Κατηγορία: ΓΕΝΙΚΑ ΝΕΑ

Η Αλεξάνδρεια την Δευτέρα 9^ης Μαΐου 2023 φόρεσε τα γιορτινά της. Οι δύο φίλιες χώρες Ελλάδα και Αίγυπτος, γέμισαν άλλη μια σελίδα της Ιστορίας από το πολιτισμικό τους απόθεμα.  Δυο έθνη με ιδιαίτερες σχέσεις αιώνων, διασταύρωσαν το βλέμμα τους και κοιτάχτηκαν κατάματα. Διαπίστωσαν πώς τίποτε στην ιστορική Βίβλο, δεν προέρχεται εκ παρθενογενέσεως, αλλά απαιτούνται πνευματικοί «εκσκαφείς» για να επέλθει η κατάλληλη πολιτισμική ώσμωση και αλληλεπίδραση.

Και αυτό συνέβη στην Νεκρόπολη του Σάτμπυ.  Εκεί που πρώτα συναντήθηκαν τα λείψανα της Ελληνιστικής Περιόδου με το φως της σύγχρονης εποχής.

Έλαμψε ο ουρανός της Αλεξάνδρειας το βράδυ των εγκαινίων. Άπαντες περίμεναν τούτο το γεγονός, ως την αποκάλυψη ενός κρυμμένου θησαυρού.  Μας είχε προϊδεάσει από καιρό ο «Οξφορδιανός» Δρ. αρχαιολόγος κ. Κυριάκος Σαββόπουλος, ο οποίος εδώ και χρόνια αποτελεί  αναπόσπαστο μέλος της Αλεξανδρινής Παροικίας. 

Η Νεκρόπολη του Σάτμπυ (τέλη 4ου -3ος αι. π.Χ.) στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ο αρχαιότερος σωζόμενος αρχαιολογικός χώρος της πόλης, ετοιμαζόταν για να ξαναζωντανέψει. Κι έτσι έγινε! Μετά από δεκαετίες χάρη στο πολυδιάστατο αρχαιολογικό πρόγραμμα Alexandrian Necropolis Project (2020-2023), που πραγματοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία της Αλεξάνδρειας.

Η ελληνιστική Νεκρόπολη του Σάτμπυ, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος, πλέον θα είναι ένας  νέος επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος της πόλης, που υπήρξε κορυφαία μητρόπολη του ελληνιστικού κόσμου. Στη Νύφη της Μεσογείου όπου άνθισε το διεθνές κέντρο των γραμμάτων και των επιστημών, με την ξακουστή για τη μεγαλοπρέπεια των κτηρίων της, όπως ο Φάρος και τα Βασιλικά Τετράγωνα.

Το είχε δηλώσει ο Δρ. Κυριάκος Σαββόπουλος, ερευνητής στο Κέντρο Μελέτης Αρχαίων Εγγράφων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, σε παλαιότερες συνεντεύξεις του: «Πρόκειται για τον αρχαιότερο χώρο στην Αλεξάνδρεια, βάσει των δεδομένων των κτερισμάτων, των νομισμάτων και της αρχιτεκτονικής. Χρονικά βρισκόμαστε στις πρώτες γενιές μεταναστών Ελλήνων στην Αλεξάνδρεια, είναι οι άνθρωποι που χτίζουν την πόλη. Δεν φέρουν καν τον όρο “πολίτης Αλεξάνδρειας”, είναι πραγματικά μετανάστες και φαίνεται στα τοπωνύμιά τους, μπορεί για λόγους συναισθηματικούς».

Ώσπου έφθασε η πολυπόθητη ημέρα, ο ανωτέρω αρχαιολόγος, συνδιευθύνων τις ανασκαφές με τη Δρα Μόνα Χαγκάγκ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Αλεξάνδρειας και πρόεδρο της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αλεξάνδρειας, και τον καθηγητή Χουσεΐν Αμπντ Ελ Αζίζ, να μας ξεναγήσουν επισήμως την Δευτέρα της 8^ης Μαΐου.

