Κατηγορία: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Ε.Κ.Α.

Από την “Εφημερίδα των Συντακτών”

 

 

Ο Χάρης Τζάλας γεννήθηκε και έζησε στην Αλεξάνδρεια μέχρι την ηλικία των 20 ετών, όταν σημειώθηκε η μεγάλη φυγή των Ευρωπαίων. Μετανάστευσε σε διαφορετικές χώρες, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου ζει με την οικογένειά του, αν και στην πραγματικότητα ποτέ δεν έφυγε από τη γενέτειρά του.

 

Εξαιρετικός αφηγητής, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης, συγγραφέας, μελετητής της τοπογραφίας της Αλεξάνδρειας και υπεύθυνος των ενάλιων ερευνών της ελληνικής αποστολής που δραστηριοποιείται με μεγάλη επιτυχία τις δύο τελευταίες δεκαετίες, είναι ακούραστος ερευνητής που ενδίδει στις προκλήσεις.

 

 

 

Το 1998 συστάθηκε το Ελληνικό Ινστιτούτο Μελετών Αρχαίας και Μεσαιωνικής Αλεξάνδρειας με στόχο την ενάλια έρευνα, πρόταση που τού απηύθυναν οι ίδιες οι αιγυπτιακές αρχές. Έκτοτε, έχουν οργανωθεί και πραγματοποιηθεί 28 πετυχημένες αποστολές στο βυθό της Αλεξάνδρειας. Πλήθος ευρημάτων έχουν έρθει στο φως με σημαντικότερο ίσως την παραστάδα πόρτας βάρους 14 τόνων που εντοπίστηκε στην περιοχή Ακρα Λοχειάδα και ανήκει πιθανόν στο μαυσωλείο που έχτισε η τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου, η Κλεοπάτρα, και εκεί μέσα τελικά αυτοκτόνησε.

Αρωγοί στις πανάκριβες ενάλιες έρευνες είναι αδιάκοπα, όπως μας λέει, από την αρχή μέχρι σήμερα το Ιδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, περιστασιακά το Ίδρυμα Νιάρχος και το Ίδρυμα Ψύχα, ενώ το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού μέχρι το 2004 είχε στηρίξει ηθικά την αποστολή. Τα τελευταία χρόνια το ινστιτούτο συνεργάζεται με το Μαριολοπούλειο -Καναγκίνειο Ιδρυμα για τις Επιστήμες του Περιβάλλοντος με στόχο τη γεωφυσική έρευνα.

 

 

Ο πυλώνας από την περιοχή της Ακρας Λοχειάδας ανασύρεται πρώτη φορά από το νερό, παρουσία τού τότε υπουργού Πολιτισμού Φαρούκ Χόσνι και του γενικού γραμματέα Αρχαιοτήτων δρος Ζάχι Χαουάς

 

Με αφορμή τα γενέθλια των είκοσι χρόνων του Ινστιτούτου αλλά και το πρώτο συνέδριο που διοργανώθηκε τον Δεκέμβριο στην Αθήνα με θέμα την ελληνιστική Αλεξάνδρεια, συναντηθήκαμε και μιλήσαμε μαζί του. «Όλα ξεκίνησαν πριν από 21 χρόνια. Η Βιβλιοθήκη δεν είχε εγκαινιαστεί, αλλά υπήρχε το αμφιθέατρο όπου οι Αιγύπτιοι διοργάνωναν ένα συνέδριο για την τοπογραφία της Αλεξάνδρειας.

Ήμουν προσκεκλημένος ομιλητής με θέμα τα αρχαία λιμάνια της Αλεξάνδρειας», μάς λέει. «Την τελευταία ημέρα προήδρευα και στο κλείσιμο σηκώνεται ο τότε Υπουργός Πολιτισμού Φαρούκ Χόσνι και μού λέει: “Κύριε Τζάλα, γιατί δεν υπάρχει ελληνική αποστολή, ενώ έχουμε δύο γαλλικές;”. Τού απαντώ: “Υπουργέ μου, αν θέλετε με αυτό να τονίσετε ότι αγαπάτε τους Έλληνες το ξέρουμε, είμαστε δίπλα σας. Αλλά αν το εννοείτε, καθίστε να το συζητήσουμε”. Την ίδια ημέρα ήπιαμε καφέ και την επομένη πήγα στο Κάιρο και ξεκίνησα τις συνεννοήσεις. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, επισκέφτηκα την Γενική Γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού, την κα Μενδώνη, και τής ανέπτυξα την πρόταση των Αιγυπτίων.

»Η θάλασσα είναι 50 φορές ακριβότερη από τη χερσαία ανασκαφή. Θυμάμαι λοιπόν ότι επί λέξει μού είπε: “Κύριε Τζάλα, κάντε ένα ινστιτούτο και προχωρήστε. Αν το κάνουμε ως κράτος θα θέλουμε 50 φορές περισσότερα από ό,τι μόνοι σας”… Ετσι δημιουργήσαμε το Ελληνικό Ινστιτούτο Μελετών Αρχαίας και Μεσαιωνικής Αλεξάνδρειας. Πλαισιωθήκαμε από επιστήμονες και δύτες και ξεκινήσαμε. Σήμερα μετράμε είκοσι οκτώ πετυχημένες αποστολές στον βυθό της Αλεξάνδρειας».

