Συντάκτης: Greg Chaliakopoulos

Του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου

Σαν σήμερα την 11^η  Μαΐου 1940, γεννήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες μουσικοσυνθέτες. Τα γενέθλια είναι του Χρήστου Λεοντή, του οποίου η σφραγίδα στην τέχνη, στους αγώνες, στη δημοκρατία, παραμένει ανεξίτηλη στις καρδιές, τις ψυχές και το μυαλό όλων μας!

Εντός του 2023 θα κυκλοφορήσει η βιογραφία του. Έχω την τιμή και τη συγκίνηση, να την έχω συγγράψει και τώρα να βρίσκεται στο τελικό στάδιο. Τον ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας γι αυτό και του εύχομαι να είναι πάντα υγιής, δυνατός και εμπνευσμένος όπως είναι σε όλη τη ζωή του!

Η Ελλάδα και οι Έλληνες του οφείλουμε πολλά, για την τέχνη που μας προσέφερε και για τη στάση ζωής του!

Η Αλεξάνδρεια είναι συνδεδεμένη με τον Χρήστο Λεοντή, μέσω του επίσης μεγάλου μουσικοσυνθέτη και αγαπημένου φίλου του, με τον οποίο πορεύτηκαν μαζί στα νεανικά τους βήματα και η φιλία τους υπήρξε παραδειγματική.  Ήταν ο αείμνηστος Αλεξανδρινός Μάνος Λοΐζος!

Ένα μικρό απόσπασμα από την «ανάκριση» που υπέβαλλα επί έναν περίπου χρόνο στον αγαπημένο μου Χρήστο Λεοντή, σας το αφιερώνω παρακάτω. Είναι λόγια που και ο ίδιος πρόσφατα ανέφερε, στο αφιέρωμα που του έκανε ο Αλέξης Βάκης στο ραδιόφωνο του 105,5 στο Κόκκινο.

Απόσπασμα από τη βιογραφία του

Μίκης – Χρήστος Λεοντής – Μάνος Λοΐζος

*****

Όση ώρα διηγείται το ιστορικό εκείνης της συνάντησης, το πρόσωπο του Χρήστου Λεοντή έχει πάρει μια έκφραση θαρρείς και δεν έχει περάσει λεπτό από το τότε γεγονός. Ξαναζεί τα συμβάντα, τα συναισθήματα, τους διαλόγους, τη νιότη μιας εποχής που τον χάραξε ανεξίτηλα.  

«Άρχισα πυρετωδώς, τη συνεργασία με τον Μάνο Ελευθερίου, το Φώντα Λάδη, τον Κώστα Βρεττάκο, τον Ζώη Μάναρη κ.α.. Τότε έγραψα και τα τρία τραγούδια από το «Βάθος του κόσμου» του Νικηφόρου Βρεττάκου.

Το νέο κίνημα για μουσικούς και ποιητές άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά…

Δεν αρχίσαμε αμέσως τις συναυλίες όπως προέκυψαν τα γεγονότα, διότι το Εθνικό Θέατρο ανέθεσε στον Μίκη να γράψει τη μουσική για τις «Φοίνισσες» που θα ανέβαζε το καλοκαίρι ο Μινωτής, και δεν θα του έμενε χρόνος.

Εγώ όμως είχα αναστατωθεί και ήθελα να προχωρήσω, οπότε ζήτησα από τον Μίκη να με βοηθήσει να βρω μια χορωδία. Κι εκείνος με έστειλε στον ΣΦΕΜ, τον νέο-ϊδρυθέντα Σύλλογο Φίλων Ελληνικής Μουσικής.

Ο σύλλογος είχε ιδρυθεί από ανθρώπους που ανήκαν στην αριστερά, ακριβώς για να στηρίξουν τη μουσική του Μίκη και την προσπάθειά του για την δημιουργία του νέου μουσικού και πολιτιστικού κινήματος.

Ο Σύλλογος στεγαζόταν στην οδό Σόλωνος 115. Η πρώτη μου εντύπωση ήταν καλή, παρ’ όλο που η εικόνα που αντίκρυσα, δεν βοηθούσε και τόσο…

Δυο μικρά δωμάτια όπου στο ένα υπήρχε ένα όρθιο  παλιό νοικιασμένο πιάνο, δυο καρέκλες και καμμιά εικοσαριά νεαρά άτομα, που κάθονταν στο πάτωμα  και  τραγουδούσαν. Θεοδωράκη.

Ο πρόεδρος Ζάκης Κουνάδης με σύστησε στα παιδιά και τους ανακοίνωσε και την προέλευση και το σκοπό της επίσκεψής μου. Με καλοδέχτηκαν.

