Οι άριστες σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο και διαρκώς αναβαθμίζονται μέσω της συνεργασίας σε όλους τους τομείς.

Για την Παροικία των Αιγυπτιωτών, αυτή η διαρκής και σταθερή αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο πατρίδων τους, δημιουργεί αισθήματα ασφάλειας και βαθιάς ικανοποίησης.

‘Αλλωστε οι δύο λαοί μας, συνδέονται από αρχαιοτάτων χρόνων, μέσω των γραμμάτων, των τεχνών, της επιστήμης, της επιχειρηματικότητας, γενικότερα του πολιτισμού.

Γι αυτό και επέφερε ιδιαίτερη χαρά σε όλους, το Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ των λιμένων του Βόλου και της Αλεξάνδρειας, για τη δημιουργία τακτικής ακτοπλοϊκής επιβατικής και εμπορευματικής σύνδεσης που υπεγράφη την Τετάρτη 29 Μαΐου 2024  στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου,  από τον Διευθύνοντα Σύμβουλο του Οργανισμού Λιμένος Βόλου Σωκράτη Αναγνώστου και τον Πρόεδρο του ΔΣ του Οργανισμού Λιμένος Αλεξάνδρειας Nihad Shaheen, την πρώτη ημέρα των εργασιών της Κοινής Επιτροπής Θαλασσίων Υποθέσεων Ελλάδας – Αιγύπτου, στην Αλεξάνδρεια, με Συμπροέδρους τον Υποναύαρχο Reda Ismael – Πρόεδρο Τομέα Θαλασσίων Μεταφορών του Αιγυπτιακού Υπουργείου Μεταφορών και τον Δρ. Ευάγγελο Κυριαζόπουλο – Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.

Στην πρώτη Κοινή Επιτροπή, εκ μέρους της Ελλάδας, συμμετείχαν ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια κ. Ιωάννης Πυργάκης, ο Γενικός Γραμματέας Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης του Υπουργείου Τουρισμού κ. Μύρων Φλουρής, ο Υποναύαρχος Λ.Σ. Χρήστος Κοντορουχάς, ο Διευθυντής της Δημόσιας Αρχής Λιμένων κ. Ιωάννης Γιαννάκος, οι εκπρόσωποι διοίκησης των Οργανισμών Λιμένων Πειραιά, Θεσσαλονίκης και Βόλου κ.κ. Παναγιώτης Τσώνης, Αθανάσιος Λιάγκος και Σωκράτης Αναγνώστου, ο Ακόλουθος Θαλασσίων Μεταφορών στην ΜΑ ΕΕ κ. Αντώνης Αβρανάς, οι συνεργάτες του Γενικού Γραμματέα Laura Guelsen και Βασιλική Θεοδωρακοπούλου, τα στελέχη του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής – Αρχηγείου Λ.Σ./ΕΛ.-ΑΚΤ. Ευαγγελία Κασελίμη και Αντιπλοίαρχος Λ.Σ. Φωτεινή Βερναρδάκη, ο Γενικός Γραμματέας του Ε.Ε.ΣΥ.Μ Υποναύαρχος Λ.Σ. (ε.α.) Απόστολος Καμαρινάκης, η Γενική Εμπορική Διευθύντρια και Διευθύντρια Στρατηγικής Επικοινωνίας του ΟΛΘ Α.Ε. κα Θεοδώρα Ρήγα και ο Αναπληρωτής Διευθυντής Marketing του ΟΛΠ Α.Ε. κ. Θανάσης Καρλής.

Εκ μέρους της Αιγύπτου συμμετείχαν οι Πρόεδροι των λιμένων Αλεξάνδρειας, Νταμιέττα και Πορτ Σαΐντ, Υποναύαρχοι Nihad Shaheen, Ahmed Hawash, Mohamed Ahmed αντιστοίχως, η Διευθύντρια Διμερών Συμφωνιών και Διεθνούς Συνεργασίας του Τομέα Θαλασσίων Μεταφορών κα Marwa Zeidan, η Αρχή για θέματα Θαλάσσιας Ασφάλειας εκπροσωπούμενης από τον Υποναύαρχο Hussein–Al–Jaziri, καθώς και εκπρόσωπος της Αραβικής Ακαδημίας για την Επιστήμη, την Τεχνολογία και τις Θαλάσσιες Μεταφορές.

Μεταξύ άλλων συμφωνήθηκε η ενίσχυση της διμερούς συνεργασίας, στο πλαίσιο μνημονίων συνεργασίας που υπογράφηκαν στον λιμενικό τομέα, για τον καθορισμό οδικού χάρτη και για τη δημιουργία σύνδεσης με πλοία RO-RO και της εμπορικής συνδεσιμότητας μεταξύ ελληνικών και αιγυπτιακών λιμένων και η θεσμοθέτηση διαύλου επικοινωνίας, με στόχο την προσέγγιση των ενδιαφερόμενων λιμένων και των αρμόδιων Υπουργείων των δύο χωρών, για την συζήτηση πεδίων αμοιβαίου ενδιαφέροντος στον λιμενικό τομέα και τη διευκόλυνση του θαλασσίου εμπορίου, ενώ υιοθετήθηκε Αρχική Συμφωνία επί του Τελικού σχεδίου Τριμερούς Μνημονίου Κατανόησης μεταξύ των λιμένων Αιγύπτου (Αλεξάνδρεια, Πορτ Σαΐντ), Κύπρου (Λεμεσός) και Ελλάδας (Πειραιώς, Θεσσαλονίκης), που θα υπογραφεί σε Υπουργικό επίπεδο κατά την επόμενη Τριμερή Σύνοδο Κορυφής στο Κάιρο, το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους.

Επίσης, συμφωνήθηκε η εμβάθυνση της συνεργασίας στον τομέα του θαλάσσιου τουρισμού και της αναψυχής, με την καθιέρωση κοινού διαλόγου για την ενθάρρυνση των γραμμών κρουαζιέρας σε διμερές (Ελλάδα – Αίγυπτος) και σε τριμερές επίπεδο (Ελλάδα – Αίγυπτος – Κύπρος), θα διερευνηθούν οι δυνατότητες ενίσχυσης της συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης των ναυτικών, μεταξύ των ναυτιλιακών διοικήσεων και ακαδημιών εκπαίδευσης και κατάρτισης των δύο χωρών και επιβεβαιώθηκε η υφιστάμενη συνεργασία και η προσπάθεια συντονισμού θέσεων στα διεθνή ναυτιλιακά όργανα και ιδίως, στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO).

Ο Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού Λιμένος Βόλου Σωκράτης Αναγνώστου, ανέφερε στον χαιρετισμό του μεταξύ άλλων ότι «Η υπογραφή αυτή δεν αποτελεί μόνο το επιστέγασμα της συνεργασίας των δύο λιμανιών, αλλά και επαληθεύει τη συνεργασία των δύο κρατών, Ελλάδας και Αιγύπτου, καθώς και την αιώνια φιλία μεταξύ του ελληνικού και του αιγυπτιακού λαού. Δύο έθνη με μακρά ιστορία αιώνων που χρονολογείται από τον πολιτισμό που αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στην Αίγυπτο και ήρθε στην Ελλάδα μέσω της Κρήτης. …Συνεργαζόμενοι θα προσπαθήσουμε να πετύχουμε τον μεγάλο μας στόχο που είναι η δρομολόγηση του πλοίου για τακτική σύνδεση των δύο λιμανιών. Ένα πρώτο βήμα για την επιτυχία του παραπάνω στόχου θα είναι η διεκδίκηση χρηματοδότησης της μελέτης σκοπιμότητας-αειφορίας από την ΕΕ -σύμφωνα με τις υποσχέσεις που έχουμε λάβει- τα πορίσματα της οποίας θα αποτελέσουν τη στέρεη βάση για όλες τις περαιτέρω κοινές αναγκαίες ενέργειες που στοχεύουν στο πλοίο που εκτελεί δρομολόγια μεταξύ των δύο λιμανιών. Μια γραμμή που θα συνδέει τη Στερεά Ελλάδα με την Αίγυπτο και κατ’ επέκταση την Αφρική με τη Βαλκανική Χερσόνησο και την Κεντρική Ευρώπη. Η Ελλάδα και η Αίγυπτος θα συνεχίσουν να συνεργάζονται στενά, στο πλαίσιο των εξαιρετικών διμερών σχέσεων που έχουν δημιουργηθεί, με στόχο την προώθηση της ανάπτυξης και της οικονομικής ευημερίας για τους δύο λαούς αλλά και ολόκληρη την περιοχή».

Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν με επίσκεψη στον λιμένα Αλεξάνδρειας και στην Αραβική Ακαδημία για την Επιστήμη, την Τεχνολογία και τις Θαλάσσιες Μεταφορές, ενώ αιγυπτιακή αντιπροσωπεία θα ανταποδώσει με επίσκεψη, στο πλαίσιο της διεθνούς ναυτιλιακής έκθεσης “Ποσειδώνια 2024”, την προσεχή Δευτέρα 3 Ιουνίου καθώς και στον λιμένα του Βόλου την Τρίτη 4 Ιουνίου.

Πηγή: TheNewspaper.gr – e-thessalia.gr

Σε πρόσφατη εκδήλωση στην Πρεσβευτική Κατοικία, που διοργάνωσε ο Πρέσβυς κ. Νικόλαος Παπαγεωργίου στο πλαίσιο της Ομάδος Cleopatra, η Διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Έρευνας Αλεξανδρινού Πολιτισμού, Αρχαιολόγος Καλλιόπη Λημναίου – Παπακώστα, παρουσίασε την πορεία της ανασκαφής της στους Κήπους Shallalat της Αλεξάνδρειας. Παρόντες, μεταξύ άλλων, ο πρώην Υπουργός Τουρισμού & Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου και επιφανής αρχαιολόγος – Αιγυπτιολόγος, Δρ Dr. Zahi Hawass, Πρέσβεις και εκπρόσωποι διπλωματικών Αρχών.

Είναι ιδιαίτερα τιμητικό το ανωτέρω γεγονός τόσο για την ίδια την αρχαιολόγο, όσο και για τη χώρα μας, απ΄ τη στιγμή που οι πολύχρονες έρευνες, προσπάθειες και ανασκαφικές επιτυχίες της κας Παπακώστα, προσελκύουν το ενδιαφέρον ξένων θεσμικών παραγόντων στην Αίγυπτο, την οποία η ανωτέρω Ελληνίδα θεωρεί και δηλώνει ω δεύτερη πατρίδα της.

Εν κατακλείδι αξίζει να αναφέρουμε ότι τρία από τα σπουδαιότερα διεθνή τηλεοπτικά κανάλια, όπως το National Geographic, το Netfilx και το Discovery channel, έχουν παρουσιάσει εκτενώς το έργο της κας Καλλιόπης Παπακώστα με αποκορύφωμα τη συμμετοχή της σε σειρά ντοκιμαντέρ του Netfilx, με τον τίτλο «Η γέννηση ενός Θεού», βασισμένο στον Μέγα Αλέξανδρο και εμπνευσμένο από το ανασκαφικό έργο της προβεβλημένης αρχαιολόγου στους Κήπους Σαλαλάτ της Αλεξάνδρειας.

Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι στη ζωή μας, που αν και τους γνωρίζουμε για λίγο χρονικό διάστημα,  αφήνουν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στη μνήμη μας.

Οι Άνθρωποι αυτοί διαθέτουν όλα τα εχέγγυα για να έχουν το [Α] πάντα κεφαλαίο, η δε ματιά τους είναι καθαρή, ευαίσθητη, ειλικρινής και ανεπιτήδευτη.

Στοχάζονται χωρίς να κομπάζουν, εργάζονται δίχως να προκαλούν, συνομιλούν άνευ επιβολής… κι όταν πλησιάζει το τέλος τους… παρηγορούν τους άλλους αντί για τον εαυτό τους!

Σαν συνθλίβονται, χαμογελούν ένεκα αξιοπρέπειας κι όταν ηττώνται απλώς προσεύχονται!

Όχι! Δεν βγάζουν τη γλώσσα στο Χάρο, δεν σαρκάζουν το θάνατο, δεν ασχημονούν στις επιταγές της μοίρας, απλώς σέβονται ότι τους έλαχε.

Ωσάν Άγγελοι τριγυρίζουν δίπλα μας και μας υπενθυμίζουν πως η Ζωή είναι μια ανάσα  που αξίζει μόνο όταν την εισπνέεις, δίχως να κλέβεις το οξυγόνο του άλλου, αλλά να ρουφάς ότι σου αναλογεί με αυτοεκτίμηση και αυτοσεβασμό.