 

• Στην αρμοδιότητα της ελληνικής αποστολής είναι 14 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τεράστιος χώρος. Ποια είναι τα σημαντικότερα ευρήματα που ανασύρατε;

Έχουμε χωρίσει την περιοχή σε 8 σημεία. Γνωρίζω την Αλεξάνδρεια από παιδί. Στη θέση δύο, στα απορρήγματα του λατομείου, η μητέρα μου μέ έβαζε μικρό για να μη μέ παρασύρει το κύμα. Κολυμπούσαμε και βλέπαμε τα αρχαία. Ήξερα την περιοχή και είπαμε να ξεκινήσουμε τις έρευνες από την Ακρα Λοχειάδα που βρίσκονταν τα βασίλεια.

 

 

Εργασίες στην πλωτή εξέδρα

Εκεί παίχτηκε το τέλος του αρχαιοελληνικού κόσμου, εκεί επιβλήθηκαν οι Ρωμαίοι, εκεί πέθαναν η Κλεοπάτρα και ο Αντώνιος. Εχουμε πολλά στοιχεία από τις πηγές. Ξέραμε ότι θα βρούμε αρχαία, αλλά δεν περιμέναμε να βρούμε τόσα πολλά. Βρήκαμε 500 μεγάλα αρχιτεκτονικά τμήματα, τεράστια υπολείμματα από ναούς που το καθένα ζυγίζει τόνους. Εννέα τόνοι είναι ο πυλώνας, δεκατέσσερις τόνοι είναι η παραστάδα μιας πόρτας που έφτανε τα έξι μέτρα.

• Θεωρείτε ότι ανήκε στο μαυσωλείο της Κλεοπάτρας, εκεί όπου η τελευταία βασίλισσα της Αιγύπτου αυτοκτόνησε;

Το πιστεύω με βάση στοιχεία και όχι έτσι γενικά. Ο πυλώνας που βρήκαμε, μαρτυρεί τη θέση του ναού της Ίσιδος Λοχειάδος. Είναι σημαντικό γιατί είναι ο μόνος πυλώνας που έχει βρεθεί στην Αλεξάνδρεια και επιβεβαιώνει το «πάντρεμα» του φαραωνικού στιλ με το ελληνικό. Επίσης, είναι ο μικρότερος πυλώνας που βρέθηκε καθώς στην Ακρα Λοχειάδα δεν υπήρχε χώρος για μεγάλο ναό.

 

 

Ο πυλώνας όπως βρέθηκε στον βυθό

Η Ίσις είναι μεικτή θεότητα και προστάτιδα των γυναικών στη γέννα. Η Κλεοπάτρα λοιπόν χτίζει τον ναό για να θέσει στην προστασία της θεάς τα τρία παιδιά της που κινδύνευαν. Τις δύσκολες ώρες πηγαινοερχόταν από το μαυσωλείο στον ναό, προσευχόταν και επέστρεφε. Θεωρούμε λοιπόν ότι στην περιοχή δε θα υπήρχε άλλο τόσο μεγάλο κτίριο από το μαυσωλείο που να δικαιολογεί μια τόσο μεγάλη παραστάδα. Μπορεί να μην έχουμε βρει κινητά ευρήματα, γλυπτά ή έργα τέχνης, αλλά αυτά είναι σημαντικά στοιχεία γιατί φωτίζουν τις γνώσεις μας για την τοπογραφία της Αλεξάνδρειας.

• Σήμερα πού βρίσκεται η παραστάδα;

Στη θάλασσα, καθώς έχουμε μεγάλη δυσκολία να βρεθεί χώρος ώστε να εκτεθούν τόσο μεγάλα ευρήματα. Οπότε πολλά τα μελετάμε, τα φωτογραφίζουμε και τα επανατοποθετούμε στον βυθό. Μάς επέτρεψαν να βγάλουμε τον πυλώνα, τον οποίο συντηρήσαμε και τον εκθέτουμε. Κοντά σε αυτά τα ευρήματα έχουμε ένα μεγάλο βάθρο για έφιππο άγαλμα, που είναι ελληνιστικό, έχουμε 8 μεγάλα μπλοκ από γρανίτη, ενώ λίγο πιο πέρα, έχουμε ένα σημαντικό εύρημα μαρτυρίας της πρώτης εκκλησίας του Αγίου Μάρκου. Υπήρχε ένα θρησκευτικό κέντρο αφιερωμένο στο μαρτύριο του Μάρκου.

 

 

 

Σιδερένια άγκυρα

Ανάμεσα σε άλλα, έχουμε βρει δύο μεγάλα κιονόκρανα και την αρχαιότερη «Τράπεζα Αγαπών» που είναι χαρακτηριστικό των πρώτων χριστιανικών εκκλησιών. Επίσης, έχουμε βρει κεραμική και πολλές άγκυρες, τη μεγαλύτερη ίσως συλλογή λίθινων αγκυρών στη Μεσόγειο. Έχουμε βγάλει περισσότερες από 50 άγκυρες, ισλαμικές φτωχών ψαράδων, τις οποίες έχουμε συντηρήσει και τίς έχουμε μελετήσει.