Στη Νεκρόπολη του Σάτμπυ, το σχήμα πολιτισμικά οξύμωρο! Στο σημείο  που οι νεκροί του μακρινού παρελθόντος αναπαύονταν με τιμές και δόξες, οι ζωντανοί τιμήθηκαν επίσης με τιμές και δόξες! Ο λόγος προφανής και αυτονόητοι οι αίνοι! Οι ψυχές, τα πνεύματα και τα οστά των θνητών της ξακουστής ελληνιστικής Αλεξάνδρειας, αποκτούσαν και πάλι εντός της αιώνιας κατοικίας τους, τον σεβασμό και την πρέπουσα αίγλη, την οποία ο χρόνος και η φθορά τούς είχε αφαιρέσει.

Πολλοί οι παρόντες, με την ποιητική ατμόσφαιρα να απλώνεται από τον περιβάλλοντα χώρο της Νεκρόπολης, μέχρι τις λαξευμένες πέτρες των καλλιτεχνών της πάλαι ποτέ ιστορικής Αλεξάνδρειας.

 Ο διευθυντής του Ανώτατου Αρχαιολογικού Συμβουλίου της Αιγύπτου, και η Υφυπουργός Πολιτισμού, προεξήρχαν της Αιγυπτιακής Πολιτείας μαζί με το Κυβερνείο Αλεξανδρείας, αλλά και εκπροσώπους των θεσμών της χώρας του Νείλου!

Από την ελληνική πλευρά προεξήρχε η μορφή του Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεοδώρου Β΄, του οποίου η θωριά δέσποζε στο κέντρο των κερκίδων απ΄ όπου παρακολουθήσαμε την όλη τελετουργία των εγκαινίων. Τον Ιεράρχη με την ιεραποστολική δράση, που πάντα τιμά, κάθε τι, που εμπεριέχει Ελληνισμό και Ορθοδοξία, συνόδευε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πηλουσίου και Πατριαρχικός Επίτροπος κ. Νάρκισσος.

 Δίπλα του ο Γενικός Πρόξενος – Πρέσβυς, μετά της συζύγου του Ιωάννας, τιμούσαν εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας  το μεγάλο γεγονός, όπως πράττουν όλα τα χρόνια που βρίσκονται στην Αίγυπτο με τα πολιτισμικά δρώμενα της ομογένειας και όχι μόνο.  Εκ μέρους της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας που φέτος κλείνει τα 180 χρόνια από την ίδρυσή της, ο Πρόεδρός της κ. Ανδρέας Βαφειάδης, παρευρέθηκε τιμώντας το παρελθόν και το παρόν μιας Παροικίας που σέρνει στους ώμους της, τη βαριά ιστορία των Ελλήνων της Αιγύπτου. Επίσης από την Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας έδωσαν το παρόν, ο Γενικός Γραμματέας κ. Νικόλαος Κατσιμπρής, ο Α΄ Αντιπρόεδρος κ. Ιωάννης Παπαδόπουλος και ο διευθυντής κ. Γεώργιος Μπούλος.

Παρευρέθησαν από τα ιδρύματα και σωματεία, η Πρόεδρος του ΕΝΟΑ και Πτολεμαίου κα. Λιλίκα Θλιβίτου, η διευθύντρια του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού Αλεξανδρείας κα. Σταυρούλα Σπανούδη, η αρχαιολόγος, διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Έρευνας Αλεξανδρινού Πολιτισμού κα. Καλλιόπη  Παπακώστα, η Συντονίστρια Εκπαίδευσης Αιγύπτου κα. Σωτηρία Μπέτα και άπαντες  οι εκπαιδευτικοί των Σχολείων της Ελληνικής Κοινότητας.

Ισχυρή ήταν η παρουσία προσωπικοτήτων από τον κόσμο της επιστήμης, με Έλληνες, Αιγυπτίους και άλλων χωρών. Προεξήρχαν όλων αυτών, οι σύμβουλοι  της ερευνητικής ομάδας – που κατόπιν πρόσκλησής της – επήλθε η εξαιρετική συνεργασία που στήριξε το έργο της Νεκρόπολης: ο ομότιμος καθηγητής κλασσικής αρχαιολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Δημήτριος Πλάντζος και ο επίκουρος καθηγητής κλασσικής αρχαιολογίας, του ιδίου πανεπιστημίου, κ. Νικόλαος Δημάκης, οι οποίοι και βραβεύτηκαν, όπως και ο ιστορικός, από χρόνια “αλεξανδρινός” κ. Αθανάσιος Κουτουπάς.