Ο γράφων τη γνώρισε στην Αλεξάνδρεια, μα ήταν συμπατριώτισσά του. Αλληλοευχήθηκαν  να συναντηθούν στη Μεσσηνία, αλλά τις ζαριές δεν τις ρίχνει μόνο η επιθυμία των θνητών, αλλά και η τυχαιότητα της μεταφυσικής άγνοιας. Εκείνο που ονομάζουμε πεπρωμένο.

Η Δήμητρα Κόλλια, η περί ης ο λόγος ΚΥΡΙΑ, πλέον κατοικεί σε άλλες διαστάσεις χώρου και χρόνου.

Μας άφησε για να ακολουθήσει την ατραπό της αιωνιότητας.

Μια γυναίκα που χάραξε το μνημονικό μας, δίχως κραυγές, παράπονα, μιζέριες και διαξιφισμούς για την τιμή των όπλων!

Γεννήθηκε στην Καλαμάτα την 15^η  Μαΐου 1971 και ήταν παντρεμένη με τον Αναστάσιο Ρεντούλη. Υπήρξε μητέρα δύο αγοριών του Βαγγέλη και του Ηλία. Υπηρέτησε στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια από τον Αύγουστο του 2019 έως το Νοέμβριο του 2020, με τακτικότατες επισκέψεις στην Αθήνα.  

Χαμογελαστή, προσηνής, ευχάριστη, ιδιαιτέρως εξυπηρετική με το κοινό και πολύ αγαπητή στο Προξενείο με όλους τους συναδέλφους της, το επιτόπιο προσωπικό και κάθε άνθρωπο που συναναστρεφόταν, επαγγελματικά ή κοινωνικά.  

Είχε υπηρετήσει και στην Γερμανία, στην Στουτγάρδη σε ένα δύσκολο Γενικό Προξενείο όπου έδωσε κι εκεί τον καλύτερο εαυτό της.

Παρά το μικρό σχετικά διάστημα που έμεινε στην Αλεξάνδρεια, αγαπήθηκε πολύ από τους συναδέλφους της για την καλοσύνη της, την διάθεση προσφοράς της,  καθώς και από όλη την ομογένεια για την ενσυναίσθηση και την ευγενική συμπεριφορά της.

Η Δήμητρα Κόλλια δεν είναι πλέον μαζί μας. Είναι όμως ισχυρή  η μνήμη της μέσα στους διανοητικούς θύλακες του μυαλού μας.

Μας αγάπησε και την αγαπήσαμε. Αιωνία σου η μνήμη Δήμητρα…

Αίγυπτος: Λύνεται το μυστήριο των πυραμίδων – Ένας κρυμμένος ποταμός πίσω από το θαύμα της αρχαιότητας

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν έναν θαμμένο κλάδο του ποταμού Νείλου που κάποτε έρεε δίπλα σε περισσότερες από 30 πυραμίδες στην Αίγυπτο, λύνοντας ενδεχομένως το μυστήριο του πώς οι αρχαίοι Αιγύπτιοι μετέφεραν τους τεράστιους πέτρινους όγκους για να χτίσουν τα διάσημα μνημεία.

Ο κρυμμένος ποταμός

Ο κλάδος του ποταμού μήκους 64 χιλιομέτρων, ο οποίος περνούσε δίπλα από το εμβληματικό συγκρότημα πυραμίδων της Γκίζας μεταξύ άλλων θαυμάτων, ήταν κρυμμένος κάτω από την έρημο και τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις για χιλιετίες, σύμφωνα με μελέτη που αποκάλυψε το εύρημα .

Η ύπαρξη του ποταμού θα εξηγούσε γιατί οι 31 πυραμίδες χτίστηκαν σε αλυσίδα κατά μήκος μιας αφιλόξενης πλέον λωρίδας της ερήμου στην κοιλάδα του Νείλου μεταξύ 4.700 και 3.700 ετών πριν.

Η λωρίδα κοντά στην αρχαία αιγυπτιακή πρωτεύουσα Μέμφις περιλαμβάνει τη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας – το μοναδικό σωζόμενο οικοδόμημα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου – καθώς και τις πυραμίδες του Καφρέ, του Χέοπα και του Μυκερίνου.

Γιατί χτίστηκαν εκεί οι πυραμίδες

Οι αρχαιολόγοι θεωρούσαν από καιρό ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πρέπει να χρησιμοποιούσαν μια κοντινή υδάτινη οδό για να μεταφέρουν τα γιγάντια υλικά που χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή των πυραμίδων.
«Αλλά κανείς δεν ήταν σίγουρος για τη θέση, το σχήμα, το μέγεθος ή την εγγύτητα αυτής της μεγάλης υδάτινης οδού στην πραγματική τοποθεσία των πυραμίδων», δήλωσε στο AFP ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Eman Ghoneim του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας στο Γουίλμινγκτον των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η διεθνής ομάδα ερευνητών χρησιμοποίησε δορυφορικές εικόνες ραντάρ για να χαρτογραφήσει τον κλάδο του ποταμού, τον οποίο ονόμασαν Ahramat — “πυραμίδες” στα αραβικά.
Το ραντάρ τους έδωσε τη «μοναδική ικανότητα να διαπερνούν την επιφάνεια της άμμου και να παράγουν εικόνες κρυμμένων χαρακτηριστικών, συμπεριλαμβανομένων θαμμένων ποταμών και αρχαίων δομών», δήλωσε ο Ghoneim.
Έρευνες στο πεδίο και πυρήνες ιζημάτων από την περιοχή επιβεβαίωσαν την παρουσία του ποταμού, σύμφωνα με τη μελέτη στο περιοδικό Communications Earth & Environment.
Ο άλλοτε επιβλητικός ποταμός καλυπτόταν όλο και περισσότερο από άμμο, που ενδεχομένως ξεκίνησε κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης ξηρασίας πριν από περίπου 4.200 χρόνια, υπέθεσαν οι επιστήμονες.

Το μυστήριο των πυραμίδων στης Γκίζας

Οι πυραμίδες της Γκίζας βρίσκονταν σε ένα οροπέδιο σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από τις όχθες του ποταμού.
Πολλές από τις πυραμίδες διέθεταν έναν «τελετουργικό υπερυψωμένο διάδρομο» που διέτρεχε κατά μήκος του ποταμού πριν καταλήξει στους ναούς της Κοιλάδας, οι οποίοι χρησίμευαν ως λιμάνια, δήλωσε ο Ghoneim.
Αυτό δείχνει ότι ο ποταμός έπαιζε «βασικό ρόλο στη μεταφορά των τεράστιων οικοδομικών υλικών και των εργατών που χρειάζονταν για την κατασκευή της πυραμίδας», πρόσθεσε.
Το πώς ακριβώς κατάφεραν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι να κατασκευάσουν τόσο τεράστιες και μακροχρόνιες κατασκευές αποτελεί ένα από τα μεγάλα μυστήρια της ιστορίας.
Αυτά τα βαριά υλικά, τα περισσότερα από τα οποία προέρχονταν από το νότο, «θα ήταν πολύ πιο εύκολο να επιπλεύσουν στο ποτάμι» παρά να μεταφερθούν στην ξηρά, δήλωσε στο AFP η συν-συγγραφέας της μελέτης Suzanne Onstine του Πανεπιστημίου του Μέμφις στην αμερικανική πολιτεία του Τενεσί.
Οι όχθες των ποταμών θα μπορούσαν να ήταν το σημείο όπου υποδέχονταν τις νεκρικές ακολουθίες των φαραώ πριν τα σώματά τους μεταφερθούν στον «τελικό τόπο ταφής τους μέσα στην πυραμίδα», πρότεινε η ίδια.
Ο ποταμός μπορεί επίσης να υποδεικνύει γιατί οι πυραμίδες χτίστηκαν σε διαφορετικά σημεία.

Πηγή: Έθνος

Πριν ξεκινήσω θα ήθελα να εκφράσω τα συλλυπητήριά μου προς την κυβέρνηση του Ιράν και τον ιρανικό λαό για την απώλεια του Προέδρου και του Υπουργού Εξωτερικών της χώρας. Θερμά συλλυπητήρια εκ μέρους της Ελλάδας και της ελληνικής κυβέρνησης.

Σήμερα καλωσορίζω στην Αθήνα, με μεγάλη χαρά και τιμή, τον αγαπητό μου φίλο, τον Υπουργό Εξωτερικών της Αιγύπτου, Sameh Shoukry.

Έναν γνήσιο σύμμαχο της Ελλάδας, με τον οποίο έχουμε καταφέρει να οικοδομήσουμε ειλικρινείς σχέσεις συνεργασίας και εμπιστοσύνης και του οποίου η εμπειρία και η σοφία είναι πολύτιμες τόσο για τις διμερείς μας σχέσεις, όσο και για τη γεωπολιτική σταθερότητα της πολύπαθης περιοχής μας.

Οφείλω να ευχαριστήσω θερμά τον αξιότιμο κύριο Υπουργό για τις μεγάλες προσπάθειες που καταβάλλει για την περιφερειακή και παγκόσμια ειρήνη και ευημερία.

Με την Αίγυπτο, μας ενώνει, φυσικά η γεωγραφία. Μας ενώνει η Μεσόγειος Θάλασσα, το σημαντικότερο σταυροδρόμι επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης των λαών, αλλά και η αρχαία ιστορία, οι πολιτισμοί μας, για τους οποίους τρέφουμε έναν αμοιβαίο σεβασμό.

Αγαπητέ Sameh,

Η Ελλάδα θεωρεί την Αίγυπτο ακρογωνιαίο λίθο της ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο και ηγέτιδα δύναμη στον Αραβικό κόσμο.

Η προϊούσα κατάσταση και η ανείπωτη τραγωδία που εκτυλίσσεται στη Γάζα πρέπει να λάβει τέλος.

Και επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω, πέρα από εσάς, και όλη την ηγεσία της Αιγύπτου για τον ενεργό διαμεσολαβητικό ρόλο που έχετε αναλάβει στην περιοχή.

Η Ελλάδα θα συνεχίσει να πράττει ό,τι είναι δυνατόν και να προσφέρει τις καλές της υπηρεσίες για την επίτευξη άμεσης και βιώσιμης εκεχειρίας.

Προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να ενταθούν οι συλλογικές μας προσπάθειες, ώστε να σταματήσουν οι εχθροπραξίες, να απελευθερωθούν οι όμηροι και να διοχετευθεί απρόσκοπτα ανθρωπιστική βοήθεια σε όσους το έχουν ανάγκη.

Οφείλουμε να είμαστε πάντοτε σαφείς: περαιτέρω επέκταση των εχθροπραξιών στη Ράφα θα έχει δραματικές συνέπειες και πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία.

Και φυσικά, βιώσιμη ειρήνη δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο εάν επιλυθεί το υποκείμενο πολιτικό ζήτημα, που αφορά τη λύση των δύο κρατών στη βάση των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ και σύνορα αυτά προ του 1967, διασφαλίζοντας και την ασφάλεια του Ισραήλ.

Η ανησυχία μας όμως δεν τελειώνει εκεί. Η διάχυση της κρίσης στην Ερυθρά θάλασσα και την ευρύτερη Μέση Ανατολή απειλεί άμεσα την οικονομία και το παγκόσμιο εμπόριο, πρωτίστως όμως δημιουργεί νέες εστίες ανθρωπιστικών κρίσεων. Οποιοσδήποτε άμεσος ή έμμεσος καταναγκασμός σε μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών συνιστά συλλογική τιμωρία που δεν μπορεί να είναι ανεκτή από το Διεθνές Δίκαιο.

Επιπλέον, και οι υπόλοιπες συνθήκες που περιβάλλουν την Αίγυπτο, ιδίως η επιδείνωση της κατάστασης στο Σουδάν, δημιουργούν ακόμη μεγαλύτερη περιφερειακή αστάθεια και αβεβαιότητα.

Η Ελλάδα, ακριβώς επειδή αντιλαμβάνεται την Αίγυπτο ως μείζονα πυλώνα σταθερότητας σε ένα ρευστό περιβάλλον, προσπαθεί με κάθε τρόπο να υποστηρίξει τη φίλη και γείτονα χώρα τόσο σε πολυμερές και σε διμερές επίπεδο, όσο και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο πλαίσιο αυτό, προωθήσαμε ενεργά την υπογραφή της Ολοκληρωμένης Στρατηγικής και Εταιρικής Σχέσης μεταξύ της Αιγύπτου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την οποία θεωρούμε απολύτως κρίσιμη και για την Ευρώπη και για την Αίγυπτο.

Στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε, η στρατηγική σχέση Αθήνας-Καΐρου είναι όχι μόνο αναγκαία, αλλά και υποδειγματική. Η Συμφωνία του 2020, για την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ των δύο χωρών, αποτελεί παράδειγμα σχέσεων καλής γειτονίας, αλλά και ορθής εφαρμογής του Διεθνούς Δίκαιου της Θάλασσας.