Ανάμεσα σ’ αυτούς ο Λοΐζος, ο Σαββόπουλος, ο Μαυρουδής, η Φαραντούρη, ο Ελευθερίου, ο Λάδης…

Με ρωτά ο Κουνάδης:

-«Θέλεις στη συναυλία αυτή που μας ενημέρωσε ο Μίκης να οργανώσουμε για σένα, να είναι μαζί και ένας άλλος;». 

-«Ποιος;» ρωτώ… και μου δείχνει τον Λοΐζο.

Μου παίζει με την κιθάρα του ένα πολύ όμορφο τραγούδι του σε στίχους του Λόρκα με τίτλο «Κιθάρα», που άρχιζε: Αρχίζει ο θρήνος της κιθάρας, δεν ωφελεί να πεις να κλάψεις…

Εδώ αρχίζει η δίδυμη καλλιτεχνική πορεία μας, με τον Μάνο που γίναμε…κολλητοί, έτσι που πολλές φορές στην αρχή μας μπέρδευαν και λέγανε εμένα… Λοΐζο και τον Μάνο… Λεοντή.

Πρώτη μας, παρθενική, κοινή συναυλία με τον Μάνο στις 11 Μαρτίου 1963 στο θέατρο Ακροπόλ.

Οι εισπράξεις θα πήγαιναν για το τέταρτο πανσπουδαστικό συνέδριο, το οποίο δεν έγινε ποτέ, ενώ στη συναυλία αυτή είχαμε και την πρώτη μας πολιτική δοκιμασία.

Παρακρατικές οργανώσεις, με την καθοδήγηση του τότε γνωστού διοικητή ασφαλείας Καραπαναγιώτη, δήθεν φοιτητές, πήραν χίλια εισιτήρια, δήθεν να τα διαθέσουν και για τις δύο προγραμματισμένες συναυλίες, τα οποία μας επέστρεψαν όλα πίσω, πέντε λεπτά πριν.

Έτσι καταφέραμε και κάναμε μόνο μία παράσταση με το μισό θέατρο γεμάτο.

Στη συναυλία αυτή ήρθε και μας παρουσίασε στο κοινό, σαν νέοι που ήμαστε και εντελώς άγνωστοι στο κοινό, ο Μίκης.

Η τιμή ήταν μεγάλη και ξέχειλη η περηφάνεια και η χαρά που νοιώθαμε.

Αυτή η πράξη του ήταν ένα σπουδαίο μάθημα ζωής και συμπεριφοράς σε μένα στην μετέπειτα καλλιτεχνική μου πορεία.

Παρόμοιο μάθημα ζωής πήρα και από τον Χατζιδάκι, μα αργότερα θα σας μιλήσω γι αυτό.

Κατά την παρουσίαση μίλησε με τα κολακευτικότερα λόγια για μένα και τον Μάνο και για την νέα εποχή που ξεκινούσε. Για το Διονυσιακό και το Απολλώνιο πνεύμα που εκφράζαμε με τη μουσική μας.

Στο τέλος της παρουσίασης, μου παρέδωσε .μία πέτρα που του είχαν πετάξει κατά τη διάρκεια συναυλίας του στη Νάουσα…. παρακρατικοί….(Το χαρακτηριστικό φαινόμενο της εποχής… λίγο αργότερα η δολοφονία Λαμπράκη).

Η πέτρα αυτή, και η παράδοσή της στους δύο νέους συνθέτες, συμβόλιζε την συνέχιση του αγώνα που ο ίδιος είχε ξεκινήσει, για την επίτευξη των στόχων που η ίδια η κοινωνία είχε ανάγκη και αναζητούσε.

Τα παραπάνω αποτυπώνουν αφ’ ενός το κλίμα και την ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά και μία πτυχή του χαρακτήρα του Μίκη.

Η αναφορά μου στην συναυλία μας με τον Μάνο κλείνει με την μαρτυρία ότι σ’ αυτήν γνώρισα δύο αγαπημένους μεγάλους ποιητές. Τον Νικηφόρο Βρεττάκο και τον Γιάννη Ρίτσο που είχαν έλθει στο τέλος να μας συγχαρούν.

Σημαδιακή για μένα, αυτή η μέρα!!!

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΧΡΗΣΤΟΥ ΛΕΟΝΤΗ

***********************************

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης στις 11 Μαΐου 1940.  Ενώ παρακολουθούσε τις πρώτες ακόμη τάξεις του σχολείου, άρχισε να ψέλνει στην εκκλησία. Εκεί επηρεάστηκε άμεσα από τη βυζαντινή μουσική που, μαζί με το κρητικό τραγούδι, άρχισαν να διαμορφώνουν τη μουσική του προσωπικότητα. Έμαθε μαντολίνο και πιο μετά βιολί. Οι πρώτες συνθετικές προσπάθειες του Χρήστου Λεοντή έγιναν το 1952, πάνω σε κείμενα μεγάλων εορτών της Εκκλησίας. Αφού το 1957 τελείωσε το γυμνάσιο, ήρθε στην Αθήνα για να φοιτήσει στο Ωδείο Αθηνών, στην τάξη των θεωρητικών μαθημάτων. Καθηγητές του ήταν ο Μενέλαος Παλλάντιος και ο Γιάννης Α. Παπαϊωάννου. Τις σπουδές του συνέχισε αργότερα στο Κονσερβατόριο του Παρισιού όπου διδάχθηκε Αρμονία, Αντίστιξη και Φούγκα με καθηγητή του τον Allen Weber. Ο ίδιος σε διάφορες συνεντεύξεις του έχει χαρακτηρίσει τον εαυτό του ως αριστερό, ιδεολογικά αδογμάτιστο όμως, κριτικάροντας και την αριστερά και τη δεξιά όταν χρειάζεται.