 

 

• Έχετε ξεκινήσει τις διαδικασίες για την καινούργια αποστολή και πού θα επικεντρωθεί το ενδιαφέρον σας;

Θα γίνει το φθινόπωρο. Στην Αίγυπτο των 90 εκατομμυρίων κατοίκων, δεν συναντάμε τον πολιτισμό της ερήμου, αλλά έναν πολιτισμό με άλλες απαιτήσεις από τους φαραώ έως τους Πτολεμαίους και οφείλουμε όλοι να τον προσέξουμε. Τα τελευταία τρία χρόνια μαζί με την αρχαιολογική μελέτη, προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί υπάρχει ανομοιογένεια στην καταβύθιση της Αλεξάνδρειας.

Εχουμε κάνει μια πολύ σημαντική συνεργασία με το Μαριολοπούλειο – Καναγκίνειο Ιδρυμα για τις Επιστήμες του Περιβάλλοντος, με τον ακαδημαϊκό και καθηγητή Χρήστο Ζερεφό, τον καθηγητή Κώστα Συνολάκη, ειδικό παγκοσμίως στα τσουνάμι, τον δρα Χρήστο Ρεπαπή και τη Νίκη Ευελπίδου, οι οποίοι έδωσαν νέα διάσταση στις έρευνές μας. Οι αρχαιολόγοι κοιτάζουμε την Ιστορία, αλλά το γεωλογικό και το γεωφυσικό κομμάτι δεν το καταλαβαίνουμε.

Έτσι, στις κοινές αποστολές μας προσπαθούμε να καταλάβουμε τα γεωφυσικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, ο ύφαλος Ελ Χασάν στον χάρτη της Αλεξάνδρειας του 1472 εμφανίζεται καθαρά ως σκόπελος. Ωστόσο, σήμερα η κορυφή του υφάλου έχει καταβυθιστεί σχεδόν 10 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Από τότε έως σήμερα έπρεπε να έχει κατέβει περίπου ένα μέτρο, ενώ σε άλλο σημείο λίγο πιο πέρα, παρατηρούμε ότι η ξηρά έχει τη σωστή καταβύθιση. Γι’ αυτό θέλουμε να καταλάβουμε τα γεωφυσικά φαινόμενα που άλλαξαν τη γεωμορφία και αχρήστευσαν τα λιμάνια της Αλεξάνδρειας. Είναι και αρχαιολογική αλλά και γεωφυσική έρευνα, εστιάζουμε την προσοχή μας σε αυτή την καταβύθιση.

• Ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου θεωρείτε ότι βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια;

Ναι, 100%.

• Το γεγονός ότι έχουν γίνει ανασκαφές τα τελευταία 200 χρόνια από διαφορετικούς επιστήμονες και μη, χωρίς αποτελέσματα, τί σας λέει;

Εχω γράψει τρία άρθρα για το θέμα. Η βασιλική νεκρόπολη δεν έχει βρεθεί, προφανώς ισοπεδώθηκε, δεν γνωρίζουμε καν τη θέση της. Η Αλεξάνδρεια έχει διαλυθεί από τσουνάμι, από φοβερούς σεισμούς, οι χριστιανοί κατέστρεψαν ό,τι μπορούσαν, ενώ τα χρόνια που ακολούθησαν, με την κατάκτηση των Αράβων η πόλη από 500.000 έφτασε να έχει 2.000 κατοίκους. Στο πέρασμα των αιώνων ο Αλέξανδρος έπαψε να λατρεύεται σαν θεός, οπότε σιγά σιγά χάνει τη σημασία του και οι άνθρωποι παύουν να ασχολούνται με τον τάφο.

Εξάλλου, το χρυσάφι είχε αφαιρεθεί από την Κλεοπάτρα και η χρυσή σαρκοφάγος από τον Πτολεμαίο τον 4ο. Ωστόσο, έχουμε μαρτυρίες από 4-5 αυτοκράτορες που είχαν επισκεφτεί τον τάφο στην Αλεξάνδρεια. Τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Οκτάβιο, που βγαίνει δακρυσμένος και όταν τον ρωτούν οι στρατηγοί του γιατί κλαίει, εκείνος απαντά ότι «όσα έκανε ο Αλέξανδρος μέχρι τα 33 χρόνια του εγώ δεν θα τα κάνω όλη την υπόλοιπη ζωή μου».

Έχουμε τον Καλιγούλα, που παίρνει τον μεταλλικό θώρακα του Αλέξανδρου καθώς θεωρεί ότι είναι μετεμψύχωσή του, τον Σεπτίμιο Σεβήρο, που σφραγίζει τον τάφο, και τον Καρακάλλα, από τους χειρότερους αυτοκράτορες, που ανοίγει τον τάφο, τον προσκυνά και αφήνει τη χλαμύδα του. Ο τάφος έχει τρελάνει πολλούς Ελληνες. Δεν ξέρω γιατί, αλλά θεωρούν ότι τον τάφο του Αλέξανδρου πρέπει να τον βρει Ελληνας, όχι μελετώντας βιβλία και σχέδια, αλλά γιατί τον βλέπουν στον ύπνο τους. Έχουμε τον Αμβρόσιο Σκυλίτση το 1851, τον Στέλιο Κουμούτσο, σερβιτόρο στην Αλεξάνδρεια, που έκανε έξι ανασκαφές και έφτασε στο σημείο μέχρι να πλαστογραφήσει σχέδια και να πει ότι βρήκε τον τάφο, και τη Λιάνα Σουβαλτζή, που μάς έκανε ρεζίλι διεθνώς με όσα ισχυριζόταν.