Η εκδήλωση άρχισε με την κοπή της κορδέλας των εγκαινίων,  ενώ ακολούθησε ένα αριστουργηματικό βίντεο όπου απολαύσαμε από την αρχή μέχρι το τέλος την ανασκαφική εργασία της ερευνητικής ομάδας. Ώσπου το βλέμμα όλων μας έπεσε στα νεαρά αγόρια και κορίτσια των Σχολείων της Ελληνικής Κοινότητας με την εκπαιδευτικό τους, κα. Θεοδώρα Βότη επικεφαλής, άπαντες ντυμένοι στα λευκά να ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια του αρχαιολογικού χώρου, υποδαυλίζοντας σε όλους μας ερεθίσματα για να συνταξιδέψουμε σε μια άλλη εποχή, ελληνιστικής περιόδου!

Το όλο σκηνικό παρέπεμπε σε νεκρική ακολουθία, με την μεταφυσική και πνευματική αρμονία να προσδιορίζει τον τόπο και τον ανακαλούμενο χρόνο.

Μετά τις ομιλίες και αναφορές απ τους παρουσιαστές της βραδιάς, στο σημαντικό έργο που προσέφεραν ο Δρ. Κυριάκος Σαββόπουλος και η Δρα Μόνα Χαγκάγκ, οι δυο τους κατέβηκαν τα σκαλοπάτια του αρχαιολογικού χώρου χέρι χέρι, κατευθυνόμενοι προς το βήμα.

Οι προσκεκλημένοι τους χειροκρότησαν θερμά και επιβράβευσαν αμφοτέρους, για την σημαντική τους παρουσία, συνεργασία και προσφορά στην ανασκαφή της Νεκρόπολης του Σάτμπυ. Μάλιστα η Δρα. Μόνα Χαγκάγκ μίλησε με ιδιαίτερα κολακευτικά λόγια για τον Δρ. Κυριάκο Σαββόπουλο, αναφέροντας επίσης ότι τον γνωρίζει πολλά χρόνια και τον θεωρεί σαν παιδί της.

Όλα αυτά δεν θα είχαν συμβεί αν δεν υπήρχε η  αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος «Αναστάσιου. Γ. Λεβέντη» και η προσφορά του Ινστιτούτου Κύπρου (Andreas Pittas Digital Lab) στον τομέα της ψηφιακής αποτύπωσης του χώρου, όπως  και το Πανεπιστήμιο Αθηνών στον τομέα της έρευνας.

Γι αυτό και ο κ. Σοφοκλής Χατζησάββας, μέλος του Ιδρύματος και πρώην διευθυντής αρχαιοτήτων Κύπρου, μίλησε για το σπουδαίο έργο που επετεύχθη με την αποκλειστική οικονομική συνδρομή του ανωτέρω Ιδρύματος.

Στη συνέχεια δόθηκαν βραβεία σε μια σειρά συντελεστών του ανασκαφικού έργου και ακολούθως την σκυτάλη πήρε το ελληνικό συγκρότημα του σπουδαίου καλλιτέχνη Monsieur minimal, με τους συνεργάτες του, Κώστα και Στέφανο, να ανεβάζουν στα ύψη την ψυχολογία των προσκεκλημένων. Παιδιά, νιάτα και ενήλικες έγιναν μια παρέα χορεύοντας και τραγουδώντας στους ρυθμούς του Monsieur minimal.

Και βέβαια για να είναι επιτυχημένα τα εγκαίνια ενός σπουδαίου έργου, απαιτείται και ο γευστικότατος μπουφές. Το έργο αυτό ανέλαβε η γνωστή σε όλους μας «Ένωση» με πλούσια πιάτα, χυμούς και χαμόγελα!

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την ομάδα των Δερβίσηδων που χόρευαν με συμπαντική αρμονία, περιστρεφόμενοι με τα πολύχρωμα φωτάκια στις «πλανητικές» τους φούστες, ενώ λίγο πριν ο ουρανός της Αλεξάνδρειας είχε φωτιστεί από τα πυροτεχνήματα των διοργανωτών.