Η μουσική του δραστηριότητα καλύπτει πολλούς χώρους, όπως το τραγούδι, το θέατρο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση.

Το 1962 ξεκίνησε και επίσημα η συνθετική δραστηριότητα του Χρήστου Λεοντή με μουσικές για τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη και τους «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου.

Το 1963 κυκλοφόρησε, σε δισκάκια των 45 στροφών, η πρώτη δισκογραφική δουλειά του συνθέτη με τραγούδια σε στίχους του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου (Φέρτε τη θάλασσα), του Μάνου Ελευθερίου (Το σπίτι γέμισε με λύπη) κ.α. Στις 20 Ιουνίου τις ίδιας χρονιάς στο θέατρο «Παρκ» της Λεωφόρου Αλεξάνδρας στην Αθήνα, κάνει πρεμιέρα η «Μαγική πόλις». Ήταν η περίφημη μουσικοθεατρική παράσταση του Μάνου Χατζιδάκι και του Μίκη Θεοδωράκη όπου ο Λεοντής με τον Μάνο Λοΐζο συμμετείχαν με τα πρώτα τους τραγούδια διευθύνοντάς τα στο ιντερμέτζο, μεταξύ των δυο μερών της παράστασης.

Το 1964 ηχογραφήθηκε η Καταχνιά, ο πρώτος μεγάλος δίσκος του Λεοντή. Οι στίχοι ήταν του Κώστα Βίρβου και τα κείμενα του Νικηφόρου Βρεττάκου. Τα τραγούδια ερμήνευσαν ο Στέλιος Καζαντζίδης και η Μαρινέλλα. Ο δίσκος κυκλοφόρησε τον Μάιο του 1965.

Από το 1973 μέχρι το 1982 συνεργάστηκε με τον Κάρολο Κουν. Μετά την αποδημία του Κουν, συνεχίστηκε η συνεργασία με τους επιγόνους και μαθητές του, Γιώργο Λαζάνη, Μίμη Κουγιουμτζή και συνεχίζει μέχρι σήμερα –τέσσερις δεκαετίες- τη συνεργασία με το Θέατρο Τέχνης. Από το 1972, η μουσική του Χρήστου Λεοντή ακούγεται σε όλα σχεδόν τα φεστιβάλ της Ελλάδας, με κυριότερα το φεστιβάλ της Επιδαύρου και το φεστιβάλ των Αθηνών.

Του έχουν απονεμηθεί τέσσερα βραβεία. Το πρώτο για Τραγούδι (1963), το δεύτερο για Κινηματογράφο (1966)- Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης στην ταινία του Πάνου Γλυκοφρύδη «Με τη λάμψη στα μάτια»),το τρίτο για Θέατρο (2004)- βραβείο «Δημήτρης Μητρόπουλος», για τη μουσική στη Λυσιστράτη (Εθνικό Θέατρο, καλοκαίρι 2004) και το τέταρτο για την εν γένει καλλιτεχνική προσφορά του – Βραβείο «Νίκος Καζαντζάκης» (Μεγάλο Βραβείο του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης – 2009 «Κύκλος δημιουργικής μουσικής»), καλύπτοντας έτσι όλους τους χώρους της μουσικής του δραστηριότητας. Σε πολλές δεκάδες ανέρχονται οι με κάθε τρόπο βραβεύσεις του, σε εκδηλώσεις που οργανώνονται από διάφορους φορείς, όπως Πανεπιστήμια, σχολεία, χορωδίες, θέατρα, συλλόγους, δήμους κλπ.

Έχει αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές από τις μεγαλύτερες εφημερίδες του Ευρωπαϊκού τύπου για τις εργασίες του στο αρχαίο δράμα (Αχαρνής, Ειρήνη, Βάκχες) με το θέατρο Τέχνης.

