Συντάκτης: Νίκος Κάτσικας

Ένα ιστορικό γεγονός σηματοδοτεί η Εθνική Ημέρα της Αλεξάνδρειας, που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 26 Ιουλίου, ημέρα που συμπίπτει με την αναχώρηση του Βασιλιά Φαρούκ από το μικρό λιμάνι που συνδέεται με το Παλάτι Ras El-Tin επί του σκάφους «Μαχρούσα», παίρνοντας το δρόμο της εξορίας για την Ιταλία, μετά την επανάσταση της 23ης Ιουλίου 1952.

Όπως τονίζει σε σχετικό ρεπορτάζ η αγγλόφωνη αιγυπτιακή εφημερίδα «Egypt Today», «η Αλεξάνδρεια είναι ο φάρος της Μεσογείου, η πόλη της ιστορίας, της αγάπης και της ομορφιάς. Ο Μέγας Αλέξανδρος έχτισε αυτήν την πόλη το έτος (332 π.Χ. μ.Χ.), για να αποτελέσει την πρωτεύουσα της μεγάλης αυτοκρατορίας του. Η Αλεξάνδρεια υπήρξε για πολλές δεκαετίες η πατρίδα για πολλούς συγγραφείς, ποιητές και καλλιτέχνες. Η πόλη της Αλεξάνδρειας εορτάζει, στις 26 Ιουλίου κάθε χρόνο, την Εθνική της Ημέρα».

Και στο ρεπορτάζ επισημαίνεται:

«Την άνοιξη του 1802, οι κάτοικοι της Αλεξάνδρειας συγκεντρώθηκαν στο θαλάσσιο λιμάνι του Αμπού Κιρ, περιμένοντας την άφιξη ενός αλβανικού τάγματος με επικεφαλής τον Μοχάμεντ Αλί. Το τάγμα στάλθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, για να πάψει ξανά την Αίγυπτο από τα χέρια των Γάλλων, που την κατέλαβαν για 3 χρόνια.

Ο Μοχάμεντ Αλί, ο Αλβανός ηγέτης, μπόρεσε να φτάσει στην ηγεσία της Αιγύπτου, αφού απομάκρυνε όλους τους αντιπάλους από την πορεία του, εγκαθιδρώντας τη σύγχρονη Αίγυπτο. Ενάμιση αιώνα μετά την ανάληψη της εξουσίας από την οικογένεια του Μοχάμεντ Αλί στην Αίγυπτο, οι Ελεύθεροι Αξιωματικοί κατάφεραν να ανατρέψουν τον κανόνα της δυναστείας των Αλαουιτών.

Η πόλη της Αλεξάνδρειας γνώρισε την αποχώρηση του τελευταίου ηγεμόνα του, του Βασιλιά Φαρούκ, στο σκάφος «Μαχρούσα», από ένα μικρό λιμάνι που συνδέεται με το Παλάτι Ras El-Tin, στις 26 Ιουλίου 1952. Αυτή την ημέρα ανακοινώθηκε αργότερα ως η Εθνική Ημέρα της Αλεξάνδρειας».

Στην Αθήνα μεταφέρεται πλέον στις 28 Ιουλίου το εξαιρετικό πρόγραμμα «ΝΟΣΤΟΣ», που είναι φέτος αφιερωμένο στην Απόδημη νεολαία, όπως το αποφάσισαν η Υπουργός Διασποράς και Μεταναστευτικής Πολιτικής της Αιγύπτου κα Ναμπίλα Μάκραμ, ο Υφυπουργός Εξωτερικών για τον Απόδημο Ελληνισμό κ. Κώστας Βλάσης και ο Επίτροπος της Κυπριακής Προεδρίας για τους Αποδήμους κ. Φώτης Φωτίου.

Οι 15 συμμετέχοντες απόδημοι νέοι από τις τρεις χώρες θα παραμείνουν στην Ελλάδα μέχρι τις 2 Αυγούστου, όπου και θα συνεχίσουν μετά στη Λευκωσία για το τρίτο και τελευταίο μέρος του 4^ου «ΝΟΣΤΟΣ», μέχρι τις 7 Αυγούστου.