   

Μιλώντας στο τέλος με το Δρ. Κυριάκο Σαββόπουλο, ο οποίος στήριξε πολύπλευρα την όλη τελετή, μας δήλωσε: «Η Νεκρόπολη του Σάτμπυ χρονολογείται στις απαρχές της αρχαίας Αλεξάνδρειας, γι’ αυτό και βρίσκεται τόσο κοντά στα τείχη της πόλης. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό σύμπλεγμα ταφικών μνημείων Ελλήνων Αλεξανδρινών με καταγωγή από τη Μακεδονία -επίσης από τη Θεσσαλία, την Κρήτη, την Κυρηναϊκή και τη Μικρά Ασία-, που θυμίζει Μακεδονία αλλά έχοντας πάρει μεγάλη απόσταση ως προς τη λειτουργία. Δηλαδή, υπάρχουν στιλιστικές ομοιότητες με μακεδονικούς τάφους, πλέον όμως, μιλάμε για τον Ελληνισμό της Αιγύπτου. Και αυτό είναι διακριτό από τόσο νωρίς».

Το Alexandrian Necropolis Project υλοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία της Αλεξάνδρειας, τον ιστορικό αρχαιολογικό σύλλογο της πόλης που ιδρύθηκε το 1893 και ο οποίος, ειδικά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, είχε στενή σχέση με σπουδαίους Έλληνες Αλεξανδρινούς, όπως ο Αμβρόσιος Ράλλης και ο Γεώργιος Γούσιος, πρώτος πρόεδρος και πρώτος Γενικός Γραμματέας της αντίστοιχα, ή τα μέλη της Σερ Τζον Αντωνιάδης, Εμμανουήλ Μπενάκης, Μιχαήλ Σαλβάγος, Ευστάθιος Γλυμενόπουλος και Μικές Συναδινός. «Είναι η πρώτη ανασκαφή που κάνει η Αρχαιολογική Εταιρεία Αλεξάνδρειας μετά από 85 χρόνια» τονίζει ο καταξιωμένος επιστήμονας Δρ. Κυριάκος Σαββόπουλος.

Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας συγχαίρει όλους τους συντελεστές του εξαιρετικού αυτού έργου, ιδιαίτερα τον «αλεξανδρινό» Δρ. Κυριάκο Σαββόπουλο.

Από την τελετή επίδοσης των διαπιστευτηρίων του  Έλληνα Πρέσβεως στην Αίγυπτο, κ. Νικολάου Παπαγεωργίου, προς την Α.Ε. τον Πρόεδρο της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου, κ. Abdel Fattah Elsisi.

Η Νεκρόπολη του Σάτμπυ (τέλη 4ου -3ος αι. π.Χ.) στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ο αρχαιότερος σωζόμενος αρχαιολογικός χώρος της πόλης, «ξαναζωντανεύει» μετά από δεκαετίες χάρη στο πολυδιάστατο αρχαιολογικό πρόγραμμα Alexandrian Necropolis Project (2020-2023), που πραγματοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία της Αλεξάνδρειας.

Η ελληνιστική Νεκρόπολη του Σάτμπυ, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος, εγκαινιάζεται τη Δευτέρα 8 Μαΐου 2023, αποτελώντας εφεξής έναν νέο επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο της πόλης που υπήρξε κορυφαία μητρόπολη του ελληνιστικού κόσμου, διεθνές κέντρο των γραμμάτων και των επιστημών, ξακουστή για τη μεγαλοπρέπεια των κτηρίων της, όπως ο Φάρος και τα Βασιλικά Τετράγωνα.

«Πρόκειται για τον αρχαιότερο χώρο στην Αλεξάνδρεια, βάσει των δεδομένων των κτερισμάτων, των νομισμάτων και της αρχιτεκτονικής. Χρονικά βρισκόμαστε στις πρώτες γενιές μεταναστών Ελλήνων στην Αλεξάνδρεια, είναι οι άνθρωποι που χτίζουν την πόλη. Δεν φέρουν καν τον όρο ‘πολίτης Αλεξάνδρειας’, είναι πραγματικά μετανάστες και φαίνεται στα τοπωνύμιά τους, μπορεί για λόγους συναισθηματικούς», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δρ Κυριάκος Σαββόπουλος, ερευνητής στο Κέντρο Μελέτης Αρχαίων Εγγράφων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που συνδιευθύνει τις ανασκαφές μαζί με τη δρα Μόνα Χαγκάγκ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Αλεξάνδρειας και πρόεδρο της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αλεξάνδρειας, και τον καθηγητή Χουσεΐν Αμπντ Ελ Αζίζ.