Το καλοκαίρι του 2005, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, διηύθυνε στο Θέατρο Ηρώδου του Αττικού τη μουσικοχορευτική παράστασή «Χελιδών ηδομένη…και τραγούδια ευφρόσυνα», βασισμένη στην ανασύνθεση της μουσικής του για πέντε κωμωδίες τού Αριστοφάνη, σκηνοθετημένες από τον Κάρολο Κουν, το Εθνικό Θέατρο και το θεατρικό τμήμα τού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Μαζί με άλλους μουσικούς και καλλιτέχνες, (Παλλάντιος, Χατζιδάκις, Αντωνίου, Κουνάδης, Κουρουπός, Χριστοδουλίδης, Χουβαρδάς Μιχαλακόπουλος κ.ά.) Ίδρυσε την εταιρεία «ΚΟΜΜΟΣ», με σκοπό την ανεύρεση, τη διάσωση, την έρευνα και την έκδοση της μουσικής που γράφτηκε από όλους τους Έλληνες συνθέτες για το Αρχαίο Ελληνικό Δράμα.

Από το 2001, ύστερα από πρόσκληση του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, δίδαξε σε σεμινάρια μεταπτυχιακούς φοιτητές της θεατρολογίας, Ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων, με αντικείμενο τη μουσική στο θέατρο και ιδιαίτερα στο Αρχαίο Ελληνικό δράμα

Από τις 16 Απριλίου 2007 και με ομόφωνη απόφαση της Γενικής Συνέλευσης, είναι Επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης Μουσικοσυνθετών – Στιχουργών Ελλάδος (ΕΜΣΕ).

Το 2008 ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης της πόλεως των Χανίων και το 2011 επίτιμος Δημότης της πόλεως της Κάτω Αχαΐας.

Από τον Αύγουστο του 2017 μέχρι και τον Ιανουάριο του 2018 ήταν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΡΤ. Από τον Ιανουάριο του 2018 έως τον Αύγουστο του 2019 διετέλεσε πρόεδρος της ΕΡΤ.

*Γράφει ο Στέφανος Ταμβάκης

Η Ψήφος των Αποδήμων, η συμμετοχή των ομογενών στις Εθνικές Εκλογές από τις χώρες διαμονής τους με κάλπη ή επιστολική ψήφο,  ήταν ένα πάγιο αίτημα το οποίο, παρά τη σχετική πρόβλεψη του Συντάγματος, έμενε για πολλά χρόνια έωλο. Ο Νόμος υπ’ Αριθμ. 4648/2019 «Διευκόλυνση Άσκησης  Εκλογικού Δικαιώματος Εκλογέων που βρίσκονται εκτός Ελληνικής Επικράτειας», επεφύλαξε μια δυσάρεστη έκπληξη στον απανταχού Ελληνισμό καθώς αντί να διευκολύνει, ουσιαστικά του αφαιρούσε το δικαίωμα να ψηφίσει στις επικείμενες Εθνικές Εκλογές.

Η Νέα Δημοκρατία σε ανακοίνωσή της (7.4.23) παραδέχεται ότι ο εν λόγω Νόμος δεν καλύπτει όλους τους Αποδήμους και αναφέρει ότι ήταν ένα προϊόν συμβιβασμού των πολιτικών κομμάτων: «Στις εθνικές εκλογές της 21ης Μαΐου 2023 οι Έλληνες και οι Ελληνίδες της Διασποράς θα έχουν για πρώτη φορά τη δυνατότητα να ψηφίσουν από τον τόπο διαμονής τους στο εξωτερικό. Ο νόμος αυτός, προϊόν συμβιβασμού με τα υπόλοιπα κόμματα, δεν καλύπτει όλους τους ομογενείς…».

Ο Νόμος – προϊόν, όπως αβασάνιστα τον χαρακτήρισε η ΝΔ, αφορά ένα μείζον εθνικό θέμα που σαφώς δεν έχει να κάνει μόνο με την ύψιστη έκφραση του Δημοκρατικού Πολιτεύματος, τη συμμετοχή των Αποδήμων στις Εθνικές Εκλογές αλλά και με την ισχυρή παρουσία των Ελλήνων στο Εξωτερικό. Το Συμβούλιο Αποδήμου Ελληνισμού (ΣΑΕ), είχε δημιουργήσει ένα ισχυρό δίκτυο επικοινωνίας με τα 7 εκατομμύρια των Ελλήνων που ζουν σε κάθε γωνιά του κόσμου. Κληθήκαμε ουκ ολίγες φορές να κινητοποιήσουμε αυτό το ισχυρό lobby για την προάσπιση των Εθνικών μας θεμάτων. Οι Έλληνες του Εξωτερικού ήταν πάντα ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί της Ελληνικής Εξωτερικής  πολιτικής, πρόθυμοι να υποστηρίξουν τη μητέρα πατρίδα ανά πάσα στιγμή και με όλες τους τις δυνάμεις.