• Και για την Αμφίπολη τι λέτε;

Δε θα μάθουμε ποτέ για ποιον έγινε το μνημείο, αφού έχει συληθεί κατ’ εξακολούθηση και δεν βρέθηκαν καθόλου κτερίσματα. Όσα συνέβησαν και ειπώθηκαν δεν ήταν επιστημονικά. Βγήκαν ακόμα και σοβαροί άνθρωποι και είπαν απίθανα πράγματα. Όταν βλέπεις τις σφίγγες με κομμένο κεφάλι είναι το πρώτο που σκέφτεσαι, αφού οι τυμβωρύχοι φοβούνταν το βλέμμα της σφίγγας.

• Τον περασμένο Δεκέμβριο διοργανώθηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα το διεθνές συνέδριο «Ελληνιστική Αλεξάνδρεια: εορτάζοντας 24 αιώνες». Πόσο σημαντικό είναι;

Το εμπνεύστηκε ο Χρήστος Ζερεφός και το υποστήριξε το Ιδρυμα Βαρδινογιάννη καθώς τα τελευταία 10 χρόνια έχει ιδρύσει στην Αλεξανδριανή Βιβλιοθήκη το Τμήμα Ελληνιστικών Σπουδών και δίνει μεταπτυχιακά σε Ελληνες και Αιγυπτίους που ασχολούνται με την ιστορία της ελληνιστικής Αλεξάνδρειας. Ο Χρήστος σκέφτηκε να διοργανώνεται εναλλάξ στην Αλεξάνδρεια και στην Αθήνα και να προβάλλει όχι μόνο τη φιλοσοφία, τον νεοπλατωνισμό αλλά και τις άλλες επιστήμες, την τεχνολογία.

Γιατί η Αλεξάνδρεια δεν προσέφερε πολλά στη φιλοσοφία, στην ουσία συνέχισε ό,τι ξεκίνησε η Αθήνα. Η προσφορά της είναι στην ιατρική, στην αστρονομία, στη μηχανική, στις επιστήμες γενικότερα. Αν δεν σταματούσε η εξέλιξη στην τεχνολογία, όπως πηγαίνουμε σήμερα με αεροπλάνο στη Νέα Υόρκη, έτσι θα πηγαίναμε σε άλλο πλανήτη. Είμαι σίγουρος. Οι άνθρωποι είχαν μεγάλη εξέλιξη.

Ήταν εντυπωσιακό το ρομπότ της θεραπαινίδος που παρουσίασε στο συνέδριο ο Μανόλης Κορρές, αυτός ο σεμνός και σπουδαίος επιστήμονας. Τον γνώρισα πριν από πολλά χρόνια, όταν δούλευε στα έργα συντήρησης στον Παρθενώνα και ένας Γάλλος συνάδελφός του μού είχε πει: «Θα σού γνωρίσω τον Λεονάρντο ντα Βίντσι του 20ού αιώνα». Ο Μανόλης Κορρές λοιπόν κατασκεύασε μια κούκλα που περπατάει χρησιμοποιώντας τις οδηγίες από τα χρόνια των Πτολεμαίων καθώς είχαν δημιουργήσει τη θεραπαινίδα που βάδιζε και σέρβιρε κρασί. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι είχαν μετρήσει τον κύκλο της Γης, όταν 1.000 χρόνια αργότερα αναρωτιούνταν ακόμα αν η Γη είναι στρογγυλή. Τόσο πίσω πήγαμε.

Και ας μην ξεχνάμε ότι τη στιγμή που η Υπατία υποστήριζε τις θέσεις της απέναντι σε ισχυρούς άντρες, στο Βατικανό επί έναν χρόνο έκαναν συναντήσεις για να αποφασίσουν αν η γυναίκα έχει ψυχή. Η Υπατία είχε δυνατότητα να μιλάει με τον κυβερνήτη, με τον Πατριάρχη και να εκφράζει αντίρρηση. Φανταστείτε πόσο μπροστά είχαν πάει εκείνοι και πόσο πίσω είμαστε εμείς.

 

 

 

 

 

 

 

Με τις ευχές και την προτροπή της ΑΘΜ του Πάπα και Πατριάρχου Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής κ.κ. Θεοδώρου Β΄, Κληρικοί του Πατριαρχείου, συνεχίζουν ακατάπαυστα τις προσκυνηματικές περιηγήσεις στην Αίγυπτο, τελώντας το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και Ιερές Ακολουθίες, στις πάλαι ποτέ ακμάζουσες Ελληνικές Κοινότητες της Αιγύπτου, στηρίζοντας και εμψυχώνοντας τους Ορθοδόξους πιστούς της Νειλοχώρας.

Έτσι, Το Σάββατο 17 Μαρτίου, η Ιερά Μονή Οσίου Σάββα Αλεξανδρείας, με επικεφαλής τους Σαββαΐτες π.Φώτιο και π.Σίλβεστρο, με την παρουσία του Γενικού Προξένου της Ελλάδος στην Αλεξάνδρεια κ.Εμμανουήλ Κακαβελάκη, την υποστήριξη της Ελληνικής Κοινότητος Αλεξανδρείας και του Λυκείου Ελληνίδων Αλεξανδρείας, υπό την Πρόεδρο κα Αλίκη Αντωνίου, πραγματοποίησαν προσκυνηματική εκδρομή στον ιστορικό Ιερό Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου, Πατριαρχών Αλεξανδρείας, στη Μανσούρα, πόλη στην ανατολική όχθη του βραχίονα της Δαμιέττας του Νείλου, στην περιοχή του Δέλτα.