Να σημειωθεί ότι ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Άμπντελ Φατάχ Αλ Σίσι, υποδεχόμενος τους συμμετέχοντες στο προεδρικό μέγαρο στο Κάιρο, χαρακτήρισε το «ΝΟΣΤΟΣ» ως ένα πρότυπο μοντέλο συνεργασίας των τριών χωρών, που αποφασίστηκε με τον Έλληνα και Κύπριο ομόλογό του το 2017 στη Λευκωσία.

Η πρώτη φάση του «ΝΟΣΤΟΣ» πραγματοποιήθηκε στην Αλεξάνδρεια τον Απρίλιο του 2018, η δεύτερη τον Οκτώβριο του ίδιου έτους στο Λονδίνο και η τρίτη τον Μάρτιο του 2019 στη Μελβούρνη.

Ακολουθεί η αναμνηστική φωτογραφία των συμμετεχόντων στις Πυραμίδες του Καΐρου (από το λογαριασμό Facebook του Υπουργείου Τουρισμού της Αιγύπτου):

 

Η Κυπριακή Δημοκρατία θα είναι εκείνη που θα αποτελέσει την τιμώμενη χώρα στην εκδήλωση που περιοδικά πραγματοποιεί το Ανώτατο Συμβούλιο Πολιτισμού της Αιγύπτου, με συμπόσιο που αναδεικνύει τις διακρατικές πολιτιστικές σχέσεις με φίλες χώρες, μία εκδήλωση που αποτελεί πλέον θεσμό και πραγματοποιείται κάθε φορά στο χώρο της Όπερας του Καΐρου.

Έτσι, στις 28 Ιουλίου, μέσα από αυτήν την εκδήλωση, που στηρίζουν τα Υπουργεία Εξωτερικών και Πολιτισμού της Αιγύπτου, δίνεται βήμα στην Κύπρο και στην ανάδειξη των πολιτιστικών σχέσεων που έχει αναπτύξει από τα αρχαία χρόνια, με την εκδήλωση όπου θα συμμετάσχουν ο Πρέσβης της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Κάιρο, Όμηρος Μαυρομάτης, καθώς και η πρώην Πρέσβης της Αιγύπτου στη Λευκωσία, Μάι Χαλίλ, που πλέον υπηρετεί στο Κάιρο και από τη θέση του Υφυπουργού Εξωτερικών επιφορτισμένη με τον τομέα των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.

Τίτλος του συμποσίου θα είναι «Αίγυπτος-Κύπρος: Πολιτιστικές Σχέσεις»

Να σημειωθεί ότι σύμφωνα και με την Υπουργό Πολιτισμού της Αιγύπτου, Ινάς Άμπντελ Ντάγιεμ, «το συμπόσιο αυτό αντικατοπτρίζει τον κοινό προσανατολισμό και επιθυμία της Αιγύπτου και της Κύπρου να στηρίξουν και να ενισχύσουν όλες τις μορφές συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών».

Η εκδήλωση εντάσσεται στην πρωτοβουλία της Δ/νσης Πολιτιστικών Σχέσεων του Υπουργείου και έχει στόχο να αναδείξει τους δεσμούς φιλίας χωρών με την Αίγυπτο, σε συνεργασία με τα Υπουργεία Πολιτισμού και Εξωτερικών της Αιγύπτου.

54 ακριβώς χρόνια συμπληρώνονται στις 25 Ιουλίου του 2021 από το θάνατο του μεγάλου Αλεξανδρινού ζωγράφου Κωνσταντίνου Παρθένη

Ο Κωνσταντίνος Παρθένης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 10 Μαΐου του 1878  και άφησε την τελευταία του πνοή στην Αθήνα στις 25 Ιουλίου του 1967.

Ο διακεκριμένος Αιγυπτιώτης Έλληνας ζωγράφος έφερε με το έργο του σημαντική αλλαγή στα εικαστικά δρώμενα της Ελλάδας στις αρχές του 20ού αιώνα.