Ο Nόμος 4648/2019 «Διευκόλυνση Άσκησης  Εκλογικού Δικαιώματος Εκλογέων που βρίσκονται εκτός Ελληνικής Επικράτειας», με τις στρεβλώσεις του  διαταράσσει αυτό το status quo. Και αυτό γιατί κατέστησε δαιδαλώδεις τις διαδικασίες συμμετοχής των Αποδήμων στην εκλογική διαδικασία, με αποτέλεσμα τα επτά εκατομμύρια των Ελλήνων στο Εξωτερικό να συρρικνωθούν σε περίπου 22.000 (!) οι οποίοι έχουν δικαίωμα να συμμετάσχουν στις Εθνικές Εκλογές. Και ενώ στο ΣΑΕ είχαμε αυξήσει κατά την 6^η Τακτική Συνέλευση (12.2006) τις Γεωγραφικές Περιφέρειες από 4 σε 7 για να καλύψουμε  τις ανάγκες των ομογενών σε όλη την υφήλιο (στα 140 κράτη από τα 194 ανεξάρτητα που υπάρχουν στη Γη), το Υπουργείο Εσωτερικών ανακοίνωσε σχεδόν πανηγυρικά (30.4.23) ότι μόλις σε 81 πόλεις, εκεί όπου δηλαδή συγκεντρώθηκε αριθμός άνω των 40 εκλογέων συγκροτήθηκαν εκλογικά τμήματα εξωτερικού! Τους υπόλοιπους 6.978.000 Αποδήμους το νέο νομικό μόρφωμα τους απέκλεισε από την ύψιστη έκφραση της Δημοκρατίας.

Ουσιαστικά δηλαδή στερεί το δικαίωμα της ψήφου στη συντριπτική πλειοψηφία της ομογένειας και κυρίως στην  1η γενιά αποδήμων- μεταναστών, που έφυγε τα «πέτρινα» χρόνια από την Ελλάδα και οργανώθηκε στην ξενιτειά σε κοινότητες και σωματεία, δημιουργώντας  Δημοκρατικές δομές κατά το πρότυπο της μητέρας Ελλάδας.

Ο Νόμος υπ’ Αριθμ. 4648/2019 στερεί την ψήφο στους Έλληνες οι οποίοι με αγώνα έβαλαν το θεμέλιο λίθο στις χώρες διαμονής τους για τη δημιουργία ζωντανών κοιτίδων Ελληνισμού, έκαναν τιτάνιο αγώνα για να διατηρηθεί η Ελληνική γλώσσα, τα Ελληνικά ήθη και έθιμα και στήριξαν από το υστέρημά τους και με όλες τις δυνάμεις τους την μητέρα – πατρίδα.  Σε όλους αυτούς τους πρωτεργάτες των Ελληνικών Κοινοτήτων στο εξωτερικό αυτός ο Νόμος τους στερεί το δικαίωμα να ψηφίζουν στον τόπο διαμονής τους, με το αιτιολογικό ότι δεν μπορεί να αποδείξουν από το 1985 μέχρι σήμερα, διαμονή δύο ετών στην Ελλάδα. 

Όπως έχω ξαναπεί, στην πράξη ο Νόμος αυτός αφορά στους Έλληνες οι οποίοι λόγω της οικονομικής κρίσης έφυγαν στο εξωτερικό για να εργαστούν και όχι τον Απόδημο ελληνισμό.  Το παράδοξο είναι ότι οι ίδιοι αυτοί Έλληνες ομογενείς στους οποίους στερείται το δικαίωμα της ψήφου, εάν ταξιδέψουν στην Ελλάδα τότε με φυσική παρουσία μπορούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα!

Εν’ κατακλείδι η πικρή διαπίστωση ότι μόλις 22.000 Έλληνες του εξωτερικού, από τα 7 εκατομμύρια, έχουν δικαίωμα ψήφου στις επικείμενες εκλογές, ας σταθεί αφορμή στη χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία να αναθεωρήσει το νομικό μόρφωμα που συρρικνώνει τον Απόδημο Ελληνισμό με τις όποιες συνέπειες έχει αυτό στην Εξωτερική μας πολιτική.  Η σχέση των Αποδήμων με την Ελλάδα είναι αμφίδρομη. Όπως οι Απόδημοι τη στήριξαν και τη στηρίζουν με όλες τους τις δυνάμεις έτσι και η Ελλάδα οφείλει να τους παρέχει απρόσκοπτα  το αναφαίρετο δικαίωμα ψήφου στις Εθνικές Εκλογές.

*Ο Στέφανος Ταμβάκης διατέλεσε Πρόεδρος του ΣΑΕ, είναι Επίτιμος Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας και Μέλος του Δ.Σ του Ιδρύματος Ωνάση.