Η Μανσούρα είχε μια ακμάζουσα Ελληνική Κοινότητα. Πολλά από τα παλαιότερα και καλύτερα καταστήματα και επιχειρήσεις της περιοχής, εξακολουθούν να κρατούν τα αρχικά ελληνικά τους ονόματα.

Εκεί, τους υποδέχθηκε θερμά ο Εφημέριος του Ιερού Ναού π.Θεόδωρος Μπαϊούκ και Ορθόδοξοι Αραβόφωνοι πιστοί, όπου ετέλεσαν τη Θεία Λειτουργία.  Αμέσως μετά, επισκέφθηκαν το κτήριο της Ελληνικής Κοινότητας Μανσούρας, όπου παρετέθη κέρασμα.

Την προηγουμένη, Παρασκευή 16 Μαρτίου, ο Πατριαρχικός Ιερός Ναός Αγίων Αναργύρων Σούμπρας Καΐρου, με επικεφαλής τον Εφημέριο π.Ιωακείμ Σκρέτα, την υποστήριξη του Ορθοδόξου Πνευματικού Πατριαρχικού Κέντρου Καΐρου, υπό τον Πρόεδρο κ.Γεώργιο Ζουμπουλίδη και τη συμμετοχή πολλών πιστών, ταξίδεψαν στην βορειοανατολική Αίγυπτο, στην δυτική όχθη της Διώρυγας του Σουέζ, όπου πραγματοποίησαν προσκυνηματική επίσκεψη στον περικαλλή Ιερό Ναό Αγίου Μηνά Ισμαηλίας, μίας από τις πλέον ιστορικές εκκλησίες του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού στη Χώρα του Νείλου.

Ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Μηνά στην Ισμαηλία, ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής μετά τρούλου, θεμελιώθηκε στις 11 Νοεμβρίου 1921 και περατώθηκε το 1935.

Την ανέγερσή του ανέλαβε ο Κασιώτης εργολάβος Νικόλας Νικολέτος. Σε μια μαρμάρινη πλάκα είναι χαραγμένα τα ονόματα όλων των ευεργετών όπως και της Α.Μ. του Βασιλέως της Αιγύπτου Φουάτ Α΄. Η αγιογράφηση του ναού έγινε κυρίως από τον αγιογράφο Θεμιστοκλή Ι. Μαρούκη, αλλά και από άλλους, με συνδρομή εράνου του αείμνηστου Κασιώτη Γεωργίου Δασκαλάκη, ο οποίος διατέλεσε πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Ισμαηλίας.

Ας σημειωθεί πως στην Ισμαηλία, έδρασε μεγάλη Ελληνική Παροικία, από περίπου 3000 ομογενείς, οι οποίοι δούλεψαν στην εταιρία της διώρυγας ή σαν πλοηγοί στο κανάλι, έκτισαν ελληνικά σχολεία και Ναούς. Αργότερα, λόγω των πολεμικών συγκρούσεων στην περιοχή αλλά και το κλείσιμο της διώρυγας για πολλά χρόνια, σταδιακά οι Έλληνες έφευγαν, με αποτέλεσμα σήμερα να ζει μικρός αριθμός Ελλήνων στην περιοχή, οι οποίοι είναι συσπειρωμένοι γύρω από τις δύο εκκλησίες, του Αγίου Μηνά και του Αγίου Γεωργίου.

Εκεί, στον Ιερό Ναό του Αγίου Μηνά, οι προσκυνητές, σε κλίμα κατάνυξης και ευλάβειας, έψαλλαν την Δ΄ Στάση των Χαιρετισμών προς την Υπεραγία Θεοτόκο.

Aξίζει να τονισθεί, πως η Αίγυπτος, στην εποχή του Προέδρου κ.Σίσι, διανύει μεγάλη περίοδο προόδου και ανάπτυξης, με την ανοικοδόμιση νέων μεγάλων πόλεων, στο Πορτ Σαϊδ, το Σουέζ, την Ισμαηλία και αλλού, γενόμενη πόλος έλξης επενδυτών και εργαζομένων, από το εξωτερικό, κυρίως από Ορθόδοξες χώρες. Αυτό, γεννά μεγάλη αισιοδοξία και ελπίδα για το μέλλον της χώρας.

Παράλληλα, το Πατριαρχείο, ανάμεσα στα άλλα έργα που πραγματοποιεί, ξεκινάει την ανακαίνιση του Ιερού Ναού Αγίας Αικατερίνης Σουέζ, ελπίζοντας ξανά στην ακμή της, με την έλευση Ρώσων εργαζομένων, στη νέα βιομηχανική περιοχή της πόλεως.