Παράλληλα, σημαντικό κεφάλαιο των σχέσεών μας είναι η τριμερής συνεργασία μας με την Κυπριακή Δημοκρατία, σε ποικίλους τομείς, όπως η ενέργεια, το εμπόριο, η προστασία του περιβάλλοντος και η επιχειρηματικότητα.

Αγαπητέ Sameh,

Η Κοινή Δήλωση που υπέγραψαν ο Αιγύπτιος Πρόεδρος και ο Έλληνας Πρωθυπουργός τον περασμένο Μάρτιο στο Κάιρο για τη Σύσταση Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας, μας χαροποιεί ιδιαιτέρως.

Στο πλαίσιο αυτό, επιθυμούμε να προχωρήσουμε σύντομα στη σύγκληση της 1ης Συνόδου του Συμβουλίου στην Αθήνα.

Και, εδώ, στο Υπουργείο Εξωτερικών εργαζόμαστε συστηματικά σε συνεργασία και με τα υπόλοιπα Υπουργεία για την προετοιμασία της.

Θα ήθελα επίσης να υπογραμμίσω τη σημασία του προγράμματος «GREGY», ενός εκ των πλέον εμβληματικών έργων ηλεκτρικής διασύνδεσης, το οποίο θα μεταφέρει «πράσινη» ηλεκτρική ενέργεια από την Αίγυπτο την ηπειρωτική Ελλάδα, μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου.

Και είμαστε ευτυχείς διότι, κατόπιν ελληνικής πρωτοβουλίας, το έργο αυτό έχει ενταχθεί στον Κατάλογο Έργων Αμοιβαίου Ενδιαφέροντος της ΕΕ.

Με τον Υπουργό Εξωτερικών της Αιγύπτου συζητήσαμε επίσης το μεταναστευτικό, το οποίο αποτελεί κοινή μας μέριμνα.

Αφενός εξετάσαμε τρόπους αντιμετώπισης και περιορισμού της παράτυπης μετανάστευσης.

Αφετέρου, αξιολογήσαμε την κατάσταση σχετικά με τις νόμιμες οδούς μετανάστευσης, καθώς όπως γνωρίζετε ήδη υφίστανται συμφωνίες για μετακλήσεις Αιγυπτίων στους τομείς της αλιείας, των κατασκευών και της γεωργίας. Αυτό το εγχείρημα είναι εξαιρετικά σημαντικό τόσο για τη χώρα σας, όσο και για την σταθερά αναπτυσσόμενη ελληνική οικονομία.

Αξιότιμε κύριε Υπουργέ,

οι ιστορικοί δεσμοί μας στους τομείς της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, τους οποίους επί δεκαετίες καλλιέργησε και η ιστορική ελληνική κοινότητα της Αιγύπτου, θα πρέπει να ενδυναμωθούν.

Προ ολίγων ημερών, η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, η κυρία Κατερίνα Σακελλαροπούλου, επισκέφθηκε την Αλεξάνδρεια και εγκαινίασε, με ιδιαίτερη συγκίνηση, την ανακαινισμένη Οικία ενός εκ των μεγαλυτέρων Ελλήνων ποιητών, του Κωνσταντίνου Καβάφη, ο οποίος γεννήθηκε και έζησε στην Αίγυπτο, στην κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια.

Η ποίησή του, είναι ένα μόνον παράδειγμα από τα πολλά που μας ενώνουν.

Ήδη, πριν από σχεδόν 130 χρόνια, ο Καβάφης έγραφε στο περίφημο ποίημά του «Τείχη»:

«Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.»

Δυστυχώς, τείχη οικοδομούνται διαρκώς όχι μόνο μέσα μας αλλά και μεταξύ των ανθρώπων, χωρίς πολλές φορές καν να το αντιλαμβανόμαστε.

Είναι υποχρέωσή μας να δουλέψουμε για να φέρουμε τους ανθρώπους πιο κοντά, για έναν κόσμο συμπεριληπτικό, για την ειρήνη και τον ανθρωπισμό.

Με αυτές τις σκέψεις καλωσορίσω και πάλι τον Υπουργό Εξωτερικών της Αιγύπτου.
Αγαπητέ Υπουργέ, αγαπητέ Sameh, καλώς ήρθατε στην Αθήνα.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ερώτηση στα αραβικά σχετικά με τη θέση της Ελλάδας στην επίλυση της κρίσης στη Γάζα.

Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Σας ευχαριστώ πολύ για την ερώτησή σας. Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή τήρησε, στο ζήτημα του Μεσανατολικού, μια στάση αρχής. Εκείνο το οποίο είπαμε είναι ότι θα πρέπει να τηρηθεί απολύτως το Διεθνές Δίκαιο και ιδίως, το Δίκαιο το Ανθρωπιστικό. Θα πρέπει αμέσως να υπάρξει απελευθέρωση ομήρων, απρόσκοπτη διοχέτευση ανθρωπιστικής βοήθειας. Και θα πρέπει να ξεκινήσει η συζήτηση για την πολιτική λύση με την αναγνώριση των δύο κρατών, στο πλαίσιο των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

Η Ελλάδα έχει μία ιστορική φιλία με τις αραβικές χώρες, όπως επίσης έχει και μία στρατηγική σχέση με το Ισραήλ. Στο πλαίσιο αυτό, έχουμε τη δυνατότητα να συνομιλούμε με τις δύο πλευρές, όπως επίσης να συνομιλούμε και με τους διεθνείς δρώντες ευρύτερα στην περιοχή.

Η Ελλάδα συνεχίζει να προσφέρει τις υπηρεσίες της προς την κατεύθυνση της άμεσης διακοπής των εχθροπραξιών, της άμεσης επιστροφής των ομήρων, της διοχέτευσης μεγαλύτερης ανθρωπιστικής βοήθειας. Θα συνεχίσουμε να το πράττουμε. Θεωρούμε ότι αυτή τη στιγμή η μεσολαβητική προσπάθεια, η οποία γίνεται με πρωτοβουλία και της Αιγύπτου και του Υπουργού του κυρίου Shoukry, θα πρέπει να τύχει ανταπόκρισης από τις δύο πλευρές.

Θα πρέπει να συνεχίσουν οι διαβουλεύσεις. Κάθε μέρα, η οποία περνάει, δημιουργεί αφενός μεγαλύτερη επιδείνωση της ήδη υφιστάμενης ανθρωπιστικής κρίσης στην περιοχή και αφετέρου πολύ μεγαλύτερους κινδύνους για επέκταση των εχθροπραξιών που θα δημιουργήσουν νέες εστίες, όχι μόνο κρίσης για τους ίδιους ανθρώπους στην περιοχή, αλλά ακόμη και για την οικονομία και για τη μετανάστευση. Η Ελλάδα θα συνεχίσει να βρίσκεται στο πλευρό των ανθρώπων, οι οποίοι υποφέρουν. Θα συνεχίσει να προσφέρει τις καλές της υπηρεσίες προς όλες τις πλευρές.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Δεδομένης της ανισορροπίας που υπάρχει στην Ανατολική Μεσόγειο, νομίζετε ότι θα ήταν πιθανό τρίτοι παράγοντες, όπως είναι για παράδειγμα η Τουρκία, να επηρεάσουν τις σχέσεις Ελλάδας-Αιγύπτου, δεδομένης της προσπάθειας της Άγκυρας να επαναπροσεγγίσει την Αίγυπτο τον τελευταίο καιρό, αλλά και με Τούρκους αξιωματούχους να έχουν καλέσει επανειλημμένως την Αίγυπτο για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών;

Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Είναι θεμελιώδης πολιτική μας, αν μου επιτρέπετε κύριε Υπουργέ, ότι θα πρέπει να υπάρχουν σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας με όλες τις χώρες της ευρύτερης περιοχής.

Οι δύο χώρες μας, η Ελλάδα και η Αίγυπτος, μοιράζονται μία κοινή πολιτική, μία κοινή διπλωματία, η οποία αφορά στην πραγματικότητα την ειρήνη και την ευημερία στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και στον κόσμο ολόκληρο. Στο πλαίσιο αυτό, είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει να συνομιλούμε με τα άλλα κράτη και να προσπαθούμε πάντοτε να βρίσκουμε τους δρόμους εκείνους, έτσι ώστε να συνεργαζόμαστε πιο αποτελεσματικά, πάνω και πέρα από τις διαφωνίες που αυτονόητα υπάρχουν.

Έχοντας πει αυτό, να επισημάνω ότι η σχέση μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας ερείδεται στην ιστορία και τον πολιτισμό. Σήμερα όμως βρίσκεται στο απόγειο της πραγματικής διμερούς διπλωματικής σχέσης. Είναι μία σχέση στρατηγική, η οποία δεν πρόκειται να ετεροκαθοριστεί. Με τον Υπουργό θα δουλέψουμε ακόμη περισσότερο προετοιμάζοντας το πρώτο Ανώτατο Συμβούλιο, έτσι ώστε να διατηρούμε αυτή την καλή πορεία, να ενισχύουμε τις διμερείς μας σχέσεις και να βρισκόμαστε πάντοτε σε μία αγαστή σχέση συνεργασίας σε επίπεδο στρατηγικό.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Μια ερώτηση για τον Έλληνα Υπουργό. Θέλω ένα σχόλιο για τη χθεσινή ανακοίνωση του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών σε σχέση με τη γενοκτονία των Ποντίων, που έκαναν λόγο για λαϊκισμό, αλλά και για ακροδεξιές ομάδες, καλώντας την ελληνική κυβέρνηση να πάρει θέση. Θέλω σχόλιο για αυτό.

Και μια δεύτερη ερώτηση για το αν η ελληνική κυβέρνηση για ένα θέμα που έχει να κάνει με την κρίση στις σχέσεις με τη Βόρεια Μακεδονία, προτίθεται το επόμενο διάστημα να πάρει κάποια πρωτοβουλία, ίσως ενεργοποιώντας το άρθρο 19, προκειμένου να πιέσει την άλλη πλευρά προς συμμόρφωση;

Γ. ΓΕΡΑΠΕΤΡΙΤΗΣ: Θα μου επιτρέψετε μία παρατήρηση σε όσα ανέφερε ο αξιότιμος κύριος Υπουργός Εξωτερικών. Η Αίγυπτος είναι μια χώρα η οποία έχει υποδεχθεί έναν πολύ μεγάλο αριθμό μεταναστών, περισσότερο από 9 εκατομμύρια. Είναι επίσης μια χώρα, η οποία έχει υποφέρει πολύ οικονομικά εξαιτίας της κρίσης στη Μέση Ανατολή και της ευρύτερης ανάφλεξης στην περιοχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να σταθεί στο πλάι της και η ελληνική κυβέρνηση θα μεριμνήσει, έτσι ώστε η βοήθεια να είναι ουσιαστική και διαρκής. Είναι σημαντικό να παραμείνει η Αίγυπτος, ως πυλώνας σταθερότητας σε μια ευρύτερη περιοχή, η οποία βρίσκεται σε καθεστώς πολύ μεγάλης πίεσης. Ειδικά για το ζήτημα του μεταναστευτικού υπάρχει μια άριστη συνεργασία με τις αιγυπτιακές αρχές. Η σκέψη μας είναι ότι θα πρέπει να εδραιωθούν τα νόμιμα κανάλια μετανάστευσης. Δηλαδή να καθιερωθούν νόμιμες οδοί μετανάστευσης, έτσι ώστε να μπορέσει να αξιοποιηθεί και το ικανό ανθρώπινο δυναμικό της Αιγύπτου στην ελληνική οικονομία. Και δουλεύουμε πολύ συστηματικά προς την κατεύθυνση αυτή. Το αμέσως προσεχές διάστημα θα έχουν ολοκληρωθεί οι σχετικές διαδικασίες.

Σε ό,τι αφορά το ζήτημα του Πόντου. Νομίζω είναι αυτονόητη η θέση της ελληνικής κυβέρνησης, όπως έχει ήδη εκφραστεί από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Πρωθυπουργό. Για εμάς η μνήμη και η τιμή στα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα που υπέστησαν βίαιους εκτοπισμούς ή που υπέστησαν πραγματική εξόντωση, συνιστά χρέος, να διατηρήσουμε ζωντανή τη μνήμη αυτής της πολύ μαύρης σελίδας της ιστορίας μας.