Η Αλεξάνδρεια την Δευτέρα 9^ης Μαΐου 2023 φόρεσε τα γιορτινά της. Οι δύο φίλιες χώρες Ελλάδα και Αίγυπτος, γέμισαν άλλη μια σελίδα της Ιστορίας από το πολιτισμικό τους απόθεμα.  Δυο έθνη με ιδιαίτερες σχέσεις αιώνων, διασταύρωσαν το βλέμμα τους και κοιτάχτηκαν κατάματα. Διαπίστωσαν πώς τίποτε στην ιστορική Βίβλο, δεν προέρχεται εκ παρθενογενέσεως, αλλά απαιτούνται πνευματικοί «εκσκαφείς» για να επέλθει η κατάλληλη πολιτισμική ώσμωση και αλληλεπίδραση.

Και αυτό συνέβη στην Νεκρόπολη του Σάτμπυ.  Εκεί που πρώτα συναντήθηκαν τα λείψανα της Ελληνιστικής Περιόδου με το φως της σύγχρονης εποχής.

Έλαμψε ο ουρανός της Αλεξάνδρειας το βράδυ των εγκαινίων. Άπαντες περίμεναν τούτο το γεγονός, ως την αποκάλυψη ενός κρυμμένου θησαυρού.  Μας είχε προϊδεάσει από καιρό ο «Οξφορδιανός» Δρ. αρχαιολόγος κ. Κυριάκος Σαββόπουλος, ο οποίος εδώ και χρόνια αποτελεί  αναπόσπαστο μέλος της Αλεξανδρινής Παροικίας. 

Η Νεκρόπολη του Σάτμπυ (τέλη 4ου -3ος αι. π.Χ.) στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ο αρχαιότερος σωζόμενος αρχαιολογικός χώρος της πόλης, ετοιμαζόταν για να ξαναζωντανέψει. Κι έτσι έγινε! Μετά από δεκαετίες χάρη στο πολυδιάστατο αρχαιολογικό πρόγραμμα Alexandrian Necropolis Project (2020-2023), που πραγματοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία της Αλεξάνδρειας.

Η ελληνιστική Νεκρόπολη του Σάτμπυ, μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος, πλέον θα είναι ένας  νέος επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος της πόλης, που υπήρξε κορυφαία μητρόπολη του ελληνιστικού κόσμου. Στη Νύφη της Μεσογείου όπου άνθισε το διεθνές κέντρο των γραμμάτων και των επιστημών, με την ξακουστή για τη μεγαλοπρέπεια των κτηρίων της, όπως ο Φάρος και τα Βασιλικά Τετράγωνα.

Το είχε δηλώσει ο Δρ. Κυριάκος Σαββόπουλος, ερευνητής στο Κέντρο Μελέτης Αρχαίων Εγγράφων του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, σε παλαιότερες συνεντεύξεις του: «Πρόκειται για τον αρχαιότερο χώρο στην Αλεξάνδρεια, βάσει των δεδομένων των κτερισμάτων, των νομισμάτων και της αρχιτεκτονικής. Χρονικά βρισκόμαστε στις πρώτες γενιές μεταναστών Ελλήνων στην Αλεξάνδρεια, είναι οι άνθρωποι που χτίζουν την πόλη. Δεν φέρουν καν τον όρο “πολίτης Αλεξάνδρειας”, είναι πραγματικά μετανάστες και φαίνεται στα τοπωνύμιά τους, μπορεί για λόγους συναισθηματικούς».

Ώσπου έφθασε η πολυπόθητη ημέρα, ο ανωτέρω αρχαιολόγος, συνδιευθύνων τις ανασκαφές με τη Δρα Μόνα Χαγκάγκ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Αλεξάνδρειας και πρόεδρο της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αλεξάνδρειας, και τον καθηγητή Χουσεΐν Αμπντ Ελ Αζίζ, να μας ξεναγήσουν επισήμως την Δευτέρα της 8^ης Μαΐου.

Στη Νεκρόπολη του Σάτμπυ, το σχήμα πολιτισμικά οξύμωρο! Στο σημείο  που οι νεκροί του μακρινού παρελθόντος αναπαύονταν με τιμές και δόξες, οι ζωντανοί τιμήθηκαν επίσης με τιμές και δόξες! Ο λόγος προφανής και αυτονόητοι οι αίνοι! Οι ψυχές, τα πνεύματα και τα οστά των θνητών της ξακουστής ελληνιστικής Αλεξάνδρειας, αποκτούσαν και πάλι εντός της αιώνιας κατοικίας τους, τον σεβασμό και την πρέπουσα αίγλη, την οποία ο χρόνος και η φθορά τούς είχε αφαιρέσει.

Πολλοί οι παρόντες, με την ποιητική ατμόσφαιρα να απλώνεται από τον περιβάλλοντα χώρο της Νεκρόπολης, μέχρι τις λαξευμένες πέτρες των καλλιτεχνών της πάλαι ποτέ ιστορικής Αλεξάνδρειας.

 Ο διευθυντής του Ανώτατου Αρχαιολογικού Συμβουλίου της Αιγύπτου, και η Υφυπουργός Πολιτισμού, προεξήρχαν της Αιγυπτιακής Πολιτείας μαζί με το Κυβερνείο Αλεξανδρείας, αλλά και εκπροσώπους των θεσμών της χώρας του Νείλου!