 

 

 

 

 

 

 

Στέφανος Ταμβάκης, μετανάστης τρίτης γενιάς στην Αλεξάνδρεια, γεννήθηκε και ζει μέχρι σήμερα στην αιγυπτιακή πόλη. Παραμονές του Πάσχα, όταν η νοσταλγία των ομογενών για την πατρίδα τους μεγαλώνει, μας ταξιδεύει στην Αλεξάνδρεια των Ελλήνων – από τις γειτονιές όπου γίνεται η περιφορά του επιταφίου και κάποτε έκανε τη βόλτα του ο Καβάφης μέχρι την παραλία και τα πάρκα όπου οι Αιγύπτιοι γιορτάζουν τον ερχομό της άνοιξης.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Είναι σημαντικός ο εορτασμός του Πάσχα για τους Έλληνες της Αλεξάνδρειας; Ή έχει αποδυναμωθεί το νόημα της γιορτής;

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΑΜΒΑΚΗΣ: Είναι παράδοξο, αλλά το ελληνικό Πάσχα το βιώνεις πιο έντονα μακριά από την Ελλάδα. Στην Αλεξάνδρεια η ελληνική κοινότητα έχει ιστορία από το 1843, ήκμασε έως το 1940 φτάνοντας τα 250.000 μέλη, αλλά η πορεία της από τα μέσα του περασμένου αιώνα είναι φθίνουσα. Λιγότεροι από 1.000 έχουμε απομείνει σήμερα κι όταν φτάνει το Πάσχα, νιώθουμε την ανάγκη να συσπειρωθούμε. Παρότι η φιλία Ελλήνων και Αιγυπτίων είναι δυνατή και έχει ιστορία, παραμένουμε μια μειονότητα σε μουσουλμανική χώρα. Το Πάσχα η νοσταλγία για την Ελλάδα πολλαπλασιάζεται και οι αναμνήσεις των περασμένων δεκαετιών λαμβάνουν σάρκα και οστά. Πορευόμαστε χέρι χέρι με το παρελθόν μας, με τους ανθρώπους που περπάτησαν στους ίδιους δρόμους, στις ίδιες γειτονιές και έχουν πια φύγει. Στην εκκλησία τη Μεγάλη Δευτέρα είμαστε όλοι κι όλοι 50 άνθρωποι. Ξέρεις όμως ότι μέχρι τη Μεγάλη Παρασκευή θα ακούς όλο και περισσότερο την ελληνική γλώσσα και οι ναοί θα γεμίσουν κόσμο. Θα επιστρέψουν οι φοιτητές που σπουδάζουν στην Ελλάδα για να γιορτάσουν με τους γονείς τους, θα έρθουν γκρουπ ταξιδιωτών από το εξωτερικό και παλιοί Αιγυπτιώτες που θέλουν να κάνουν Ανάσταση στην αγαπημένη τους πόλη.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες πασχαλινές αναμνήσεις από περασμένες δεκαετίες στην πόλη σάς ακολουθούν;

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΑΜΒΑΚΗΣ: Τη δεκαετία του 1960 ήμουν παιδί και περίμενα μαζί με τα ξαδέρφια μου τον παππού μου τον Στέφανο, να μας πάει στα ελληνικά μαγαζιά της Αλεξάνδρειας και να μας αγοράσει παπούτσια, σορτσάκια, πουκαμισάκια για την Ανάσταση. Ο παππούς μου ανήκε στην πρώτη γενιά της οικογένειας που μετανάστευσε. Τον θυμάμαι στο αυτοκίνητό του, μια μαύρη Pontiac, να κάθεται πάντα στο πίσω κάθισμα φορώντας το καπέλο του. Μεγάλη Παρασκευή περνούσε να μας πάρει, γιατί η παράδοση έλεγε ότι έπρεπε να επισκεφτούμε τις εκκλησίες της Αλεξάνδρειας –πάντα μονό αριθμό εκκλησιών– κι εμείς πηγαίναμε σε επτά. Στα γόνατά του είχε ένα κασελάκι γεμάτο με ψιλά και μας τα μοίραζε για να ρίξουμε στα κουτιά – για τη Φιλόπτωχο, για το γηροκομείο, για την Πρόνοια, για την ελληνική παροικία. Το αντάλλαγμα ήταν ένα γαλανόλευκο τριανταφυλλάκι στο πέτο που σου καρφίτσωναν οι κυρίες της κοινότητας. Κι ήταν όλος μας ο καημός, ποιο από όλα τα παιδιά θα μαζέψει περισσότερα τριανταφυλλάκια. Μεγάλο Σάββατο κοινωνούσαμε και οι Αιγύπτιοι ψήνανε λουκουμάδες, με κανέλα και ζάχαρη άχνη. Ήξεραν ότι μετά την πρώτη Ανάσταση, όλοι οι Έλληνες θα κάνουν ουρά…

ΕΡΩΤΗΣΗ: Κάποιος που επισκέπτεται για πρώτη φορά την Αλεξάνδρεια με τι συγκινείται πιο πολύ αυτές τις ημέρες;