Βιογραφία

Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από πατέρα Έλληνα (καπνέπομπορος Νικόλαος Παρθένης) και μητέρα Ιταλίδα, ο Κωνσταντίνος Παρθένης απέκτησε στέρεη παιδεία (μιλούσε και έγραφε ιταλικά, γερμανικά, γαλλικά, αγγλικά και ελληνικά). Από το 1895 έως το 1903 σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, ένα από τα κέντρα του νεωτερισμού, κοντά στον Γερμανό ζωγράφο Καρλ Ντίφενμπαχ και παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα μουσικής στο Ωδείο της πόλης. Στη Βιέννη πραγματοποίησε την πρώτη έκθεση έργων του το 1899 (στο Boehms Künstlerhaus), ενώ τον αμέσως επόμενο χρόνο (1900) εξέθεσε έργα του και στην Αθήνα.

Το 1903 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Πραγματοποίησε ταξίδια στην Καβάλα και την Κωνσταντινούπολη ενώ έως το 1907 έζησε στον Πόρο, όπου φιλοτέχνησε τις τοιχογραφίες του ναού του Αγίου Γεωργίου. Το 1908 φιλοτέχνησε τις αγιογραφίες του ναού του Αγίου Γεωργίου στο παλαιό Κάιρο.

Το 1909 παντρεύτηκε την Ιουλία Βαλσαμάκη, γόνο αρχοντικής οικογένειας της Κεφαλονιάς. Από το 1909 έως το 1914, ο Παρθένης έζησε στο Παρίσι, όπου μυήθηκε στον μεταϊμπρεσιονισμό για να διαμορφώσει τελικά το δικό του προσωπικό ύφος. Στο Παρίσι συμμετείχε σε εκθέσεις ζωγραφικής πετυχαίνοντας σημαντικές διακρίσεις.

Το 1911 εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα όπου γνωρίστηκε με σημαντικούς Έλληνες διανοούμενους, όπως ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης και ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, ενώ αρχικά εμφανίζεται ως μέλος της Συντροφιάς των Εννιά. Το 1917 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα και μαζί με τον Νικόλαο Λύτρα, τον Κωνσταντίνο Μαλέα, τον Θεόφραστο Τριανταφυλλίδη και άλλους ζωγράφους ίδρυσε την Ομάδα «Τέχνη», με στόχο την ανατροπή του συντηρητικού ακαδημαϊσμού που τότε εξακολουθούσε να επικρατεί στην αθηναϊκή καλλιτεχνική ζωή. Η Ομάδα «Τέχνη» συνδέονταν με το Κόμμα Φιλελευθέρων, επειδή επρόκειτο για κίνημα εκσυγχρονιστικό.

Το 1919, ανατέθηκε στον Παρθένη η αγιογράφηση του ναού του Αγίου Αλεξάνδρου στο Παλαιό Φάληρο. Το 1920 πραγματοποιήθηκε η πρώτη μεγάλη έκθεσή του στο Ζάππειο με περισσότερους από 240 πίνακες. Ένας από αυτούς, «Ο Θρήνος του Εσταυρωμένου», δωρήθηκε από τον ίδιο στην Εθνική Πινακοθήκη. Η φήμη του είχε ήδη αρχίσει να μεγαλώνει και έτσι οι διακρίσεις άρχισαν να πολλαπλασιάζονται. Την ίδια χρονιά ο Ελευθέριος Βενιζέλος τού απένειμε το Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών (για τον Ευαγγελισμό). Η πρώτη υποψηφιότητά του για καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών (1923) απορρίφθηκε από το συντηρητικό κατεστημένο. Την θέση κατέκτησε, τελικά, με ειδικό νόμο, το 1929.

