Alexandrian Cosmopolitanism¨, Fordham University Press, New York 2013, p. 244 – Γ. Ζιούτης ¨Ο Σαινσιμονισμός έξω από τη Γαλλία, Αθήνα 1952 – Δ. Σεβαστοπούλου ¨Ο Ελληνισμός της Αιγύπτου¨, Αθήνα 1977 – ¨Ομόνοια¨, Αλεξάνδρεια 9-21/5/1881 – ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 6-19/4/1907, 21-4/5/1907, 9-22/3/1922 – ¨Ελπίς¨, Αλεξάνδρεια 9-21/10/1878, 1-15/11/1878, 7-19/11/1878, 23-4/11/1878, 13-25/2/1879, 17-1/2/1879, 19-3/3/1879, 3-15/3/1879, 23-7/3/1879, 5-17/5/1879 – ¨Al Ahram Weekly¨, Cairo 30-8/5-9/2001 – www.zizinia-eg.com (29/12/2015) – Αιγυπτιώτικο Αρχείο Ν.Κ. Νικηταρίδη 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ

Η Εζμπεκία, που σήμερα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς συγκοινωνιακούς κόμβους του Καΐρου, κάποτε ήταν ένα αχανές έλος, το οποίο αποξηράνθηκε το 1837 και άρχισε να αναμορφώνεται στα 1869. Στο κέντρο της σχεδιάστηκε ένας κήπος 20 στρεμμάτων με λοφίσκους και μικρές κοιλάδες, στα πρότυπα των παρισινών κήπων, όπως επιθυμούσε ο Χεδίβης Ισμαήλ.

Συγκεκριμένα σχεδιάστηκε για το Χεδίβη από τον Jean-Pierre Barillet-Deschamps (1824-1873), ο οποίος είχε διατελέσει Jardinier en Chef du Bois de Boulogne et de la Ville de Paris, πήγε στην Αίγυπτο το 1869 και το 1870 διορίστηκε Director General of the Service of Promenades of the Government and the Private Estates of the Khedive. Ο Barillet-Deschamps πρόσθεσε επίσης στον κήπο έναν τεχνητό καταρράκτη, περίπτερα, λούνα παρκ, κ.ά., ενώ ο Χεδίβης διέταξε να χτιστούν στο νότιο τμήμα του ένας ιππόδρομος, ένα θέατρο και μία όπερα, καθώς και πολλοί καινούργιοι δρόμοι μέσα στις παλιές συνοικίες. Στη δε βορειοδυτική γωνία του υπήρχε το φημισμένο Shepherd΄s Hotel, καθώς επίσης προξενεία, όμορφα καφενεία, μπιραρίες και άλλα ξενοδοχεία όπως το New Hotel. Αργότερα, γύρω από την Εζμπεκία άνοιξαν μεγάλα καταστήματα, όπως το Σεντνάουι, το Ταϊρινγκ εντ Στάιν, το Ομάρ Αφέντη και το Σικουρέλ.

Ο Κήπος της Εζμπεκίας, που πριν τη δημιουργία της πλατείας Ταχρίρ αποτελούσε το κεντρικότερο σημείο για τους ξένους επισκέπτες, από τη δεκαετία του ΄60 παραμελήθηκε και σήμερα διασχίζεται από την προέκταση της οδού 26^ης Ιουλίου, ενώ έχει κατακλυστεί από κάθε λογής κτίρια και δύο πολυώροφα παρκινγκ που κατασκευάστηκαν στους χώρους του.

Παρόλα αυτά, 53 χρόνια μετά τη δημιουργία του και συγκεκριμένα στα 1922, μέσα από μία ανταπόκριση από το Κάιρο του Κόκλη στην αλεξανδρινή εφημερίδα ¨Ταχυδρόμος-Ομόνοια¨, διαβάζουμε πως τα πράγματα για τον Κήπο της Εζμπεκίας δεν πήγαιναν και πολύ καλά. Σας παρουσιάζουμε λοιπόν τούτη την ανταπόκριση – διατηρώντας την ορθογραφία της εποχής – η οποία μέσω δεινών περιγραφών μας μεταφέρει σε μια ζοφερή, αλλά ζωντανή εικόνα μιας περασμένης εποχής, σ΄ ένα tableau vivant της αιγυπτιακής πρωτεύουσας προ 92 ετών:

¨Συνήθως ψεύτικες πέτρες βάζουν σε ωραία χρυσά δαχτυλίδια. Αλλά ωραία μπριλάντια σε μολυβένια ή ντενεκεδένια δαχτυλίδια δεν θα είδατε βέβαια. Αυτό το παράξενο το βλέπω διαρκώς στο Κάιρο. Ο οκταγωνικός κήπος της Εζβεκίας που τον έκαμε με τόση φιλοκαλίαν και ηγεμονικήν αρχοντιά ο Ισμαήλ, μετακομίσας δένδρα από τα τέσσερα άκρα της υδρογείου, έχει τριγύρω στο κομψό του κυγκλίδωμα πλατύ πεζοδρόμιο. Λοιπόν από ετών ελείφθησαν όλα τα μέτρα από την κυβέρνησιν και τον λαόν προς συχασιάν και καταστροφήν μέσα κι έξω.