Σε ό,τι αφορά τη Βόρεια Μακεδονία. Η θέση της ελληνικής κυβέρνησης έχει εκφραστεί. Τόσο η Ελλάδα, όσο και η Βόρεια Μακεδονία είναι υποχρεωμένες να σεβαστούν το Διεθνές Δίκαιο και τις διεθνείς υποχρεώσεις, τις οποίες έχουν αναλάβει. Η Ελλάδα παρακολουθεί με αυστηρότητα την τήρηση των συμφωνηθέντων. Ακόμη δεν έχει ορκιστεί η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας, άρα θα αναμένουμε τις εξελίξεις στο κεφάλαιο αυτό. Δεν υπάρχει προς ώρας η πρόθεση να υπάρξει καμία ενεργοποίηση διαδικασίας επί παραβάσει. Αντιλαμβανόμαστε ότι τα ζητήματα αυτά θα αξιολογηθούν και από την ελληνική διπλωματία, όπως επίσης βεβαίως, και από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο της ενταξιακής διαδικασίας της Βόρειας Μακεδονίας.

Μπορείς να φανταστείς το μικρό γραφείο στο οποίο έγραφε τα ποιήματά του ο Κ. Π. Καβάφης; Το μπαλκόνι στο οποίο ονειρευόταν το αύριο και αναπολούσε το χθες; Τη γειτονιά στην οποία περπατούσε στο κέντρο της Αλεξάνδρειας; Το διαμέρισμά του στην πρώην οδό Lepsius; Το Ίδρυμα Ωνάση αποκατέστησε την Οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, καθιστώντας την έναν προορισμό που μαγνητίζει επισκέπτες από κάθε γωνιά του πλανήτη. Το παρελθόν του Καβάφη στην Αλεξάνδρεια συνομιλεί πια με το παρόν και το μέλλον του έργου του στο Αρχείο Καβάφη στην Αθήνα.

Ξεκινώντας με την απόκτηση του αρχείου Καβάφη το 2012, την ψηφιοποίηση και το άνοιγμά του σε κοινό και ερευνητές το 2019, την εγκαινίαση ενός νέου χώρου για το Αρχείο Καβάφη στη Φρυνίχου στην Πλάκα, το 2023, που στεγάζει το φυσικό αρχείο και τη βιβλιοθήκη του ποιητή, μια συλλογή προσωπικών του αντικειμένων αλλά και έργα τέχνης με αναφορές στον ίδιο, το Ίδρυμα Ωνάση ανέλαβε στις αρχές του 2022 την αποκατάσταση της Οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού. Στις 11 Μαΐου 2024, η Οικία Καβάφη άνοιξε ξανά τις πόρτες της στο κοινό, με σκοπό να καταστεί πόλος έλξης επισκεπτών από όλο τον κόσμο. Υπό την αρχιτεκτονική μελέτη του Flux-office της Εύας Μανιδάκη και του Θανάση Δεμίρη, το μέρος όπου ο Κ. Π. Καβάφης έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και δημιούργησε δεκάδες από τα έργα που τον ανέδειξαν σε παγκόσμιο ποιητή αποκαταστάθηκε και αναδιαμορφώθηκε, ώστε να αναδειχθεί η εικόνα της κατοικίας όπως ήταν στα χρόνια που έζησε ο ποιητής, να φωτιστούν η σχέση του με την πόλη της Αλεξάνδρειας και ο αντίκτυπος του έργου του έως σήμερα, αλλά και για να μεταφερθούμε πίσω στον χρόνο. Εικόνες της βιογραφίας του παίρνουν μορφή σε ένα διαμέρισμα στο κέντρο της Αλεξάνδρειας. Όλο το ταξίδι του αρχείου Καβάφη πραγματοποιείται με την αδιάλειπτη αρωγή της εννεαμελούς επιστημονικής επιτροπής του Αρχείου και συμβουλευτικών επιστημονικών επιτροπών για επιμέρους έργα.

Ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου, και ο Πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, Νίκος Α. Κούκης, υποδέχτηκαν την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, η οποία εγκαινίασε την ανανεωμένη Οικία Καβάφη, παρουσία της Υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, του Γενικού Προξένου Αλεξανδρείας, Ιωάννη Πυργάκη, του Έλληνα Πρέσβη στο Κάιρο, Νικολάου Παπαγεωργίου, της επιστημονικής επιτροπής του Αρχείου Καβάφη, του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ωνάση, αντιπροσωπείας μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, της Διευθύντριας Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτης Παναγιωτάκου, της Διευθύντριας Παιδείας του Ιδρύματος Ωνάση, Έφης Τσιότσιου, και της εκπροσώπου του Αρχείου Καβάφη, Μαριάννας Χριστοφή.

Ο Κ. Π. Καβάφης εγκαταστάθηκε στο διαμέρισμα του 2^ου ορόφου της τότε 10 Rue Lepsius  (σήμερα Rue C. P. Cavafy 4, πρώην Rue Sharm el Sheikh) το 1907. Το κτίριο πιθανότατα ανεγέρθηκε την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, μεταξύ 1905 και 1910. Αποτελεί παράδειγμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής, που κυριαρχούσε στην Αλεξάνδρεια τον 19ο και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Ο Κ. Π. Καβάφης έμεινε εκεί για έναν χρόνο, μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του, Παύλο (Paul). Τον επόμενο χρόνο ο Παύλος συνταξιοδοτήθηκε και μετακόμισε μόνιμα στη Γαλλία, στην πόλη Υέρ, και έκτοτε ο ποιητής έζησε μόνος σε αυτό το διαμέρισμα. Μετά τον θάνατό του, η οικία λειτούργησε για κάποια χρόνια ως πανσιόν με το όνομα Amir, μεταξύ άλλων χρήσεων.

Ο δρόμος όπου βρίσκεται η Οικία Καβάφη ονομαζόταν Lepsius κατά την εποχή του Καβάφη, ωστόσο αργότερα μετονομάστηκε σε C. P. Cavafy, προς τιμήν του Έλληνα ποιητή. Το κτίριο περιβαλλόταν από το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο, το Ελληνικό Νοσοκομείο και τους οίκους ανοχής της πόλης, τα οποία ο Καβάφης αποκαλούσε ο «Ναός της Ψυχής», ο «Ναός του Σώματος» και ο «Ναός της Σάρκας», αντίστοιχα.

Στις 16 Νοεμβρίου 1992, με πρωτοβουλία του ιστορικού και συγγραφέα Κωστή Μοσκώφ, μορφωτικού ακολούθου στην Ελληνική Πρεσβεία του Καΐρου, εγκαινιάστηκε στον χώρο το Μουσείο Καβάφη. Δύο χρόνια αργότερα διαμορφώθηκε και η Αίθουσα Στρατή Τσίρκα στην οικία, με υλικά που δώρισε η Εταιρεία Φίλων Στρατή Τσίρκα, αφιερωμένη στον σημαντικό Αιγυπτιώτη πεζογράφο. Ο Τσίρκας είχε γνωρίσει σε νεαρή ηλικία τον Καβάφη, τον οποίο είχε επισκεφθεί στο διαμέρισμά του το καλοκαίρι του 1930. Πολλά χρόνια αργότερα δημοσίευσε δύο εμβληματικά έργα για τον ποιητή: Ο Καβάφης και η εποχή του (1958) και Ο πολιτικός Καβάφης (1971).

Στις 11 Μαΐου 2024, η Οικία Καβάφη παραδόθηκε και πάλι στο κοινό, με αίθουσες γεμάτες από σημαντικά αντικείμενα που φωτίζουν τη ζωή του παγκόσμιου ποιητή.

Ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου, αναφέρει: «Το Ίδρυμα Ωνάση κι εγώ προσωπικά αισθανόμαστε περήφανοι που η χορηγία μας οδήγησε στην αποκατάσταση της Οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού. Είναι το μέρος όπου ο Καβάφης έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και δημιούργησε δεκάδες έργα σε συνεχή διάλογο με την Ιστορία. Ένας άλλος ”διάλογος” ξεκινάει πλέον ανάμεσα στην Αθήνα και την Αλεξάνδρεια, συνιστώντας μια ενιαία διαδρομή έρευνας και αναζήτησης. Με την αποκατάσταση της Οικίας Καβάφη, το Ίδρυμα Ωνάση αποδίδει στην πολιτιστική μας κληρονομιά ένα μέρος της οφειλόμενης τιμής. Την ίδια στιγμή, διευρύνει τις δυνατότητες της έρευνας για το μέλλον της καβαφικής ποίησης. Η Οικία Καβάφη δεν θα μπορούσε ούτε φιλοδοξεί να είναι πιστή αναπαράσταση του σπιτιού του Καβάφη όπως ήταν πριν από τόσα χρόνια. Τα όποια ενθυμήματά του, προσωπικά και διακοσμητικά αντικείμενα διασώσαμε, φυλάσσονται εξάλλου με ασφάλεια στο Αρχείο Καβάφη στην Αθήνα. Στην Αλεξάνδρεια προσπαθήσαμε να δώσουμε μια αίσθηση της ζωής και του χώρου στον οποίο κινήθηκε ο Ποιητής, μια αίσθηση μόνο από τη ζωή του. Έτσι, στην Αλεξάνδρεια είναι ο χώρος όπου έζησε ο Καβάφης και στην Αθήνα τα πράγματα με τα οποία έζησε».

Ο Πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, Νίκος Α. Κούκης, σημειώνει: «Για το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, τα εγκαίνια της αναδημιουργημένης Οικίας Καβάφη στην Αλεξάνδρεια, έργο πολύπλοκο, το οποίο ανέλαβε καθ’ ολοκληρίαν το Ίδρυμα Ωνάση, αποτελεί γεγονός μείζονος σημασίας. Ένα τοπόσημο του εξωελλαδικού ελληνισμού, η οικία στην οποία έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του ο μέγας Αλεξανδρινός, παραδίδεται πλέον στο ευρύ κοινό ανακατασκευασμένη με επιμέλεια σε κάθε της λεπτομέρεια από μια σπουδαία και πολύπειρη ομάδα συνεργατών του Ιδρύματος Ωνάση, η οποία εργάστηκε επιμελώς και μεθοδικά επί διετία, έχοντας συχνά να υπερβεί πλείστα, ανυπολόγιστα εξαρχής, εμπόδια. Η συνεργασία του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού με το Ίδρυμα Ωνάση για τη λειτουργία της Οικίας Καβάφη αποτέλεσε επιλογή στρατηγικής σημασίας. Και το αποτέλεσμα δικαιώνει τις προθέσεις, οι οποίες μεταβλήθηκαν σε απτή και ολοκληρωμένη πραγματικότητα. Το νέο κτίριο της Οικίας Καβάφη είναι ένα ακόμη έργο εθνικής προσφοράς, ένα ακόμη έργο ανάδειξης της καβαφικής ποιητικής δημιουργίας, μαζί με το Αρχείο Καβάφη, το οποίο εκτίθεται πλέον στην Αθήνα».

Κάθε δωμάτιο της Οικίας Καβάφη έχει μια ονομασία και περιλαμβάνει σπουδαία κειμήλια, πιστά αντίγραφα τεκμηρίων, έργα από τη ζωή και το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή, αλλά και σύγχρονα έργα τέχνης, που επιλέχτηκαν και με την αρωγή ακαδημαϊκών συμβούλων για την ανανεωμένη Οικία.

Ο επισκέπτης συναντά πρώτα το δωμάτιο «Ο παγκόσμιος ποιητής», με μεταφράσεις του έργου του από όλο τον κόσμο, σε χρονολογική σειρά των εκδόσεων ανά γλώσσα, από τη δεκαετία του 1950 έως και σήμερα. Ακολουθεί το δωμάτιο «Πάντα η Αλεξάνδρεια είναι», που αναδεικνύει με χάρτες και χρονολόγια τη σύνδεση του ποιητή με την πόλη της Αλεξάνδρειας, τον κατεξοχήν τόπο του καβαφικού έργου και βίου, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο εκτυλίσσονται η ζωή και η εργογραφία του ποιητή που συχνά επηρεάζονται από την ιστορία της Αιγύπτου, ενώ καταλήγει στο μπαλκόνι με θέα την Αλεξάνδρεια. Ακολουθούν τα δωμάτια «Γενεαλογία και προσωπική ζωή», που περιλαμβάνει ημερολόγια, επιστολές, σημειώματα, αλλά και τεκμήρια που σχετίζονται με τη γενεαλογία της οικογένειάς του, και «Το σαλόνι, μια αναδημιουργία», το οποίο αναπαριστά το σαλόνι του όπως ήταν την εποχή που ζούσε στο σπίτι αυτό και υποδεχόταν φίλους και ανθρώπους του πνεύματος – στο δωμάτιο αξιοποιούνται έπιπλα από την πρώτη περίοδο επαναλειτουργίας του χώρου μετά από πρωτοβουλία του Κωστή Μοσκώφ. Στη συνέχεια, ο επισκέπτης συναντά το δωμάτιο «Ο Καβάφης σήμερα», με έργα τέχνης αλλά και όλα τα βίντεο έργα από τη σειρά “Visual Cavafy”, σε ανάθεση του Ιδρύματος Ωνάση και στο πλαίσιο του φεστιβάλ “Archive of Desire” στη Νέα Υόρκη, την άνοιξη του 2023, καθώς και το δωμάτιο «Καβαφικοί Διάλογοι», με την αλληλογραφία του Κ. Π. Καβάφη με συγγραφείς της εποχής, καθώς και αποκόμματα εφημερίδων για το έργο του. Τα τελευταία δύο δωμάτια είναι αφιερωμένα στο «αρχείο Καβάφη» και την «οικία Καβάφη», με εκδόσεις ποιημάτων και σχετική βιβλιογραφία από τη συλλογή του αρχείου Καβάφη, αλλά και την ιστορία της ίδιας της οικίας, με στιγμιότυπα από την πορεία στον χρόνο του διαμερίσματος.