Και διευκρινίζει: «Η Νεκρόπολη του Σάτμπυ χρονολογείται στις απαρχές της αρχαίας Αλεξάνδρειας, γι’ αυτό και βρίσκεται τόσο κοντά στα τείχη της πόλης. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό σύμπλεγμα ταφικών μνημείων Ελλήνων Αλεξανδρινών με καταγωγή από τη Μακεδονία -επίσης από τη Θεσσαλία, την Κρήτη, την Κυρηναϊκή και τη Μικρά Ασία-, που θυμίζει Μακεδονία αλλά έχοντας πάρει μεγάλη απόσταση ως προς τη λειτουργία. Δηλαδή, υπάρχουν στιλιστικές ομοιότητες με μακεδονικούς τάφους, πλέον όμως, μιλάμε για τον Ελληνισμό της Αιγύπτου. Και αυτό είναι διακριτό από τόσο νωρίς».

Του ζητήσαμε να μας εξηγήσει περαιτέρω. «Βρισκόμαστε στην εποχή που δημιουργούνται τα ελληνιστικά βασίλεια. Παντού κυκλοφορούν Έλληνες, υπάρχει συστηματική ανταλλαγή, ιδεών, πληθυσμού, στυλ, εμπορίου, οπλιτών, ό,τι μπορείτε να φανταστείτε! Είναι μια πολύ έντονη περίοδος. Όμως, η μεγάλη διαφορά είναι αλλού. Στη Νεκρόπολη έχουμε αυλές ανοιχτές. Δεν είναι οι κλειστοί τάφοι της Μακεδονίας που συνήθως αφορούν ένα άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων. Το Σάτμπυ είναι ένας πολυσυλλεκτικός χώρος, που ουσιαστικά μιμείται την αρχιτεκτονική και τη δομή ενός σπιτιού: Έχει “ ανδρώνα”, δηλαδή δωμάτιο με ταφικές κλίνες τύπου συμποσίου που ήταν μόνο για άνδρες, “ θάλαμο κυριών” («γυναικείον») όπως το δωμάτιο με τους σκελετούς τεσσάρων γυναικών -το σκευοφυλάκιο που βρέθηκε από κάτω είχε κι αυτό οστά μόνο από γυναίκες. Θυμίζει κατά κάποιον τρόπο, δηλαδή, την κοινωνική ζωή ενός ελληνιστικού σπιτιού. Επίσης, υπάρχουν τοιχογραφίες με ψευδοπαράθυρα, κάποια μάλιστα μισοανοιγμένα, δίνοντας την εντύπωση του ουρανού στο βάθος! Δηλαδή υπονοείται ότι δεν πρόκειται για ένα “ κλειστό” ταφικό μνημείο, αλλά για έναν προσβάσιμο “ οίκο”, που έχει “ ζωή”. Και όλα αυτά συμβαίνουν σε χώρους όπου είχαν πρόσβαση οι ζωντανοί. Ο χώρος για τους νεκρούς ήταν ένα μικρό κελί, μια κόγχη, η οποία δεν φέρει καμία διακόσμηση στο εσωτερικό. Δηλαδή, ο τάφος στην Αλεξάνδρεια είναι κτήμα και των ζωντανών. Είναι μια καινούργια πόλη, όπου δημιουργούνται νέες ιεραρχίες, νέες κοινωνίες, νέες συνθήκες. Οι Αλεξανδρινοί επιδεικνύουν με αυτό τον τρόπο το νέο κοινωνικό τους στάτους, χτίζουν πάνω σε αυτό, χρησιμοποιώντας και τους τάφους», επισημαίνει ο αρχαιολόγος.