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΑΜΒΑΚΗΣ: Το Πάσχα είναι μια μείξη αισθήσεων, αναμνήσεων, χρωμάτων και αρωμάτων της άνοιξης. Το βιώνεις πιο έντονα εκεί που έχεις αναμνήσεις. Όμως η Αλεξάνδρεια σε σημαδεύει και σε συγκινεί ακόμα κι αν δεν έχεις ρίζες εκεί. Παρόλο που στο πέρασμα του χρόνου άλλαξε και μεγάλωσε, το κέντρο της παραμένει σχεδόν το ίδιο. Περπατώντας εκεί, αναγνωρίζεις κομμάτια δικά σου – ο ελληνισμός έχει αφήσει τα αποτυπώματά του, βλέπεις ακόμα ελληνικά ονόματα καταστημάτων, νεοκλασικά κτίρια Ελλήνων αρχιτεκτόνων, δρόμους με ελληνικά ονόματα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Μεγάλη Παρασκευή: περιφορά του επιταφίου στους δρόμους της Αλεξάνδρειας σε παλαιότερες εποχές.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΑΜΒΑΚΗΣ: Η ατμόσφαιρα στους πέντε-έξι ναούς που λειτουργούν στο κέντρο της πόλης είναι υποβλητική. Οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας ψάλλονται στα ελληνικά, αλλά επειδή είναι παρόντες και αρκετοί αραβόφωνοι, μερικές φορές ακούγονται και αποσπάσματα στα αραβικά. Στην πατριαρχική Μονή του Αγίου Σάββα, η περιφορά του επιταφίου γίνεται στους δρόμους όπου οι παππούδες μας έβλεπαν τον Καβάφη να κάνει καθημερινά τη βόλτα του. Περνάει δίπλα από το σπίτι του Μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή, που σήμερα έχει γίνει μουσείο, μπροστά από την καφετέρια Elite, που υπάρχει ακόμα και ήταν στέκι της ελληνικής παροικίας. Έχεις την αίσθηση ότι περπατάς στους χώρους των ποιημάτων του και ότι σ’ αυτό το πνευματικό ταξίδι σε συνοδεύει ο ελληνισμός της Αλεξάνδρειας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Σε ποια άλλα σημεία της πόλης συγκεντρώνεται η κοινότητα;

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΑΜΒΑΚΗΣ: Στο σημείο που ονομάζεται «ελληνικό τετράγωνο του Σάτμπι» βρίσκεται μια μικρή Ελλάδα: από το Προξενείο και το Εντευκτήριο μέχρι τα ιστορικά εκπαιδευτήρια της Τοσιτσαίας-Πρατσικείου Σχολής και του Αβερώφειου Γυμνασίου-Λυκείου. Εκεί βρίσκεται και ο οίκος ευγηρίας Μάννα. Το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής ο επιτάφιος της Αγίας Αικατερίνης φτάνει στο γηροκομείο και οι ηλικιωμένοι βγαίνουν στα μπαλκόνια να ψάλουν και να ακούσουν τη φιλαρμονική. Την Κυριακή του Πάσχα στήνονται σούβλες στο γήπεδο, συγκροτήματα από την Ελλάδα παίζουν μουσική και ο κόσμος χορεύει: έχει ανάγκη να θυμηθεί τους ελληνικούς χορούς. Τα τελευταία χρόνια στο γλέντι συμμετέχουν πολλές οικογένειες από μεικτούς γάμους, Ελλήνων με Αιγυπτίους.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η μουσουλμανική κοινότητα είναι εξοικειωμένη με τα έθιμα του ελληνικού Πάσχα;

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΑΜΒΑΚΗΣ: Οι Αιγύπτιοι σέβονται και παρακολουθούν από απόσταση το ελληνικό Πάσχα, το προστατεύουν. Πάντοτε το Μεγάλο Σάββατο εκπρόσωπος από τις αιγυπτιακές αρχές στέκεται δίπλα στον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, ενώ την Κυριακή του Πάσχα γνωστοί και φίλοι εύχονται στους Έλληνες «κουλουσάνα ουέντα τάγιεμ», δηλαδή χρόνια πολλά.

Μικρός νόμιζα ότι και οι Αιγύπτιοι γιόρταζαν τη Λαμπρή, γιατί τυχαίνει η δεύτερη μέρα του Πάσχα να συμπίπτει με το Σαμ Ελ Νεσίμ, μια αιγυπτιακή γιορτή για τον ερχομό της άνοιξης. «Το ευτυχές Σαμ ελ Νεσίμ»,  όπως αναφέρει ο Καβάφης στο ομώνυμο ποίημά του, «την άνοιξιν αγγέλλει, της εξοχής πανήγυρις αθώα. Κενούτ’ η Aλεξάνδρεια, κ’ οι δρόμοι οι πυκνοί της». Γιορτάζεται σε ανάμνηση μιας μεγάλης αμμοθύελλας που κάποτε έπληξε την Αίγυπτο και σκέπασε τα πάντα με σκόνη, ώσπου άρχισε να φυσάει ένα αεράκι και ο αιγυπτιακός λαός μύρισε την άνοιξη. Κι έτυχε αυτό να γίνει τη δική μας Λαμπροδευτέρα. Είναι επίσημη αργία για τους Αιγυπτίους, ο κόσμος πηγαίνει εκδρομές, βγαίνει στην παραλία της Αλεξάνδρειας, τα πάρκα γεμίζουν οικογένειες με παιδιά. Τρώνε φισίχα, ένα παστό ψάρι το οποίο συνοδεύουν με δροσερό μαρούλι, νοτισμένο με νερό. Τα τελευταία χρόνια βάφουν και αυγά κόκκινα!

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

 

 

Την πεποίθηση ότι ξεκινά μία νέα σελίδα στις σχέσεις περί των Αποδήμων Ελλάδος – Αιγύπτου – Κύπρου, με τις τρεις χώρες να έχουν αναδείξει το θέμα της διασποράς στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο των Αρχηγών των τριών κρατών, εξέφρασε με αποκλειστικές του δηλώσεις στο Νίκο Κάτσικα, ο Επίτροπος της Κυπριακής Προεδρίας αρμόδιος για τους αποδήμους, Φώτης Φωτίου.