Η οικία του ποιητή, πλήρως ανακαινισμένη, είναι ένας ακόμη σταθμός στο ταξίδι του Ιδρύματος Ωνάση, που τιμά με κάθε νέα πρωτοβουλία τον Αλεξανδρινό ποιητή. Πάντα η Αλεξάνδρεια είναι… έγραφε στο ποίημά του, «Φυγάδες» (1914). Το μπαλκόνι του περιμένει ανανεωμένο τους επισκέπτες να σταθούν στο σημείο όπου στεκόταν και ο ίδιος και να αντικρίσουν αυτά που έβλεπε και ο ίδιος τότε, δημιουργώντας μια ζωντανή σύνδεση με το παρελθόν. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του ποιητή από την Αλεξάνδρεια, στην Αθήνα και, τελικά, σε όλο τον κόσμο.

Αναλυτικά για τα δωμάτια:   

Ο παγκόσμιος ποιητής

Παγκόσμιος και πάντα επίκαιρος, ο Κ. Π. Καβάφης είναι πλέον ένας από τους πιο μεταφρασμένους Έλληνες ποιητές της εποχής του. Ο αντίκτυπος του Αλεξανδρινού αποτυπώνεται στις μεταφράσεις του ποιητικού και πεζού του έργου σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες. Το ταξίδι στον μεταφραστικό κόσμο του Κ. Π. Καβάφη ξεκινάει από την πρώτη συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων του, η οποία κυκλοφόρησε μετά τον θάνατό του, το 1935, σε φιλολογική επιμέλεια της Ρίκας Σεγκοπούλου και εικονογράφηση του Τάκη Καλμούχου. Πρόκειται για το 210ο αντίγραφο (τιράζ 2.030) σε χαρτί Vélin Μαδαγασκάρης Lafuma.

«Πάντα η Αλεξάνδρεια είναι»

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο Κ. Π. Καβάφης συνδιαλέγεται με την Αλεξάνδρεια.  H σχέση του ποιητή με την πόλη φωτίζεται μέσα από 21 τοπόσημα που σχετίζονται με τη ζωή και το έργο του, τοποθετημένα σε αποτύπωση χάρτη της δεκαετίας του 1920. Κάποια από αυτά, ως θραύσματα της παρουσίας του στην πόλη, εξακολουθούν να υπάρχουν στο αστικό τοπίο της. Παράλληλα, παρουσιάζονται η ζωή και το έργο του Κ. Π. Καβάφη μέσα από ένα χρονολόγιο, που αποδίδει το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο διαμορφώνεται ως άνθρωπος και ποιητής, όσο ζει και ονειρεύεται την Αλεξάνδρεια.

Γενεαλογία και προσωπική ζωή

Η γενεαλογία του ποιητή είναι ένα θέμα το οποίο έχει απασχολήσει πολύ και τον ίδιο, όπως αποδεικνύεται μέσα από τα αρχειακά τεκμήρια των “Genealogical Gossip or Various bits of the History of our Father’s & Mother’s family thrown together” και “Genealogical Tableau of the Cavafy Family”. Τα διαβατήρια της Χαρίκλειας και του Πέτρου Ιωάννη, των γονιών του, αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της κοσμοπολίτικης και υβριδικής κοινωνικής ταυτότητας της οικογένειας, που αποτελεί έναν συνδυασμό από φαναριώτικες ρίζες, πολυεθνικές επιχειρηματικές συνδέσεις και αγγλοελληνικό πολιτισμικό προσανατολισμό. Η προσωπική ζωή του ποιητή ξετυλίγεται μέσα από μια επιλογή αρχειακών τεκμηρίων, στα οποία περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ημερολογιακά σημειώματα, επιστολές, επαγγελματικά έγγραφα και βιβλία που διατηρούσε στη βιβλιοθήκη του.

Το σαλόνι, μια αναδημιουργία

Πρόκειται για μια απόπειρα αναπαράστασης του σαλονιού του ποιητή, εκεί όπου ο Κ. Π. Καβάφης υποδεχόταν τους καλεσμένους του, όπως ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης, η Μυρτιώτισσα, ο Κώστας Ουράνης, ο Filippo Tommaso Marinetti και ο E. M. Forster, μεταξύ άλλων. Κάποια από τα έπιπλα στον χώρο αποτελούν πιστά αντίγραφα εκείνων του ποιητή, ενώ άλλα αντικείμενα έχουν διατηρηθεί από την αρχική επίπλωση της οικίας Καβάφη, όταν εγκαινιάστηκε το 1992, μετά από πρωτοβουλία του Κωστή Μοσκώφ. Τα ράφια κοσμούν δείγματα εκδόσεων αντίστοιχων με αυτές που διασώζονται από τη βιβλιοθήκη του ποιητή.

Ο Καβάφης σήμερα

Πώς συνομιλεί ο ποιητής με τους σύγχρονους καλλιτέχνες των εικαστικών και κινηματογραφικών τεχνών; Πώς αποδίδονται το έργο, η μορφή του ποιητή, αλλά και το καβαφικό περιβάλλον της Αλεξάνδρειας; Μια σειρά από οκτώ βίντεο έργα, αναθέσεις του Ιδρύματος Ωνάση στο πλαίσιο του φεστιβάλ “Archive of Desire” στη Νέα Υόρκη, την άνοιξη του 2023, παρουσιάζονται στον χώρο της Οικίας Καβάφη. Ανάμεσά τους και έργα σπουδαίων εικαστικών, όπως είναι ο Γιάννης Κυριακίδης και η Farida El Gazzar.

Το δωμάτιο περιλαμβάνει τα βίντεο έργα που έχουν δημιουργήσει σκηνοθέτες όπως η Εύη Καλογηροπούλου («Αλεξάνδρεια»), η Elena Park («Μακρυά», «Θάλασσα του Πρωιού», «Ιθάκη», «Περιμένοντας τους Βαρβάρους», «Τα Βήματα»), ο Χρήστος Σαρρής («Τείχη»), σε συνεργασία με κρατούμενους σε φυλακές στην Ελλάδα, καθώς και οι καλλιτέχνες Jad Abumrad και Mac Premo («Φωνές»). Ανάμεσα στους ερμηνευτές είναι η Laurie Anderson («Φωνές»), ο Taylor Mac («Ιθάκη», «Περιμένοντας τους Βαρβάρους»), η Julianne Moore («Μακρυά», «Θάλασσα του Πρωιού»), ο Carl Hancock Rux με τον Daniel Bernard Roumain, την Bora Yoon και τον Jeffrey Zeigler («Τα Βήματα»), με τη συνδρομή των Dan Bora («Θάλασσα του Πρωιού»), Justin Ervin («Τα Βήματα»), Robert Huott («Μακρυά»), Garth MacAleavey («Τα Βήματα»), Steven E. Mallorca («Τα Βήματα», «Περιμένοντας τους Βαρβάρους»), Heather Lea Poole («Μακρυά»), Bruce Steinberg («Τα Βήματα») και Pete Scalzitti («Ιθάκη», «Περιμένοντας τους Βαρβάρους», «Μακρυά», «Θάλασσα του Πρωιού»). Οι ταινίες περιλαμβάνουν επίσης νέες μουσικές συνθέσεις και ενορχηστρώσεις των Laura Jane Grace («Τείχη»), Alexander MacSween («Περιμένοντας τους Βαρβάρους») και Caroline Shaw («Θάλασσα του Πρωιού»).

Καβαφικοί Διάλογοι

Περιμετρικά των τοίχων του δωματίου παρουσιάζεται μια επιλογή από αρχειακά τεκμήρια  αλληλογραφίας του Κ. Π. Καβάφη με σύγχρονούς του ανθρώπους των γραμμάτων, καθώς και αποκόμματα εφημερίδων, τα οποία φωτίζουν το δίκτυο επαφών, αλλά και την εκτίμηση της λογοτεχνικής αξίας και αναγνώρισης του ποιητή από ομότεχνούς του σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον, υπάρχουν αρχειακά τεκμήρια που αποκαλύπτουν τη στάση και την ταυτότητα του ποιητή ως Αιγυπτιώτη. Στο κεντρικό τραπέζι, οκτώ έργα Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών και καλλιτεχνών (Bertolt Brecht, Lawrence Durell, E. M. Forster, Edward Said, Γιάννη Ρίτσου, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, J. M. Coetzee), παρουσιάζουν την πρόσληψη και τον διαρκή αντίκτυπο του καβαφικού έργου, όπως αυτός αναδύεται σε έργα άλλων.

Το αρχείο

Ο Κ. Π. Καβάφης φρόντιζε να συγκεντρώνει και να αρχειοθετεί το έργο του συστηματικά, δημιουργώντας έτσι ένα μοναδικό λογοτεχνικό και προσωπικό αρχείο. Το αρχείο Καβάφη περιλαμβάνει χειρόγραφα καβαφικών ποιημάτων, έντυπες αυτοσχέδιες εκδόσεις, πεζά λογοτεχνικά κείμενα, άρθρα, μελέτες και σημειώσεις του ποιητή, πλούσια αλληλογραφία και φωτογραφίες. Το αρχείο Καβάφη περιήλθε στη διαχείριση του Ιδρύματος Ωνάση στα τέλη του 2012. Εξασφαλίστηκε έτσι η παραμονή του στην Ελλάδα και αποφεύχθηκε ενδεχόμενος κατακερματισμός του. Σε συνέχεια της ψηφιοποίησης και της πλήρους τεκμηρίωσής του, τον Μάρτιο του 2019 δημοσιεύεται η ψηφιακή συλλογή του Αρχείου Καβάφη, σε ελληνικά και αγγλικά, η οποία κατέστησε το αρχείο προσβάσιμο σε όλους. Τον Νοέμβριο του 2023 το Ίδρυμα Ωνάση δημιουργεί έναν μόνιμο χώρο για το Αρχείο Καβάφη, στην οδό Φρυνίχου 16β, στην Πλάκα, ανοιχτό σε κοινό και ερευνητές.

Η οικία

Στιγμιότυπα της ιστορίας του διαμερίσματος όπου έζησε ο ποιητής από το 1907 έως το τέλος της ζωής του, όπως αυτή διαμορφώνεται από το 1933 έως σήμερα. Ο χώρος του διαμερίσματος αναδεικνύεται ο ίδιος σε έκθεμα που χρήζει διατήρησης και αποκατάστασης, μια πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση, σε συνεργασία με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού. Την άνοιξη του 2024, η αποκατεστημένη Οικία Καβάφη ανοίγει εκ νέου τις πόρτες της στο κοινό.

Το έργο της Επιστημονικής Επιτροπής του Αρχείου Καβάφη

Βασικός ρόλος της εννεαμελούς Επιτροπής, που απαρτίζεται από πανεπιστημιακούς  από τους τομείς της Φιλολογίας, της Αρχειονομίας και των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών, με εκτενή βιβλιογραφία γύρω από την καβαφική έρευνα,  είναι να σχεδιάζει τις επιστημονικές και ερευνητικές δράσεις του Αρχείου, να διαχειρίζεται τους επιστημονικούς πόρους και τις δυνατότητές του, να παρακολουθεί την απήχηση του Αρχείου σε ειδικά ακροατήρια και το ευρύ κοινό, να καταθέτει προτάσεις για πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δράσεις και να προωθεί την έρευνα του καβαφικού έργου. Σε αυτή την κατεύθυνση αξίζει να αναφέρουμε τις τελευταίες εκδοτικές κυκλοφορίες μελών της Επιτροπής εντός του 2024, όπως είναι τα Cavafy’s Hellenistic Antiquities: History, Archaeology, Empire του Τάκη Καγιαλή (εκδ. Palgrave Macmillan) και Στο κάδρο της παρακμής: Φανταστικά πορτραίτα του Κ. Π. Καβάφη του Peter Jeffreys (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), ενώ αρκετές άλλες είναι υπό έκδοση εντός του ίδιου χρόνου.