Το νεκροταφείο εντοπίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα κατά τις συστηματικές ανασκαφές του Εβαρίστο Μπρέτσια, διευθυντή του Ελληνορωμαϊκού Μουσείου της Αλεξάνδρειας, αλλά η ανασκαφή δεν ολοκληρώθηκε. Έπειτα από εγκατάλειψη πολλών δεκαετιών, η αποστολή της Αρχαιολογικής Εταιρείας της Αλεξάνδρειας συνέχισε την ανασκαφή του Ιταλού αρχαιολόγου, στο πλαίσιο των εργασιών του Alexandrian Necropolis Project. «Ο Μπρέτσια υπήρξε κορυφαία μορφή της αιγυπτιακής αρχαιολογίας. Όταν όμως, έκανε την ανασκαφή στη Νεκρόπολη του Σάτμπυ, περίπου το 1904, ήταν πάρα πολύ νέος, μόλις 26 ετών. Κατάφερε να κάνει κάτι που να φαίνεται ωραίο, να διατηρήσει τον αρχαιολογικό χώρο που είναι ο αρχαιότερος στην Αλεξάνδρεια -είμαστε μάλλον στην παλαιότερη συστηματική ανασκαφή στην πόλη-, όμως δεν ολοκλήρωσε ποτέ την ανασκαφή, που έμεινε ένα ανοιχτό σκάμμα. Κανείς ως τώρα δεν είχε επαναλάβει την έρευνα στον χώρο, ο οποίος με τα χρόνια ξαναθάφτηκε από τις βροχές και το χώμα. Όταν ήρθαμε με τις αντλίες αφαιρέσαμε 5 μ. στρώμα, το μισό ήταν λάσπη. Και όταν φτάσαμε στο φυσικό πάτωμα, ξαφνικά εμφανίστηκαν κτερίσματα στη θέση τους από την εποχή των τελετών και όλη η πρόσοψη του τάφου με τα ψευδοπαράθυρα και τις “ πόρτες”. Δεν περιμέναμε ότι θα βγάζαμε τέτοια ευρήματα. Ήμασταν πολύ τυχεροί!», τονίζει ο ίδιος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Η Νεκρόπολη του Σάτμπυ, που το πρόγραμμα έσωσε κυριολεκτικά από την καταστροφή και τη λήθη (τα περισσότερα τουριστικά γραφεία δεν οργάνωναν επισκέψεις στον χώρο), αποτελείται από ένα μνημειακό υπόγειο πολυθάλαμο συγκρότημα γνωστό ως Υπόγειο Α, δύο μικρότερα αντίστοιχα συγκροτήματα (Υπόγεια Β και Γ) και μια έκταση καλυμμένη με υπέργεια μνημεία με τη μορφή βαθμιθωτών πύργων (κάποτε βάσεις επιτύμβιων στηλών ή βωμών πάνω από λακκοειδείς τάφους). «Είναι ένα μνημείο που ανήκει στην πρώτη κοινωνία Ελλήνων όπως διαμορφώνεται σταδιακά στην Αλεξάνδρεια -ένα κοινωνικό στρώμα που εκπροσωπεί πολύ παραπάνω από μια ομάδα συγκεκριμένης καταγωγής. Από τα κτερίσματα δεν φαίνεται να είναι ένα ιδιαίτερα πλούσιο στρώμα, να κατέχει δηλαδή προσωπική περιουσία, του τύπου ‘είμαι γαιοκτήμονας στο Φαγιούμ’ ή κάτι τέτοιο. Το ταφικό κτήριο που έχει 5 θαλάμους με ανάγλυφη διακόσμηση δείχνει ότι αυτό ήταν ένα πρότζεκτ. Δεν έγινε τυχαία. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να ανήκαν σε ένα σύστημα, το οποίο πήγαινε πέρα από την καταγωγή των πόλεων. Ακριβώς πίσω από το νεκροταφείο, βρίσκονται τα ελληνιστικά Βασιλικά Τετράγωνα. Εκεί, υπάρχουν πολλές δομές στις οποίες αυτοί οι άνθρωποι, όσο ζούσαν, θα μπορούσαν να προσφέρουν και να διαμένουν. Οπότε ακριβώς δίπλα, εκτός τειχών, τους έφτιαξαν και τους αντίστοιχους τάφους. Είναι πολύ προνομιακό το σημείο -το βλέπεις από το ‘μπαλκόνι’ των Βασιλικών Τετραγώνων, που λέει ο λόγος, τόσο κοντά είμαστε», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Θα μπορούσε -τον ρωτήσαμε – αυτοί οι άνθρωποι να είχαν σχέση με τους Πτολεμαίους; «Στο στρώμα επιφάνειας που έχουμε τις ατομικές ταφές, οι οποίες είναι οι πιο παλιές και κάπως διάσπαρτες, βρήκαμε νομίσματα από την εποχή της σατραπείας του Πτολεμαίου, που ξεκινά το 323 π.Χ., αμέσως μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Πιο κάτω, στον υπόγειο χώρο, που είναι πιο οργανωμένος, εντοπίστηκαν νομίσματα με τον Πτολεμαίο Α’ -υπάρχει δηλαδή βασιλιάς και συλλογική δομή. Θα μπορούσαμε να εικάσουμε με τη βοήθεια της φαντασίας ότι μια από τις νεκρές γυναίκες θα μπορούσε να ήταν μια “ κυρία” της βασιλικής αυλής ή ο έφιππος στρατιωτικός -όπως απεικονίζεται ένας από τους νεκρούς σε τοιχογραφία- να ανήκει στη βασιλική φρουρά (με την ευρύτερη έννοια). Ταυτίσεις φυσικά καθαρά θεωρητικές, δεν θα μπορούσαμε να απονείμουμε εμείς τίτλους και αξιώματα, χωρίς να έχουμε επαρκή τεκμήρια. Πάντως, χρονικά είμαστε τόσο νωρίς, που τα πάντα είναι ακόμα εν εξελίξει. Και με τις νέες ανακαλύψεις που έχουμε κάνει είμαστε υποχρεωμένοι να πάμε πίσω 10-15 χρόνια από ό,τι αρχικά χρονολογούνταν το μνημείο. Κινούμαστε, δηλαδή, την εποχή που ο Πτολεμαίος είπε ερχόμαστε εδώ, τέλος! Και θα μείνουμε εδώ, ό,τι είναι να γίνει ας γίνει. Κάπως έτσι εικάζουμε ότι έγιναν τα πράγματα», μας απαντά.