Στα 1839 ήταν εκεί έλος και ένας πελώριος κροκόδειλος έφαγεν ένα γάλλον στρατιώτην. Τότε το Κάιρο τελείωνε στην Άταμπα ελ Χάδρα. Το Χαμζάουϊ ήταν η αριστοκρατικότερη συνοικία με τη πρωτεύουσα της και εκεί ο Πατριάρχης Ιερόθεος έκτισε το Πατριαρχείον, το οποίον μετέφερεν από το Χαρτ ερ ρουμ όπου σώζεται ο άγιος Μάρκος και όπου την Έδραν επεσκέφθη ο Ναύαρχος Κανάρης. Το Μούσκι ήταν η κυρία αρτηρία της πόλεως ποτιζόμενη με τουλούμπια από το Χαλίγκ. Το διέσχισεν ο Βοναπάρτης ντυμένος αραβικά με σαρίκι όταν επέστρεφεν απ΄ το Χαλίγκ που δήλωσε πως θα πήγαινε στη Μέκκα να προσκυνήση κι έγινε ο Σουλτάν ελ Κεμπίρ. Επέστρεφε στο κονάκι του όπου τώρα το κατάστημα Σπύρου και το δένδρον του μικρού ξενοδοχείου ¨Ακρόπολις¨.

Το αγγλικό Προξενείον ήταν ακριβώς πίσω απ΄ την Φραγκισκανική εκκλησία του Μουσκιού, όπου το 1901 ανεκάλυψαν τα αρχεία του ανέπαφα. Επί Μεχμέτ Αλή εξετάθη η πόλις έως την γαλλικήν Πρεσβείαν. Τότε και το έλος της Εζβεκίας εχερσεύθη και κατόπιν ο Ισμαήλ το μετέβαλεν εις μικρόν παράδεισον.

Σήμερα μετά μισού αιώνος πρόοδον, όταν περνάς το πεζοδρόμι του βαστάς τη μύτη σου. Όχι πως βρωμούν τα λουλούδια, αφού λουλούδια δεν έμειναν, αλλά γιατί στις τέσσαρες πλευρές του έχει ουρητήρια. Είμαι υπέρ των ουρητηρίων και νομίζω ότι ο πολιτισμός φαίνεται από τα πολλά ουρητήρια και τις λίγες εκκλησίας που έχει μία πόλις. Αλλά με την συμφωνίαν τα μεν να είναι καθαρά και άοσμα, αι δε ευπρεπείς και συχνά γεμάτες. Η βορεία πλευρά είναι κατά μήκος σταθμός όνων και ανθρωπομόρφων ονηλατών. Όνοι και ονηλάται, επειδή διημερεύουν εκεί και εκεί τρώγουν και πίνουν, εννοούν να διεξαγάγουν επί τόπου όλα τα στάδια της πέψεως.