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΙΑ ΚΑΒΑΦΗ

Hala Halim, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στα Τμήματα Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Σπουδών Μέσης Ανατολής, New York University, ΗΠΑ

Peter Jeffreys, Αναπληρωτής Καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας, Suffolk University, Βοστόνη, ΗΠΑ

Λουίζα Καραπιδάκη, Μουσειολόγος, Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, Ακαδημία Αθηνών

Αλέξανδρος Καζαμίας, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, Σχολή Καλών Τεχνών και Ανθρωπιστικών Σπουδών, Coventry University, Ηνωμένο Βασίλειο

Gonda Van Steen, Καθηγήτρια στην έδρα «Κοραής» Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας, King’s College London, Ηνωμένο Βασίλειο

Mohamed Adel Dessouki, Σύμβουλος Αστικής Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Αλεξάνδρειας, Αίγυπτος

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΡΧΕΙΟΥ ΚΑΒΑΦΗ

Στάθης Γουργουρής, Καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Κοινωνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, ΗΠΑ

Μαρία Μπολέτση, Διακεκριμένη Καθηγήτρια Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ (έδρα Μαριλένας Λασκαρίδη) και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Συγκριτικής

Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Λάιντεν, Ολλανδία

Μάρθα Βασιλειάδη, Επίκουρη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Bart Soethaert, Επιστημονικός Υπεύθυνος στο ερευνητικό πρόγραμμα αριστείας “Temporal Communities: Doing Literature in a Global Perspective” (EXC 2020) και μεταδιδακτορικός ερευνητής, Freie Universität Berlin, Γερμανία

Αμαλία Παππά, Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ)

Peter Jeffreys, Αναπληρωτής Καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας,Suffolk University, Βοστόνη, ΗΠΑ

Χριστίνα Ντουνιά, Ομότιμη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ)

Τάκης Καγιαλής, Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Vicente Fernández González, Αναπληρωτής Καθηγητής Μετάφρασης και Διερμηνείας Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, Ισπανία

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΡΓΟΥ ΟΙΚΙΑΣ ΚΑΒΑΦΗ

ΙΔΡΥΜΑ ΩΝΑΣΗ

Αντώνης Σ. Παπαδημητρίου, Πρόεδρος Ιδρύματος Ωνάση

ONASSIS CULTURE

Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Director of Culture

Δημήτρης Θεοδωρόπουλος, Deputy Director of Culture

ONASSIS EDUCATION

Έφη Τσιότσιου, Executive Director & Director of Education

Μαριάννα Χριστοφή, Project Development Manager

Αγγελική Μούσιου, Cavafy Archive Researcher

Ελεάννα Σεμιτέλου, Projects Coordinator

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΟΙΚΙΑΣ ΚΑΒΑΦΗ

Σχεδιασμός & Επιμέλεια: Flux-office, Εύα Μανιδάκη – Θανάσης Δεμίρης

Συνεργάτρια: Ελένη Αραποστάθη

Γραφιστικός Σχεδιασμός: Κατερίνα Βλάχμπεη

Μεταφράσεις & Επιμέλεια στα αγγλικά: Karren Emmerich

Μεταφράσεις & Επιμέλεια στα ελληνικά: Βασίλης Δουβίτσας

Μεταφράσεις στα αραβικά: Khaled Raouf

Διορθώσεις στα αραβικά: Roni Bou Saba

Συντονισμός έργου: Έφη Τσιότσιου, Μαριάννα Χριστοφή, Ελεάννα Σεμιτέλου

Ανάδοχος αποκατάστασης κτιρίου: CODEP LTD EGYPT

Αναπαραγωγή αρχειακών τεκμηρίων: Μπάμπης Λέγγας

Ανάρτηση έργων τέχνης: MOVEART

Παραγωγή & επίβλεψη εγκατάστασης ειδικών κατασκευών & μονάδων προβολής: Cluster

Λίγα λόγια για το Αρχείο Καβάφη

Διαχρονικά σύγχρονος, πολιτικός, αισθησιακός, εμβριθής και πάντα επίκαιρος, ο Κ. Π. Καβάφης φρόντιζε να αρχειοθετεί το έργο του συστηματικά, δημιουργώντας έτσι ένα μοναδικό λογοτεχνικό και προσωπικό αρχείο. Το αρχείο Καβάφη αποτελείται από 2.000 και πλέον τεκμήρια, στα οποία περιλαμβάνονται χειρόγραφα ποιημάτων, αυτοσχέδιες έντυπες εκδόσεις, πεζά λογοτεχνικά έργα, άρθρα, μελέτες και σημειώσεις του Αλεξανδρινού ποιητή, καθώς και το προσωπικό του αρχείο, με μια πλούσια συλλογή  αλληλογραφίας, κειμένων και φωτογραφιών.

Το Ίδρυμα Ωνάση απέκτησε το αρχείο Καβάφη στα τέλη του 2012. Η απόκτηση αυτή διασφάλισε την παραμονή του στην Ελλάδα και απέτρεψε τον ενδεχόμενο κατακερματισμό του. Στόχος του Ιδρύματος Ωνάση είναι να εξασφαλίσει την ανοιχτότητα του αρχείου και την ελεύθερη πρόσβαση κοινού και ερευνητών σε αυτό, καθώς και να προβάλει τον οικουμενικό χαρακτήρα της ποίησης του Καβάφη.

Το Ίδρυμα Ωνάση προχώρησε στην ψηφιοποίηση, την ταξινόμηση και την πλήρη τεκμηρίωση του συνόλου των περιεχομένων του αρχείου Καβάφη στα ελληνικά και στα αγγλικά, ενώ τον Μάιο του 2019 η ψηφιακή συλλογή του αρχείου δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα cavafy.onassis.org, καθιστώντας το προσβάσιμο σε όλους.

Ανταποκρινόμενο και πάλι στην ανάγκη για ανοιχτή πρόσβαση και διάδοση του έργου του ποιητή, το Ίδρυμα Ωνάση επένδυσε στη δημιουργία του Αρχείου Καβάφη, ενός ειδικά διαμορφωμένου χώρου στην Αθήνα αφιερωμένου στο αρχείο του, ο οποίος εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο του 2023 και αποτελεί ακόμα έναν πόλο έλξης διεθνούς πολιτιστικής κληρονομιάς για όλους τους κατοίκους, τους ερευνητές και τους επισκέπτες υπό τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του Flux-office της Εύας Μανιδάκη και του Θανάση Δεμίρη.

Το Αρχείο Καβάφη στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, στη Φρυνίχου 16Β στην Πλάκα,  φιλοξενεί το λογοτεχνικό και το προσωπικό αρχείο του ποιητή, 966 βιβλία από τη βιβλιοθήκη του, καθώς και μια συλλογή αντικειμένων και έργων τέχνης με αναφορές στον Καβάφη. Ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί ένας χώρος για τα γραπτά και τα βιβλία του ποιητή, τα προσωπικά του αντικείμενα και έπιπλα, περιτριγυρισμένος από έργα τέχνης που θα μας επιτρέψουν να κατανοήσουμε σε βάθος την αυξανόμενη επίδρασή του στην παγκόσμια λογοτεχνία και τέχνη από την εποχή του μέχρι σήμερα – ένας χώρος ανοιχτός στους ερευνητές και το κοινό, ανοιχτός σε όλους.

ΟΙΚΙΑ ΚΑΒΑΦΗ

Οδός Κ. Π. Καβάφη 4, Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος

2ος όροφος

Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη – Κυριακή, 10:00-17:00

Είσοδος ελεύθερη

Δύο όμορφες ποιοτικές βραδιές πολιτισμού πρόκειται να λάβουν χώρα την 6η και 7η Ιουνίου 2024 στην Όπερα του Καΐρου, από την Ελληνική Εθνική Λυρική Σκηνή, σε μία συνεργατική δράση με τη ΜΚΟ “Ελληνική Δράση Αφρικής”.

Δυο διαφορετικές παραστάσεις, που θα προσφέρουν ιδιαίτερη πολιτιστική απόλαυση στους τυχερούς θεατές που θα παρευερεθούν.

Εκ του Γραφείου Δημόσιας Διπλωματίας της Ελληνικής Πρεσβείας στο Κάιρο.

Η συνέντευξη που ακολουθεί δόθηκε για τον “Αλεξανδρινό Ταχυδρόμο” στο προαύλιο των Ξενώνων της ΕΚΑ

Κύριε Σαββόπουλε πρόσφατα εγκαινιάσθηκε το Μουσείο Καβάφη. Ποια η άποψη σας γι αυτό το γεγονός στο οποίο παρευρέθη και η ΠτΔ που το εγκαινίασε;

Το γεγονός ότι ήρθε η ίδια η ΠτΔ και η υπουργός Πολιτισμού δίνει μια ιδιαίτερη σημασία.  Από κει και πέρα είμαστε σε μια εποχή που τα νέα και οι εικόνες ταξιδεύουν τόσο σύντομα, καλύπτοντας άμεσα την περιέργεια, με δεδομένο ότι έχω πάει πολλές φορές στο μουσείο. Απ΄ ότι κατάλαβα από τις πρώτες εικόνες, και στη συνέχεια από την πρώτη επίσκεψη, στην οικία έχει εισχωρήσει έντονα το σύγχρονο στοιχείο, με εντονότερο επίσης το στοιχείο της ιστορικότητας. Από κει και πέρα, να σας πω την αλήθεια, σε καθαρά προσωπικό επίπεδο, νομίζω ότι αυτό που ήταν να μου δώσει η οικία Καβάφη μου το έχει δώσει ήδη, εδώ και χρόνια.  Άλλωστε προσφάτως άνοιξε ξανά το (Ελληνορωμαϊκό) ΜΟΥΣΕΙΟΝ, μετά από σχεδόν 20 χρόνια. Αυτός είναι ο φυσικός μου χώρος. Εκεί θα με βρείτε συνήθως.

Τι θα θέλατε να δείτε από ένα σύγχρονο Μουσείο Καβάφη;

Δεν θεωρώ τον εαυτό μου άνθρωπο του πνεύματος.  Οι αρχαιολόγοι είμαστε ίσως οι πιο «υλιστές» της φιλοσοφικής σχολής. Οπότε είμαι άνθρωπος του απτού σε πρώτη φάση. Πάνω σ΄ αυτό λοιπόν, προσωπικά, και μια ταμπέλα έξω απ΄ το σπίτι του, την οποία θα συναντούσα όπως περιηγούμαι στην πόλη, που το κάνω ακόμα συχνά, θα  αρκούσε να μου δώσει την αναφορά του Καβάφη στην πόλη. Και εν τέλει θέλω να βιώνω την Αλεξάνδρεια όταν υπάρχει αναφορά στον Καβάφη με τη λογική του Καβάφη.

Γιατί πιστεύετε ότι ο Καβάφης έχει τόση διεθνή απήχηση;

Δεν ξέρω αν είναι για το σωστό ή για το λάθος λόγο. θέλω να πω ότι για μένα ο Καβάφης είναι πρωτίστως ένας «ιστορικός» ποιητής – φαινόμενο!

Ρεπόρτερ στο χρόνο τον αναφέρω…

Το σχόλιο του πάνω στα ιστορικά δεδομένα που αναλύει·  η γνώση πάνω στις ιστορικές πηγές· ξέρει πάρα πολύ καλά την αρχαιολογία της πόλης, την πραγματική αρχαιολογία, είναι τρόφιμος του Ελληνορωμαϊκού Μουσείου. Θα μπορούσαμε να μιλάμε για ώρες και για αυτό το «Μουσείο  Καβάφη», το Ελληνορωμαϊκό Μουσείο: ήταν βασική  πηγή έμπνευσης των ποιημάτων του. Από τα ίδια τα ποιήματα καταλαβαίνουμε πως συμπεριφέρεται μέσα στο Μουσείο… «σαν στο σπίτι του». Και διαβάζοντας πάλι άλλα ποιήματα, αφουγκραζόμαστε την ανάγκη του να κρατήσει εντός της οικίας του απόκρυφα βιώματα, επιθυμίες, σκέψεις.

Διευκρίνιση παρακαλώ επ΄ αυτού…

Στο σπίτι του νομίζω ότι ο Καβάφης περιχαράκωνε την «ιδιωτικότητά» του, ίσως ήθελε να κρυφτεί· καμιά φορά σκέφτομαι,  ότι είναι πολλά αυτά, κι έρχομαι σ΄ αυτό που λες… δεν θα θέλε να διαβαστούν.