Οι ανασκαφές έδωσαν μια ολοκληρωμένη εικόνα του Υπογείου Α, εντοπίζοντας μεταξύ άλλων την αρχαία νότια πρόσοψή του, σκελετούς και αντικείμενα σε καλή κατάσταση. Επίσης, άφθονα κινητά ευρήματα , όπως γλυπτά, νομίσματα, γυάλινα αντικείμενα και κεραμική, ιδιαίτερα υδρίες τύπου Hadra, χαρακτηριστικές της αλεξανδρινής νεκρόπολης. «Όταν φτάσαμε στο φυσικό πάτωμα του χώρου, ανακαλύψαμε κάτι που δεν είχαμε ξανασυναντήσει στην Αλεξάνδρεια, ότι δηλαδή έφτιαχναν σκευοφυλάκια κάτω από τους νεκρούς. Με αυτά τα ευρήματα πάμε, όπως σας είπα, πίσω περίπου 10-15 χρόνια. Επίσης, έχουμε βρει απεικονίσεις των νεκρών αυτών, όχι όλων. Κάποιοι κάνουν ψευδόπορτα μπροστά από την κόγχη κι άλλοι τη μορφή τους. Έχουμε πολλούς στρατιωτικούς, κάποιοι έφιπποι. Τους αρέσει να απεικονίζονται ‘σε δράση’ πάνω στο άλογο», λέει με έμφαση στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Το Alexandrian Necropolis Project υλοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία της Αλεξάνδρειας, τον ιστορικό αρχαιολογικό σύλλογο της πόλης που ιδρύθηκε το 1893 και ο οποίος, ειδικά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, είχε στενή σχέση με σπουδαίους Έλληνες Αλεξανδρινούς, όπως ο Αμβρόσιος Ράλλης και ο Γεώργιος Γούσιος, πρώτος πρόεδρος και πρώτος Γενικός Γραμματέας της αντίστοιχα, ή τα μέλη της Σερ Τζον Αντωνιάδης, Εμμανουήλ Μπενάκης, Μιχαήλ Σαλβάγος, Ευστάθιος Γλυμενόπουλος και Μικές Συναδινός. «Είναι η πρώτη ανασκαφή που κάνει η Αρχαιολογική Εταιρεία Αλεξάνδρειας μετά από 85 χρόνια», επισημαίνει ο συνομιλητής του ΑΠΕ-ΜΠΕ για τη δραστήρια Εταιρεία, που επιστρέφει δυναμικά στην ανασκαφική έρευνα. Στο πρόγραμμα, που πραγματοποιήθηκε με την αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη, συμμετέχουν επίσης το Ινστιτούτο Κύπρου (Andreas Pittas Digital Lab) στον τομέα της ψηφιακής αποτύπωσης του χώρου και το Πανεπιστήμιο Αθηνών στον τομέα της έρευνας.