Εις συμπλήρωμα εκεί είναι στημένα ή καταγής σε σκάφες ή σε δίσκους απάνω σε καφασωτά τρίποδα τα φορητά μηχανικώς αλλ΄ αφόρητα οσφραντικώς εστιατόρια, κόκκαλα θεόγυμνα, ταμίες με μυίες, παντζάρια στο ξύδι, κρεμμύδια, σπαράγγια, ντομάτες, ταμπούνια και όλο το εδεσματολόγιον των πεινόντων. Κατά γης δε, εννοείται ό,τι είδος σκουπίδια και υγρά φαντασθήτε. Η συνεχής ανατολική πλευρά είναι αφιερωμένη ειδικώτερον εις τους μάγους και τους φωτογράφους. Τέσσαρα πέντε κοδάκ καρφωμένα σε κασσονάκια πινέλων ή κεριών με βρώμικα σχοινιά προσαρμοσμένων και με παλιόχαρτα φραγμένα τις τρύπες των, περιμένουν τους πελάτες. Ένας σουδανός στρατιώτης, μια ιέρεια της Βάσσας με πολύχρωμες μπογιές λυωμένες στον ιδρώτα, ένας άλλος στρατιώτης και καμιά φορά κανείς εύπορος ομογενής που θέλει πορτραίτο για το διαβατήριο του, στέκονται στα κάγκελα ατενώς και τριγύρω το αμφιθέατρον των περιέργων χαμινίων που περιμένουν να ιδούν το μυστύριον του Λαμέρ. Μεταξύ των διπλοπόδιδες χάμω, ένας μάγος με άμμο και μια παρέκει μαύρη μάγισσα με χαρτιά κρυφομιλούν με τον πελάτην που κατέφυγε στα φώτα τους προς επισκευήν καρδιακών ζημιών. Παρέκει, μεταξύ των δύο μάγων και τριών όνων, άλλος, εβραίος αυτός, πωλεί χρωματιστές γυαλιστερές εικόνες : Κυνήγιον λεόντων, την ναυμαχίαν του Τραφάλγκαρ, τον απαραίτητον Ζαγλούλ με μπογιατισμένο φέσι, την Αγία Αικατερίνα να βαστά το δισκοπότηρο, μια Σουσάννα να βγαίνη απ΄ το μπάνιο της, μία θεόγυμνη να κυλιέται σε δέρμα τίγρεως, ¨ο πωλών τοις μετρητοίς και ο πωλών επί πιστώσει¨, η σταύρωσις του Χριστού και ένας κόπτης επίσκοπος. Όλ΄ αυτά κρεμασμένα σε μπάγγους με καρφίτσας ξύλινες της απλωσιάς. Στο πλάι του όρθιος ένας μπαρμπέρης, ξυρίζει την κορυφήν ενός μπουάμπη καθισμένου στο πεζοδρόμιον και σκυμμένου και με ένα θραύσμα καθρέπτου στο χέρι παρακολουθούντος τον εξωραϊσμόν και αναμετρούντος τας εκ τούτου αποψινάς κατακτήσεις. Αυτό δεν εμποδίζει άλλον να πωλή πιο εκεί μία κολώνα δύο μέτρων από φέσια μετά και άνευ φούντας, άλλον σακκάκια και πανταλόνια προς τρία δίγροσα και πιο εκεί τρίτον με τα περιστεράκια της τύχης και κάπου κρυμμένος από τους σκυμμένους πελάτας ο επιτήδειος που με τρία χαρτιά παίζει τον παπά.

Αυτό είναι το πλαίσιον. Μέσα δε; Υπήρξε μια λίμνη με ένα τεχνητό ποταμάκι χαριτωμένα. Διαυγή νερά διαρκώς ανανεούμενα με κόκκινα ψαράκια και κύκνους ήταν η χαρά των παιδιών που έβαζαν τα καραβάκια των και χαίρονταν. Η λίμνη επεχωματώθη και τελευταία κατελείφθη από παράγγες εγγλέζικες. Χωρίς να είμαι ζαγλουλιστής, θυμώνω με αυτήν την ειδεχθή ασχημίαν της κατοχής.

Έτσι το εν τρίτον του κήπου έγινε καντίνα. Έπειτα ένα μεγάλο καφενείο, ένα θέατρο και ένα ρεστωράν και τα ουρητήρια δεν άφηκαν τόπο για δένδρα και λουλούδια. Αλλ΄ ο συναγωνισμός του βανδαλισμού είναι πυρετώδης. Αρμένιοι, Ιταλοί (προ πάντων αυτοί), Γάλλοι, Όρουα ελ Όσκα, Εταιρία προς προστασίαν της παρθενίας των υπηρετριών, φιλική εταιρία των ζώων, και άλλαι φιλανθρωπικαί ή φιλοκτηνικαί συμμορίαι δίνουν εκεί τας καταστρεπτικάς ευεργετικάς των. Κοντάρια λοιπόν στραβοβαλμένα και τυλιγμένα σε πανιά χρωματιστά, σκοινιά με ηλεκτρικά φώτα, φαναράκια ντενεκεδένια με κεριά, παντιέρες των 30 συμμάχων που αλληλοτρώγονται αφού έφαγαν την Γερμανίαν και έφαγαν απ΄ αυτήν ως και του Αννάμ τη σημαία για να μην παραπονεθή το Αννάμ, λάκκοι εδώ, γενικό τσαλαπάτημα χλόης και λουλουδιών και η πόρτα του Βουλάκου με σκαλωσιές από παλιόξυλα και πανικά και επιγραφές και θυρεούς γερμένους και μέσα μεγάλα τσαντίρια με χρυσωμένες γύψινες πολυθρόνες με τις εν τέλει που μοιάζουν σαν καμήλες σε μπουντουάρ κομψές κυρίες και δυο τρεις μουσικές να ορύωνται απελπιστικά, όλ΄ αυτά μαζί αποτελούν την ευεργετικήν. Την άλλη μέρα το θέαμα είναι σπαρακτικό. Όλα ριχμένα, σπασμένα, απαίσια, γυμνωμένα μαρτυρούν πως απ΄ εδώ πέρασε το αριστούργημα της πλάσεως, το βρωμερότερον ζώον που λέγεται Άνθρωπος. Λέγουν πως μας έπλασε ο Θεός καθ΄ ομοίωσιν του. Πως θα ήμασταν αν μας έπλαττε ο διάβολος;¨.