Από την ελληνική πλευρά προεξήρχε η μορφή του Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεοδώρου Β΄, του οποίου η θωριά δέσποζε στο κέντρο των κερκίδων απ΄ όπου παρακολουθήσαμε την όλη τελετουργία των εγκαινίων. Τον Ιεράρχη με την ιεραποστολική δράση, που πάντα τιμά, κάθε τι, που εμπεριέχει Ελληνισμό και Ορθοδοξία, συνόδευε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πηλουσίου και Πατριαρχικός Επίτροπος κ. Νάρκισσος.

 Δίπλα του ο Γενικός Πρόξενος – Πρέσβυς, μετά της συζύγου του Ιωάννας, τιμούσαν εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας  το μεγάλο γεγονός, όπως πράττουν όλα τα χρόνια που βρίσκονται στην Αίγυπτο με τα πολιτισμικά δρώμενα της ομογένειας και όχι μόνο.  Εκ μέρους της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας που φέτος κλείνει τα 180 χρόνια από την ίδρυσή της, ο Πρόεδρός της κ. Ανδρέας Βαφειάδης, παρευρέθηκε τιμώντας το παρελθόν και το παρόν μιας Παροικίας που σέρνει στους ώμους της, τη βαριά ιστορία των Ελλήνων της Αιγύπτου. Επίσης από την Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας έδωσαν το παρόν, ο Γενικός Γραμματέας κ. Νικόλαος Κατσιμπρής, ο Α΄ Αντιπρόεδρος κ. Ιωάννης Παπαδόπουλος και ο διευθυντής κ. Γεώργιος Μπούλος.

Παρευρέθησαν από τα ιδρύματα και σωματεία, η Πρόεδρος του ΕΝΟΑ και Πτολεμαίου κα. Λιλίκα Θλιβίτου, η διευθύντρια του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού Αλεξανδρείας κα. Σταυρούλα Σπανούδη, η αρχαιολόγος, διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Έρευνας Αλεξανδρινού Πολιτισμού κα. Καλλιόπη  Παπακώστα, η Συντονίστρια Εκπαίδευσης Αιγύπτου κα. Σωτηρία Μπέτα και άπαντες  οι εκπαιδευτικοί των Σχολείων της Ελληνικής Κοινότητας.

Ισχυρή ήταν η παρουσία προσωπικοτήτων από τον κόσμο της επιστήμης, με Έλληνες, Αιγυπτίους και άλλων χωρών. Προεξήρχαν όλων αυτών, οι σύμβουλοι  της ερευνητικής ομάδας – που κατόπιν πρόσκλησής της – επήλθε η εξαιρετική συνεργασία που στήριξε το έργο της Νεκρόπολης: ο ομότιμος καθηγητής κλασσικής αρχαιολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Δημήτριος Πλάντζος και ο επίκουρος καθηγητής κλασσικής αρχαιολογίας, του ιδίου πανεπιστημίου, κ. Νικόλαος Δημάκης, οι οποίοι και βραβεύτηκαν, όπως και ο ιστορικός, από χρόνια “αλεξανδρινός” κ. Αθανάσιος Κουτουπάς.

Η εκδήλωση άρχισε με την κοπή της κορδέλας των εγκαινίων,  ενώ ακολούθησε ένα αριστουργηματικό βίντεο όπου απολαύσαμε από την αρχή μέχρι το τέλος την ανασκαφική εργασία της ερευνητικής ομάδας. Ώσπου το βλέμμα όλων μας έπεσε στα νεαρά αγόρια και κορίτσια των Σχολείων της Ελληνικής Κοινότητας με την εκπαιδευτικό τους, κα. Θεοδώρα Βότη επικεφαλής, άπαντες ντυμένοι στα λευκά να ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια του αρχαιολογικού χώρου, υποδαυλίζοντας σε όλους μας ερεθίσματα για να συνταξιδέψουμε σε μια άλλη εποχή, ελληνιστικής περιόδου!

Το όλο σκηνικό παρέπεμπε σε νεκρική ακολουθία, με την μεταφυσική και πνευματική αρμονία να προσδιορίζει τον τόπο και τον ανακαλούμενο χρόνο.

Μετά τις ομιλίες και αναφορές απ τους παρουσιαστές της βραδιάς, στο σημαντικό έργο που προσέφεραν ο Δρ. Κυριάκος Σαββόπουλος και η Δρα Μόνα Χαγκάγκ, οι δυο τους κατέβηκαν τα σκαλοπάτια του αρχαιολογικού χώρου χέρι χέρι, κατευθυνόμενοι προς το βήμα.