Φωτογραφίες: Αρχαιολογική Εταιρεία της Αλεξάνδρειας/ Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Ιδιαίτερα πιθανό είναι να συνεπενδύσει με το Υπερταμείο σε σειρά τομέων ενδιαφέροντος στην Ελλάδα το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Αιγύπτου, κάτι το οποίο ανέφερε σε κοινό πάνελ με τον CEO του ελληνικού ταμείου, Γρηγόρη Δημητριάδη, στο πλαίσιο της παρουσίας του στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών ο Ayman Soliman, CEO του αιγυπτιακού ταμείου. 

Όπως είπε ο ίδιος στο Capital.gr στο περιθώριο του Φόρουμ των Δελφών, “η κατεύθυνση που έχουμε αυτή τη στιγμή είναι ότι τα δύο μεσογειακά funds – της Αιγύπτου και της Ελλάδας – πρόκειται να επενδύσουν από κοινού. Αναζητούμε συγκεκριμένες επενδυτικές ευκαιρίες σε στοχευμένους τομείς. Όλοι οι τομείς που σχετίζονται με το πεδίο της βιωσιμότητας, είναι ιδιαίτερα ελκυστικοί για εμάς είτε πρόκειται για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είτε για τον αγροδιατροφικό τομέα αλλά και τον τομέα των οικονομικών υπηρεσιών. Επιδίωξη είναι να δημιουργήσουμε δεσμούς προκειμένου να διευκολύνουμε τις κοινές αυτές επενδύσεις, στις οποίες έχουμε στοχεύσει”.

“Επίσης δημιουργούμε δεσμούς και για τον τομέα της βιομηχανίας καθώς και στο πεδίο της εφοδιαστικής αλυσίδας στη σχέση που αυτή διατηρεί με τη βιομηχανία. Τα κοινά επενδυτικά projects που σκοπεύουμε να υλοποιήσουμε θα έχουν εμάς ως μετόχους μειοψηφίας στις συμμετοχές που πρόκειται να υλοποιηθούν”. 

To κρατικό fund της Αιγύπτου έχει επενδύσει ήδη σε τομείς όπως η Βιομηχανία, η Εκπαίδευση, οι οικονομικές υπηρεσίες και το fintech. Πρόσφατα το κρατικό fund της Αιγύπτου (Sovereign Fund of Egypt (“TSFE”) μέσω του υποκεφαλαίου (subfund) υγειονομικής περίθαλψης και φαρμακευτικής βιομηχανίας (“TSFE Healthcare & Pharma Subfund”) και της B Investments Holding S.A.E. (“B Investments”), το επενδυτικό όχημα του ιδιωτικού επενδυτικού fund, BPE Partners με έδρα την Αίγυπτο, ανακοίνωσε την υπογραφή δύο συμφωνιών για επενδύσεις άνω των 2 δισ. αιγυπτιακών λιρών σε εξειδικευμένες υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, διανομής και εμπορίου φαρμακευτικών προϊόντων στην Αίγυπτο.

To One Planet Sovereign Fund και η συμμετοχή Ελλάδας και Αιγύπτου

Nα σημειωθεί ότι τόσο το Υπερταμείο, όσο και το κρατικό ταμείο της Αιγύπτου συμμετέχουν στο διακρατικό One Planet Sovereign Wealth Fund.Το OPSWF είναι ένας συνασπισμός κρατικών επενδυτικών ταμείων που δεσμεύονται να ενσωματώσουν οικονομικές ευκαιρίες που σχετίζονται με την πράσινη ανάπτυξη και τους κλιματικούς κινδύνους στη διαχείριση των περιουσιακών τους στοιχείων. Ξεκίνησε από έξι ιδρυτικά μέλη στη διάρκεια του One Planet Summit που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2017. Ιδρυτικά μέλη του είναι τα κεφάλαια των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Κουβέιτ, της Νέας Ζηλανδίας, της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ. Ο Συνασπισμός επεκτάθηκε σταδιακά στους διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων (πρωτοβουλία “One Planet Asset Managers – OPAM”, το 2019) και σε εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων και επενδύσεων (την πρωτοβουλία “One Planet Private Equity Funds – OPPEF”, το 2020). Σε αυτό συμμετέχουν επί του παρόντος 46 μέλη (18 κρατικά επενδυτικά ταμεία, 18 διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, 10 εταιρείες ιδιωτικών κεφαλαίων και επενδύσεων) που από κοινού διαχειρίζονται ή κατέχουν περισσότερα από 37 τρισεκατομμύρια δολάρια περιουσιακών στοιχείων.

 Του Γιώργου Λαμπίρη