Συγχωρείστε μου την επιτηδευμένα μη-δόκιμη ορολογία για ένα τέτοιο θέμα. Ακόμα και αυτή την στιγμή που μιλάμε, χρησιμοποιώ την ιδιότητά μου. Έχοντας όμως συμβάλει στην διαμόρφωση συλλογών μεγάλων αρχαιολογικών μουσείων, συμπεριλαμβανομένου και του Νέου Ελληνορωμαϊκού Μουσείου, νομίζω είμαι σε θέση να αντιληφθώ και το είδος κοινού που απευθύνεται ο οιοσδήποτε χώρος μνήμης, ανάλογα την περίπτωση και την προσέγγιση, που όπως πάντα χωρά συζήτηση.  Ο χώρος πλέον ανήκει στο κοινό. Δεν έχουμε παρά να παρατηρήσουμε σε βάθος χρόνου,  τι είδους κοινού θα προσελκύσει, πως οι νέες αλλαγές θα επηρεάσουν την όλη εμπειρία, με δεδομένο ότι ο χώρος ήταν γνωστός για δεκαετίες.

Αυτό συμβαίνει όταν υπάρχει το έμψυχο υλικό εκτός απ΄ τα ντουβάρια…

Ακριβώς, γι αυτό σ΄ αυτό το σημείο, επιτρέψτε μου να σημειώσω τα ονόματα του Κωστή Μοσκώφ, χωρίς να χρειάζεται να εξηγήσω τον λόγο, καθώς και του Βασίλη Φιλιππάτου και της Σταυρούλας Σπανούδη του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού. Είχα την τύχη να τους γνωρίσω, με τους δυο τελευταίους να ζήσω μαζί τους στα καλύτερα και στα χειρότερα της Αλεξάνδρειας, και να γνωρίσω το «δον-κιχωτικό» φιλότιμό τους, όταν οι προβολείς της «Ελλάδας μας» πάνω στην Αλεξάνδρεια σβήνουν, συχνά πυκνά. Αυτό πρέπει να είσαι Αλεξανδρινός για να το νιώσεις, γηγενής ή από επιλογή.  Και αν θέλετε έχουμε μάθει να λειτουργούμε έτσι, στα «σβηστά φώτα».  Και δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με αυτό. Αυτό που είναι να γίνει θα γίνει, και κάθε τόσο, το σκοτάδι θα σπάει από μικρές εκρήξεις «ηφαιστείων», που δουλεύαν για χρόνια υπογείως…βλέπε ελληνιστική νεκρόπολη του Σάτμπι.

Παρακαλώ μπορείτε να κάνετε έναν παραλληλισμό της Νεκρόπολης που βγήκε στο φως,  με το ημίφως τω κεριών του Καβάφη… στο σήμερα;

Τώρα αν θέλετε να «σκανδαλιστούμε» εκ του ασφαλούς (αστειεύομαι), και αν πιστεύουμε στα «πνεύματα», ας αναρωτηθούμε, πως να νιώθει άραγε το πνεύμα του Καβάφη στην «πολυκοσμία»; Πάλι βρήκατε άνθρωπο να ρωτήσετε… έναν αρχαιολόγο των τάφων. Ασφαλώς και δεν πιστεύω στα πνεύματα. Θεωρητικά, και εκ του ασφαλούς απαντάω, μάλλον θα δυσανασχετούσε.

Ο λόγος;

Ήταν ο ιδιόρρυθμος χαρακτήρας του, αν θέλετε. Είναι ότι δεν ήθελε πλέον να συμμετέχει στα όποια «κοινά», έχοντας αλλάξει η οικονομική του κατάσταση ραγδαία κατά τη διάρκεια της ζωής του. Προφανώς κάποια στιγμή θα είπε ότι «δεν μου χρειάζεται πλέον ούτε δημοσιότητα ούτε κοσμικότητα, ούτε τίποτα… ένα κερί αρκεί…». Μάλιστα λέγεται ότι πήγαινε πχ στο θέατρο Ζιζίνια και έβλεπε όλες αυτές τις κυρίες που πήγαιναν στο θέατρο, για να πάνε στο θέατρο, και όχι για να δούνε θέατρο· τις πετούσε ποιήματα.. φτιαγμένα σε αεροπλανάκια μέσα στα φουρά. Ωραίος θρύλος!

Ήταν ένας άνθρωπος που σάρκαζε και αυτοσαρκαζόταν. Επίσης μαθαίνουμε ορισμένα ιστορικά γεγονότα στο χρόνο αποτυπωμένα από τη δική του ποιητική δημιουργία.

Απ΄ ότι κατάλαβα απ΄ τα ποιήματα του, τα οποία ως επί το πλείστον, εκτός απ΄ αυτά που είναι εντελώς προσωπικά, αφορούν άμεσα ή έμμεσα την αρχαία Αλεξάνδρεια. Για τον Καβάφη, η πραγματική Αλεξάνδρεια είναι η αρχαία Αλεξάνδρεια. Την σύγχρονή του Αλεξάνδρεια δεν την είχε σε ιδιαίτερη εκτίμηση και ούτε είμαι σίγουρος αν ήθελε πραγματικά να βρίσκεται σ΄ αυτήν. Ίσως και γι΄ αυτό τόση «απομόνωση», όλο αυτό το παράλληλο σύμπαν που χτίζει μέσα από την ιδιωτική του, ποιητική ας πούμε, γλώσσα. Η Αλεξάνδρεια που αγαπάει, που πιστεύει ότι είναι σημαντική και είχε λόγο ύπαρξης, είναι η αρχαία Αλεξάνδρεια. Νομίζω συμφωνούν πολλοί σε αυτό.

Δηλαδή «ζωγράφιζε» με τις λέξεις του το παρελθόν στο οποίο θα ήθελε να ζει… και όχι το «τώρα»  που ζούσε…

Μας μεταφέρει «προσωπικές εμπειρίες» από το αρχαίο παρελθόν (πχ. πάει σε κηδεία!),  και το κάνει με μια επιστημονικότητα η οποία είναι όχι απλά αξιοθαύμαστη, θα μπορούσε ο σύγχρονος αρχαιολόγος να διαβάσει Καβάφη αντί για θεωρητικά βιβλία για να ξέρει με ποια μεθοδολογία να προσεγγίσει το υλικό του. Είναι τόσο εύστοχος!

Το Ίδρυμα Ωνάση επί ένα μεγάλο διάστημα ασχολήθηκε με την ανακαίνιση της οικίας. Θα μπορούσε πιστεύετε να γίνει αναπαλαίωση αντί για ανακαίνιση…  

Μπορούμε να ανταλλάσουμε απόψεις πάνω σε αυτό μέχρι το πρωί. Υπάρχουν πιο ειδικοί από μένα να απαντήσουν επί αυτού,  με περισσότερη αυτοπεποίθηση. Αν μου δοθεί η αφορμή θα μιλήσω πρώτα με αυτούς. Τώρα αν κάναμε την κουβέντα αυτή προ «κόβιντ», να μην πω προ «επανάστασης», το πρώτο δεδομένο που, φαντάζομαι, θα είχα μηρυκάσει για καιρό είναι ότι μιλάμε για τον προσωπικό χώρο ενός «διάσημου ιδιώτη» (στην περίπτωσή μας ποιητή).  Ο Καβάφης δεν υπήρξε ποτέ δημόσιο πρόσωπο. Δεν υπήρξε ποτέ «ο Κυβερνήτης», «ο Πρόεδρος», δεν έβαλε ποτέ την υπογραφή του σε μεγάλα δημοσίου χαρακτήρα ιστορικά γεγονότα, ώστε να είμαστε αναγκασμένοι λόγω ιστορίας και μελέτης να πέσουμε πάνω του. Μιλάμε για έναν «ιδιώτη» λοιπόν ο οποίος χαρακτήρισε σύμφωνα με τους μελετητές του έργου του μια περίοδο στην ποίηση, όχι απαραίτητα στη ζωή της πόλης. Αυτό κρατάω και ως βασική σημείωση όσον αφορά την όποια προσέγγισή μου στο φαινόμενο Καβάφη. Κατά τα άλλα, τα λόγια του ποιητή μου έρχονται μερικές φορές στη σκέψη, ιδιαίτερα σε περιόδους πρωτόλειας έρευνας.

Σε έναν αρχαιολόγο ο Καβάφης τι μπορεί να του προσφέρει;

Εκ των πραγμάτων ο Καβάφης αποτελεί έμμεση δίοδο στις απαρχές της Αλεξανδρινής αρχαιολογίας και σε προσωπικότητες όπως ο Αναστάσιος Νερούτσος τον οποίο επισκεπτόταν ο νεαρός τότε ο Καβάφης για να ζητήσει αρχαιολογικά δεδομένα και αρχαιολογική σκέψη ώστε πάνω σ΄ αυτά να δουλέψει κι αυτός.

Τι εστί για την Αλεξάνδρεια Νερούτσος;

Ο Αναστάσιος Νερούτσος είναι ο πατέρας των σύγχρονων αλεξανδρινών σπουδών, γιατρός, φιλόλογος, αρχαιολόγος, με σπουδαίο συγγραφικό έργο για την επιγραφική της Αλεξάνδρειας και της Αιγύπτου, την Αιγυπτιολογία, την Αλεξανδρινή τοπογραφία… κατά την γνώμη μου, είναι η σημαντικότερη αρχαιολογική προσωπικότητα που πέρασε ποτέ από την Αλεξάνδρεια, κατά τα άλλα μάλλον άγνωστος σε μας τους Ελλαδίτες. Ο Νερούτσος όμως ήταν ένας «μικρός θεός» της εποχής του Καβάφη. Ο ίδιος ο Καβάφης και μέσω φίλων του, σημειώστε το, λέει ότι ο Νερούτσος άνοιγε το σαλόνι του, αν θυμάμαι καλά, κάθε Σάββατο για να υποδεχτεί αρχαιολόγους της εποχές,  Άγγλους (π.χ ο Χόγκαρθ), Γάλλους, Ιταλούς… και πήγαινε και ο Καβάφης για να δει πως συμπεριφέρονται μπροστά στον μεγάλο Τάσο Νερούτσο, αναζητώντας τα βασικά της τοπογραφίας της Αλεξάνδρειας απ΄ αυτόν. Και όλα αυτά πριν την ίδρυση του Ελληνορωμαϊκού Μουσείου (ιδρύθηκε το 1892).

Διαβάζουμε κι ακούμε για ευεργέτες, ιστορικούς, επιστήμονες που εξελίχθηκαν και έκαναν διεθνή καριέρα σε διάφορους τομείς. Αυτή η προσωπικότητα γιατί έχει μείνει στην αφάνεια;

Ο Νερούτσος υπήρξε για την εποχή του πολύ σημαντική προσωπικότητα – έφερε τον τίτλο του  Μπέη – αλλά έχω την εντύπωση ότι η κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια του 19^ου και των αρχών του 20^ου αιώνα δεν ενδιαφερόταν τόσο πολύ, όσο μπορούμε να φανταζόμαστε, για την επιστημονική έρευνα. Δεν σου κάνει εντύπωση ότι μια πόλη που ήταν τόσο σύγχρονη, τόσο εύρωστη, δεν είχε πανεπιστήμιο (μέχρι το 1942); Οπότε νομίζω ότι κάπου εκεί χάθηκε ο Τάσος Νερούτσος, συν το ότι η ελληνική αρχαιολογία υπήρξε ως επί το πλείστον  ελλαδική (είμαστε ελάχιστοι, κατά αναλογία, ακαδημαϊκοί με αρχαιολογική δράση εκτός Ελλάδας). Δεν είναι τυχαίο που ακαδημαϊκά τουλάχιστον δεν έχω συνεργαστεί ιδιαιτέρως με Έλληνες ακαδημαϊκούς παρά μόνο με αυτούς που συνεργάζομαι τα τελευταία χρόνια, όπως οι Δ. Πλάντζος και Ν. Δημάκης, καθηγητές του ΕΚΠΑ.

Οι προαναφερόμενοι όντως αποτελούν γερά χαρτιά της ακαδημαϊκής «κοινότητας». Όμως εσείς που αποδίδετε την ελλιπή γνώση άλλων συναδέλφων σας;

Όλα ξεκινούν από την άγνοια, κατά τη γνώμη μου. Άλλωστε δεν είναι και υποχρεωτικό να γνωρίζουμε όλοι τα της Αλεξάνδρειας, δεν το λέω καθόλου απαξιωτικά. Αγνοούν λοιπόν τον Τάσο Νερούτσο αν και ο Τάσος Νερούτσος στολίζει με το πορτρέτο του τη βασική σάλα της Βιβλιοθήκης στην Ακαδημία Αθηνών (Μου το υπέδειξε φίλος-συνάδελφος στην Αθήνα). Τελικά, λες να μην είναι και τόσο άγνωστος;

 Άλλωστε και  ο ποιητής ήταν κι αυτός εξίσου άγνωστος κατά τη διάρκεια της ζωής του. Έγινε γνωστός πρωτίστως από τους ξένους μελετητές.

Είναι ολίγον άδικο ένας δημιουργός εν ζωή να μην έχει καταξιωθεί και μετά θάνατον να διδάσκεται στα πανεπιστήμια όλου του κόσμου…

Τώρα που το λέμε… βλέπω ότι παρα-ασχοληθήκαμε με τον Καβάφη με την έννοια ότι ασχολούμαστε με πράγματα που δεν θα ενδιέφεραν το ίδιο.