Οι προσκεκλημένοι τους χειροκρότησαν θερμά και επιβράβευσαν αμφοτέρους, για την σημαντική τους παρουσία, συνεργασία και προσφορά στην ανασκαφή της Νεκρόπολης του Σάτμπυ. Μάλιστα η Δρα. Μόνα Χαγκάγκ μίλησε με ιδιαίτερα κολακευτικά λόγια για τον Δρ. Κυριάκο Σαββόπουλο, αναφέροντας επίσης ότι τον γνωρίζει πολλά χρόνια και τον θεωρεί σαν παιδί της.

Όλα αυτά δεν θα είχαν συμβεί αν δεν υπήρχε η  αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος «Αναστάσιου. Γ. Λεβέντη» και η προσφορά του Ινστιτούτου Κύπρου (Andreas Pittas Digital Lab) στον τομέα της ψηφιακής αποτύπωσης του χώρου, όπως  και το Πανεπιστήμιο Αθηνών στον τομέα της έρευνας.

Γι αυτό και ο κ. Σοφοκλής Χατζησάββας, μέλος του Ιδρύματος και πρώην διευθυντής αρχαιοτήτων Κύπρου, μίλησε για το σπουδαίο έργο που επετεύχθη με την αποκλειστική οικονομική συνδρομή του ανωτέρω Ιδρύματος.

Στη συνέχεια δόθηκαν βραβεία σε μια σειρά συντελεστών του ανασκαφικού έργου και ακολούθως την σκυτάλη πήρε το ελληνικό συγκρότημα του σπουδαίου καλλιτέχνη Monsieur minimal, με τους συνεργάτες του, Κώστα και Στέφανο, να ανεβάζουν στα ύψη την ψυχολογία των προσκεκλημένων. Παιδιά, νιάτα και ενήλικες έγιναν μια παρέα χορεύοντας και τραγουδώντας στους ρυθμούς του Monsieur minimal.

Και βέβαια για να είναι επιτυχημένα τα εγκαίνια ενός σπουδαίου έργου, απαιτείται και ο γευστικότατος μπουφές. Το έργο αυτό ανέλαβε η γνωστή σε όλους μας «Ένωση» με πλούσια πιάτα, χυμούς και χαμόγελα!

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την ομάδα των Δερβίσηδων που χόρευαν με συμπαντική αρμονία, περιστρεφόμενοι με τα πολύχρωμα φωτάκια στις «πλανητικές» τους φούστες, ενώ λίγο πριν ο ουρανός της Αλεξάνδρειας είχε φωτιστεί από τα πυροτεχνήματα των διοργανωτών.

   

Μιλώντας στο τέλος με το Δρ. Κυριάκο Σαββόπουλο, ο οποίος στήριξε πολύπλευρα την όλη τελετή, μας δήλωσε: «Η Νεκρόπολη του Σάτμπυ χρονολογείται στις απαρχές της αρχαίας Αλεξάνδρειας, γι’ αυτό και βρίσκεται τόσο κοντά στα τείχη της πόλης. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό σύμπλεγμα ταφικών μνημείων Ελλήνων Αλεξανδρινών με καταγωγή από τη Μακεδονία -επίσης από τη Θεσσαλία, την Κρήτη, την Κυρηναϊκή και τη Μικρά Ασία-, που θυμίζει Μακεδονία αλλά έχοντας πάρει μεγάλη απόσταση ως προς τη λειτουργία. Δηλαδή, υπάρχουν στιλιστικές ομοιότητες με μακεδονικούς τάφους, πλέον όμως, μιλάμε για τον Ελληνισμό της Αιγύπτου. Και αυτό είναι διακριτό από τόσο νωρίς».

Το Alexandrian Necropolis Project υλοποιήθηκε από την Αρχαιολογική Εταιρεία της Αλεξάνδρειας, τον ιστορικό αρχαιολογικό σύλλογο της πόλης που ιδρύθηκε το 1893 και ο οποίος, ειδικά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, είχε στενή σχέση με σπουδαίους Έλληνες Αλεξανδρινούς, όπως ο Αμβρόσιος Ράλλης και ο Γεώργιος Γούσιος, πρώτος πρόεδρος και πρώτος Γενικός Γραμματέας της αντίστοιχα, ή τα μέλη της Σερ Τζον Αντωνιάδης, Εμμανουήλ Μπενάκης, Μιχαήλ Σαλβάγος, Ευστάθιος Γλυμενόπουλος και Μικές Συναδινός. «Είναι η πρώτη ανασκαφή που κάνει η Αρχαιολογική Εταιρεία Αλεξάνδρειας μετά από 85 χρόνια» τονίζει ο καταξιωμένος επιστήμονας Δρ. Κυριάκος Σαββόπουλος.

Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας συγχαίρει όλους τους συντελεστές του εξαιρετικού αυτού έργου, ιδιαίτερα τον «αλεξανδρινό» Δρ. Κυριάκο Σαββόπουλο.