Το 1937 τιμήθηκε με το χρυσό βραβείο της Διεθνούς Έκθεσης του Παρισιού για το έργο του Ο Ηρακλής μάχεται με τις Αμαζόνες. Το 1938, στην Μπιενάλε της Βενετίας, η κυβέρνηση της Ιταλίας αγόρασε έναν πίνακα του ζωγράφου με θέμα τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

Τα χρόνια αυτά της άνετης, πολυτελούς και κοσμικής ζωής (ονομαστές έμειναν οι βεγγέρες στο σπίτι του Παρθένη) αλλά και δοσμένης στην τέχνη του και τη μουσική, την οποία αγαπούσε με πάθος, ακολούθησαν άλλα σκοτεινά και δύσκολα.

Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940, ο Κωνσταντίνος Παρθένης μαζί με άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την έκκληση των Ελλήνων διανοουμένων προς τους διανοούμενους ολόκληρου του κόσμου με την οποία αφενός μεν καυτηριαζόταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση, αφετέρου δε, διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για κοινό νέο πνευματικό Μαραθώνα.

Παρά την αναγνώρισή του, ο Παρθένης οδηγήθηκε σταδιακά στην απομόνωση και τη σιωπή. Το 1947 παραιτήθηκε από την καθηγητική έδρα μη μπορώντας να ανεχθεί τον συντηρητισμό της Σχολής. Δεν επικοινωνούσε πλέον με κανένα. Αυτοέγκλειστος στην Ροβέρτου Γκάλι με τη γυναίκα του και την κόρη του αφοσιώθηκε στη ζωγραφική και στους στοχασμούς του.

Προς το τέλος της ζωής του, ο Παρθένης έπαθε παράλυση και σταμάτησε κάθε δραστηριότητα. Τον Απρίλιο του 1967 -ένα χρόνο νωρίτερα είχε πεθάνει η γυναίκα του- το δικαστήριο έθεσε τον Παρθένη υπό δικαστική απαγόρευση. Στις 25 Ιουλίου του 1967, ο Παρθένης άφησε την τελευταία του πνοή, σε συνθήκες ένδειας και απομόνωσης, ενώ η κόρη του Σοφία (1908-1982) και ο γιος του Νίκος (πεθ. 1999) είχαν ήδη εμπλακεί σε δικαστική διαμάχη για την κηδεμονία του παράλυτου πατέρα τους.

Το έργο του

Ο Κωνσταντίνος Παρθένης, αν και θεωρείται από τους θεμελιωτές της ελληνικής ζωγραφικής του 20ού αιώνα, έγινε δεκτός από τους λίγους, το ευρύ καλλιτεχνικό κύκλωμα τον θεωρούσε “ανορθογραφία” ενώ κάποιοι συνάδελφοί του και ακαδημαϊκοί της εποχής τον πολέμησαν και τον υπέσκαψαν με κάθε τρόπο. Αριστοκράτης της τέχνης και άρχοντας της ζωής, ο Παρθένης αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση στην σύγχρονη ελληνική ζωγραφική. Αρχικά, οι σπουδές του στη Βιέννη και η μουσική του παιδεία, τον έφεραν κοντά στον γερμανικό συμβολισμό και στον πρώιμο γερμανικό εξπρεσιονισμό ενώ οι κριτικοί τέχνης τον κατέταξαν ως νεωτεριστή, μοντερνιστή και «σεσεσιονιστή» (από το «Sezession» που σημαίνει «απόσχιση»).

Αργότερα, η επαφή του με τον μεταϊμπρεσιονισμό στο Παρίσι και η βαθιά γνώση της βυζαντινής αγιογραφίας τον ώθησαν προς την διαμόρφωση ενός τελείως προσωπικού ύφους, όπου μέσα σε λαμπερά και εξαϋλωμένα χρώματα παρουσιάζεται μια εξιδανικευμένη Ελλάδα. Στα έργα του, τα οποία διαπνέονται από ιδεαλισμό και αρμονία, κυριαρχούν οι φιγούρες και τα τοπία, ενώ το σχέδιο και το χρώμα συμπλέουν, απαλλαγμένα από το βάρος της ύλης, αποτυπώνοντας μία σχέση καθαρά ψυχική.

Έργα του Παρθένη βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, στη Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών και σε πολλές άλλες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.