Μήπως είναι και λίγο της μόδας το ζήτημα; Είναι σπουδαιότατος ποιητής και δεν τον αρνείται κανείς. Μου έχει κάνει ιδιαίτερη εντύπωση ότι τα πάντα το 23 και το 24 γυρίζουν γύρω από Καβάφη. Υπάρχει Λαπαθιώτης, Γκάτσος, Παπατσώνης, Ελύτης, Ρίτσος, Παλαμάς, Βρεττάκος…

Υπάρχει και ο Τσίρκας στην Αίγυπτο…

Ακριβώς! Γιατί έχει υπερτερήσει τόσο πολύ ο Καβάφης;

Βλέπω κόσμο που εκτιμώ απεριόριστα να θεωρεί τον Καβάφη «πνευματικό πατέρα», ακόμα και αν δεν έχουν κανένα απολύτως κοινό σημείο στην προσωπική διαδρομή. Κάτι λέει αυτό από μόνο του. Απ’ την άλλη, για μένα, ο Καβάφης ως προσωπικότητα είναι ένα γοητευτικό σενάριο «νεορεαλιστικού κινηματογράφου». Τέτοιους ήρωες «ψάχνει» αυτού του είδους η τέχνη.

Καλό ή κακό αυτό;

Άκριτο, δεν το κρίνω. Πουλάει πάντως. Δεν είναι ταμπού να το λέμε.

Μπορούμε να πούμε ότι σημαντικό ρόλο στη φήμη του Καβάφη δημιούργησε ή υποδαύλισε ερεθίσματα και ο τρόπος ζωής του;

Ε άμα συζητιέται τόσο μάλλον ενδιαφέρει! Εκ των πραγμάτων, αφού το συζητάμε… Όμως, στην πραγματικότητα, για να παρακολουθήσεις την ποίηση του Καβάφη, να καταλάβεις τα ιστορικά του ποιήματα που είναι η πλειοψηφία, χρειάζεσαι ιστορική και αρχαιολογική γνώση που είναι αδύνατον να την έχει εκ των προτέρων ο μέσος αναγνώστης. Άλλωστε δεν θυμάμαι να μας έχουν πει κάτι στο σχολείο (να μην πω στο ελληνικό πανεπιστήμιο) για την σημαντικότερη πόλη της ελληνιστικής οικουμένης, άρα από που;

Για να εκτιμήσεις τα καλολογικά στοιχεία που επιλέγει, το ύφος, την παράλληλη ή κάθετη ματιά του, πρέπει να ξέρεις το βασικό γεγονός ή πρόσωπο που αναφέρεται. Γιατί αναφέρεται  σε βασικά γεγονότα και απτό αρχαιολογικό υλικό. Πολλές φορές ο Καβάφης μέσα στα ποιήματά του συλλαβίζει επιγραφές υπαρκτές. Αν δεν ξέρεις αυτό το υλικό, πόσο κοντά να φτάσεις τον Καβάφη; (είπε ο αρχαιολόγος πάλι)

Ας πούμε για την οικονομία της συζήτησης ότι το ξέρουμε το υλικό. Τι περισσεύει να μάθουμε γι αυτόν;

Νομοτελειακά οδηγούμαστε σε αυτό που περισσεύει. Και τι είναι αυτό που περισσεύει; Τα προσωπικά του, τα απόκρυφά του κτλ.. Ναι, μάλλον έχουμε δικαίωμα μετά θάνατον να τα δούμε και αυτά. Από την άλλη καταλαβαίνω ότι είναι όντως εντελώς «προσωπικά» του. Τώρα μέσα σ΄ αυτό «τον προσωπικό χώρο» ο κόσμος μπορεί να ταυτιστεί, να βρει κάποια στοιχεία που τον αφορούν κλπ. Αλλά και πάλι νομίζω ότι τραβάμε μια σκέψη παραπάνω απ΄ ότι θα ΄πρεπε γύρω από τον Καβάφη αντί να διαβάσουμε. Διαβάστε Καβάφη και αν πραγματικά σας ενδιαφέρει ο Καβάφης κοιτάξτε γι΄ αυτά που μιλάει, κοιτάξτε πιο βαθιά, καταλάβετε τα δεδομένα, πως τα χρησιμοποιεί για να εμπνευστεί και νομίζω ότι ο καθένας θα βρει το δρόμο του.

Δώστε ένα παράδειγμα εσείς…

Επιτρέψτε μου να σημειώσω αυτό που μου έρχεται πιο άμεσα με την ερώτηση. Ο Καβάφης είναι ένας εκπληκτικός χειριστής του λόγου, με ιδιαίτερους «νεολογισμούς» και άλλα πολλά. Αρκεί μόνο να ανακαλέσουμε πόσο εύστοχα ενσωματώνει στον «Καισαρίωνα», το πλουταρχικό ελληνιστικό «πολυκαισαρίη»… «πήξαμε στους Καίσαρες»!

Και ασφαλώς η απόδοσή του σε άλλες γλώσσες αποτελεί διαχρονικό ζήτημα.  Υπάρχει π.χ. αμερικανική/αγγλο-σαξωνική σχολή, η οποία αποδίδει κατά βάση το «νόημα». Για μένα ο καλύτερος μεταφραστής στην Αγγλική υπήρξε ο Ευάγγελος Σαχπέρογλου, ο οποίος απέδιδε και τον αριθμό των συλλαβών ακόμα και των ήχων, π.χ. διαλέγει το «Fugitives» και όχι το «Exiles» για να αποδώσει τους «Φυγάδες» δηλ. η επιλογή των όρων που χρησιμοποιούσε στα αγγλικά αντανακλούσαν, όσο γινόταν, και ηχητικά-ρυθμικά το αυθεντικό. Είχα (και έχω) την τύχη να χρησιμοποιήσω την μετάφραση του Σαχπέρογλου ως ενδεδειγμένο ακαδημαϊκό εγχειρίδιο στην Σχολή Κλασσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης όπου εργάζομαι. Άλλωστε η Οξφόρδη εκδίδει και την μετάφραση Σαχπέρογλου.

Αν ο Καβάφης ζούσε στη σημερινή εποχή και περνούσε από την οδό Καβάφη… τι θα έκανε;

Μάλλον θα πήγαινε για καφεδάκι στο Τριανόν! Και μετά σπίτι. Ήταν όμως μανιακός και με τις επιγραφές. Θα κοντοστεκόταν στην σημερινή ταμπέλα σίγουρα. Θα την διάβαζε 5-6 φορές, θα την συλλάβιζε. Τώρα τι θα σημείωνε στα τετράδιά του, δεν προλαβαίνω να φανταστώ, να ρωτήσουμε τους ειδικούς του είδους.

Στη σημερινή Αλεξάνδρεια έτσι όπως είναι διαμορφωμένη, με την Παροικία των Ελλήνων θα συναναστρεφόταν με τους σημερινούς Αιγυπτιώτες;

Όσο και με τους παλιούς.

Άρα μιλάμε ότι είναι ένας άνθρωπος που έζησε τελείως μόνος,  ασχέτως της κοινωνικής και εργασιακής του ενασχόλησης…

Έτσι δεν φαίνεται;

Ένας αρχαιολόγος είναι μοναχικός κι αυτός;

 
Το επάγγελμά μας  στην οργάνωση και τη δομή του, έχει και τα κομμάτια που πρέπει να είσαι μόνος σου και τα κομμάτια που δεν είσαι καθόλου μόνος σου. Μια ανασκαφή, επί παραδείγματι, δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι μια μοναχική διαδικασία όταν έχεις να συνεργαστείς με τόσο κόσμο. Και επειδή πολλές φορές δυο  ή τρία μυαλά είναι καλύτερα από ένα, κι εμείς οι αρχαιολόγοι νομίζω ότι δημιουργούμε τις οικογένειές μας τις αρχαιολογικές. Δεν νομίζω ότι η μοναχικότητα εξυπηρετεί τον αρχαιολόγο σε κανένα κομμάτι. Αργά ή γρήγορα θα εγκλωβιστείς στο χαρτόκουτο που ο ίδιος κατασκεύασες.

Άλλωστε ακόμα και όταν κάθομαι μπροστά από το υλικό μόνος μου, πάλι διάλογο προσπαθώ να κάνω, λαμβάνοντας νοερά και τις απόψεις των συναδέλφων μου. Και ο συμπαθής Καβάφης αυτή την συντροφιά έψαχνε μέσα από τους ήρωές του, τους ιστορικούς, αυτήν την παρέα και αυτούς τους διαλόγους αναζητούσε.

Ένα Μουσείο μιας προσωπικότητας και όχι ανασκαφικών εκθεμάτων, τι πρέπει να έχει για να θεωρείται πετυχημένο; Μην σταθείτε στον Καβάφη.

Ένας σωστός οδηγός στο αεροδρόμιο του Καΐρου ή της Αλεξάνδρειας ή της όποιας πόλης. Η Αλεξάνδρεια του Καβάφη. Η Αίγυπτος του Τσίρκα. Η Ελλάδα του Ελύτη. Εκεί πάει πρώτα από όλα το μυαλό μου. Ο λόγος π.χ. του Τσίρκα  ή του Καβάφη σε συνδυασμό με ωραίο εικονογραφημένο υλικό και με «μονοπάτια» για να πατήσεις στα πατήματά τους. Τώρα, – για άλλη μια φορά να σημειώσω ότι μιλάω ως μελετητής υλικού πολιτισμού και όχι ως βιογράφος ή ιστορικός ή φιλόλογος – αφήνω περιορισμένο ρόλο στην υλικότητα όταν έχεις να κάνεις με ανθρώπους του πνεύματος.

Διηγηθείτε μου έναν σταθμό αυτής της  περιήγησης που επικαλείσθε;

Μέσα από την περιήγηση αυτή, γιατί όχι, να φτάσεις και στην Οικία Καβάφη. Άλλωστε το ίδιο έκανα και εγώ, κάπου 23-24 χρόνια πριν. Μπήκα μέσα στην Οικία και ζεστάθηκε η ψυχή μου, άγουρος ακόμα στην Αλεξάνδρεια του Μιλένιουμ…. άλλη πόλη. Και κάπου εκεί, στους τοίχους, έκανα την πρώτη μου μικρή ανακάλυψη…τον λόγο που «τραβιόμουνα» στην Νειλοχώρα (και θα συνέχιζα να τραβιέμαι μέχρι σήμερα).

Θα μας τον αποκαλύψετε;

Ήταν οι στίχοι του ποιητή, ένα απόσπασμα:

Ναι. Τραγουδώ την Αίγυπτο. Αυτήν,

που δε σας δείχνει ο Κουκ, αυτήν,

που σκουντουφλάτε χρόνια δίχως να τη δείτε.

Και τραγουδώ την Αίγυπτο

γιατί με τρέφει και με σκέπει σα μητέρα,

γιατί πονάει σα μητέρα

και γιατί ελπίζει σα μητέρα.

(Σ. Τσίρκας)

…και μόλις είχα ανακαλύψει την Αλεξάνδρεια. Όχι την πλαστή Αλεξάνδρεια,  την «παρ’ Αιγύπτω», αλλά την «ορίτζιναλ», την εν Αιγύπτω. Την Αλεξάνδρεια, με άλλα λόγια, του Πτολεμαίου!

Κλείστε αυτή τη συζήτηση με όποιο τρόπο θέλετε εσείς…

Αγαπητέ Βασίλη, δεν ξέρω αν στο είχα πει ποτέ, αλλά αν το έβαλες εσύ στο τοίχο της πάλαι ποτέ αίθουσας Τσίρκα, στο χρωστάω (και αυτό)!

Γιατί κράτησες  σφιχτά τα «καλοκαίρια»,  μη μας φύγουν από τα χέρια.

Αλλά ας μην κλείσουμε ποιητικά, αλλά καβαφικά… με ένα Αλεξανδρινό ελληνιστικό επίγραμμα. Τα λέει όλα μαζεμένα:

Παρόλο που είστε [μόνο] βοσκοί, εσείς που διαβαίνετε τον δρόμο τούτο

και βοσκάτε κοπάδια προβάτων,

εσύ ταξιδιώτη, που ανατράφηκες με τα έργα των Μουσών,

στάσου και προσκύνησε τον τάφο της Αλίνης, και μετά συνέχισε το δρόμο

σου.

Ο χαιρετισμός μπορεί να σου επιστραφεί διπλά. Έχω αφίσει πίσω στο σπίτι  τρία παιδιά και έναν δυστυχή σύζυγο

(επιγραμμα της Αλίνης, 3^ος αι. π.Χ. Αλεξάνδρεια)