 

Μιλώντας στη Λευκωσία, και με αφορμή την επίσημη ανακοίνωση (στα μέσα της εβδομάδας) από τον Υφυπουργό Εξωτερικών κ. Τέρενς Κουΐκ, για τον τελικό καθορισμότ ου προγράμματος «ΝΟΣΤΟΣ – Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ», από τις 30 Απριλίου έως τις 6 Μαΐου, ο αρμόδιος για τους Κυπρίους αποδήμους Επίτροπος τόνισε:

 

«Δεν είναι τυχαίο που αυτή η εκδήλωση, η «ΝΟΣΤΟΣ – Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ» θα γίνει με την παρουσία των τριών ηγετών μας. Και αυτό την καθιστά μία πολύ σημαντική εκδήλωση, γιατί θα είναι σίγουρα ο Αιγύπτιος Πρόεδρος κ. Αλ Σίσι, ο Έλληνας Πρόεδρος κ. Προκόπης Παυλόπουλος και ο Κύπριος Πρόεδρος κ. Νίκος Αναστασιάδης».

 

Σύμφωνα με τον Κύπριο Επίτροπο κ. Φώτη Φωτίου, «μία νέα εποχή ξεκινάει όσον αφορά σε αυτόν τον τομέα. Και εκείνο που εμείς εδώ περισσότερο θα στηρίξουμε – όχι μόνο αυτή τη συνεργασία σε όλα τα επίπεδα αλλά και εκτός συνόρων – γιατί υπάρχουν χιλιάδες απόδημοι από τις τρεις χώρες, που πρέπει να τους φέρουμε μαζί. Πρέπει να εξυπηρετήσουμε και να προωθήσουμε τα συμφέροντα των χωρών μας σε δυνατά κέντρα λήψης απόφασης (αυτό είναι ένα θέμα που συζητήσαμε με την Αιγυπτία Υπουργό Διασποράς και Μεταναστευτικής Πολιτικής κα Ναμπίλα Μάκραμ και τον Υφυπουργό Εξωτερικών της Ελλάδος αρμόδιο για θέματα Αποδήμων κ. Τέρενς Κουΐκ)».

 

Παράλληλα, ο κ. Φωτίου τονίζει «υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να γίνουν σε όλα τα επίπεδα: και σε θρησκευτικό και σε πολιτιστικό επίπεδο, και σε πολιτικό επίπεδο, ακόμη και σε επιχειρηματικό. Και είναι ένας τομέας που θα πρέπει να δούμε. Θα πρέπει μέσα από αυτήν την πρωτοβουλία, να δούμε το πώς επιχειρηματίες από τις τρεις χώρες να έρθουν σε ένα τραπέζι, να επισκεφτούν τόσο την Κύπρο, την Ελλάδα και την Αίγυπτο, ώστε να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε μαζί και σε αυτόν το σημαντικό τομέα.

 

Υπάρχουν ευκαιρίες σημαντικές για επιχειρηματικές δραστηριότητες και στις τρεις χώρες. Και νομίζω ότι έχουμε την υποχρέωση, αλλά και την ευθύνη να προχωρήσουμε και σε αυτήν τη συνεργασία».

 

Τέλος, μιλώντας στο Νίκο Κάτσικα, ο κ. Φωτίου μίλησε για τη σημασία που λαμβάνει το Δευτερόθρονο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας στην ενδυνάμωση και στήριξη του αποδήμου στοιχείου, τονίζοντας:

 

 

 

 

 

 

«Θέλουμε πραγματικά και η εκκλησία μας να έχει ένα σημαντικό ρόλο στις Κοινότητές μας, γιατί αντιλαμβάνεστε ότι αν θέλουμε τη νέα γενιά, και αν θέλουμε να κρατηθεί η ομογένεια εκεί, χρειάζεται ακριβώς και η στήριξη της εκκλησίας αλλά και των σχολείων μας. Αυτό θα κάνουμε, και χαίρομαι πραγματικά γιατί στην Αίγυπτο έχουμε ανθρώπους εξαιρετικούς που νοιάζονται και έχουν ενδιαφέρον να προχωρήσει αυτή η συνεργασία.

 

«Και το μήνυμά σας προς τους Κυπρίους της Αιγύπτου;»

 

ΦΩΤΗΣ ΦΩΤΙΟΥ: Να τους πω ότι η πατρίδα είναι κοντά τους. Να τους πω ότι πρέπει να έχουν την Κύπρο στην καρδιά τους πάντα, γιατί εμείς τούς αγαπάμε, εμείς τούς νιώθουμε συμπατριώτες μας. Και νιώθουμε ότι αυτό το κομμάτι των συμπατριωτών μας μπορεί να προσφέρει πολλά στην πατρίδα. Γι’ αυτό να νιώθουν ότι δεν είναι μόνοι. Είμαστε δίπλα τους και θα συνεχίσουμε να είμαστε, με πολλές δράσεις πλέον και πολλά άλλα πράγματα που σκεφτόμαστε να κάνουμε.

 

Και εύχομαι σύντομα να έχω την ευκαιρία να τούς συναντήσω όλους, τόσο στο Κάιρο όσο και στην Αλεξάνδρεια».

Δείτε το αναλυτικό βίντεο με τις δηλώσεις του Κυπρίου Επιτρόπου για τους Αποδήμους, Φώτη Φωτίου, στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, τον “Αλεξανδρινό Ταχυδρόμο” και το Νίκο Κάτσικα: