Σχέδιο Νόμου για ψήφο Αποδήμων: Η άρση του αποκλεισμού εκατομμυρίων εκλογέων στις εθνικές εκλογές και η επόμενη πρόκληση της Κυβέρνησης
***
H συμμετοχή στις εθνικές εκλογές των Ελλήνων εντός και εκτός Ελλάδος είναι η ύψιστη έκφραση, η γιορτή της Δημοκρατίας. Οι πρόσφατες εθνικές εκλογές που διεξήχθησαν σε δύο γύρους στις 21 Μαΐου και στις 25ης Ιουνίου, αντίστοιχα, μόνο σε γιορτή δεν εξελίχθηκαν για τους Απόδημους Έλληνες. Και αυτό γιατί αποκλείσθηκαν από αυτή τη Δημοκρατική διαδικασία, εκατομμύρια Ελλήνων -κυρίως πρώτης γενεάς -οι οποίοι συνέδραμαν και συνδράμουν με κάθε μέσο και με όλες τους τις δυνάμεις τη μητέρα Ελλάδα.
Ειδικότερα, ο Νόμος υπ’ Αριθμ. 4648/2019 «Διευκόλυνση Άσκησης Εκλογικού Δικαιώματος Εκλογέων που βρίσκονται εκτός Ελληνικής Επικράτειας», έδωσε τη δυνατότητα σε μόλις λίγες χιλιάδες Αποδήμων (κυρίως στους Έλληνες που μετανάστευσαν στο εξωτερικό κατά την οικονομική κρίση) να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα, προκάλεσε αρνητικές εντυπώσεις καθώς δεν υποστήριζε την Συνταγματική αρχή της καθολικότητας της ψηφοφορίας. Στον πρώτο γύρο, σύμφωνα με τα στοιχεία από την ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών, επί 22.858 εγγεγραμμένων συμμετείχε το 79.64% ενώ στον δεύτερο γύρο από τους 25.610 που ενεγράφησαν η συμμετοχή άγγιξε το 67,81%.
Η απόφαση της νέας Κυβέρνησης, λίγες μέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της να διορθώσει τον αποκλεισμό από την εκλογική διαδικασία εκατομμυρίων Αποδήμων που ζουν στο Εξωτερικό κινείται προς τη θετική κατεύθυνση καθώς διευρύνει το εκλογικό σώμα των Αποδήμων. Το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών «Άρση περιορισμών για την εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους εκλογέων εξωτερικού», ουσιαστικά παραδέχεται ότι ο υπό κατάργηση νόμος είχε δημιουργήσει στρεβλώσεις και έθετε – επιεικώς – παράδοξα κριτήρια για τη συμμετοχή των Αποδήμων εκλογέων στις Εθνικές Εκλογές. Κάνει όμως και ένα βήμα προς την περεταίρω Δημοκρατική ολοκλήρωση καθώς αίρει όλους τους περιορισμούς που ισχύουν για την άσκηση του δικαιώματος της ψήφου Ελλήνων πολιτών οι οποίοι είτε είναι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού, είτε βρίσκονται στο εξωτερικό κατά την ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών.
Η ισότιμη μεταχείριση του συνόλου των μελών του εκλογικού σώματος τόσο των εκλογέων που είναι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού, όσο και των εκλογέων που βρίσκονται στο εξωτερικό κατά την ημέρα των εκλογών, μας βρίσκει σύμφωνους.
Περιμένουμε στην επικείμενη συζήτηση στη Βουλή όλα τα πολιτικά κόμματα να καταθέσουν τις προτάσεις τους χωρίς να περιοριστούν σε στείρα αντιπολίτευση. Κυρίως όμως ζητούμε από το Κυβερνών Κόμμα αλλά και τα Κόμματα της Αντιπολίτευσης να αφουγκραστούν και τις απόψεις των Αποδήμων και να μην νομοθετήσουν για άλλη μια φορά για εμάς χωρίς εμάς.
Η επόμενη πρόκληση για την Κυβέρνηση, είναι η θέσπιση της επιστολικής ψήφου ακολουθώντας το παράδειγμα πολλών Δημοκρατικών χωρών. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η άρση όλων των περιοριστικών όρων που είχαν επιβληθεί στο δικαίωμα της ψήφου για τους Έλληνες πολίτες οι οποίοι είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους και μπορούν να συμμετέχουν στην εκλογική διαδικασία εάν ταξιδέψουν στην Ελλάδα. Η άρση αυτών των περιορισμών δεν είναι μόνο η ύψιστη έκφραση της Δημοκρατίας, αλλά επιτελεί και έναν σπουδαίο εθνικό ρόλο. Οδηγεί στην περεταίρω συσπείρωση των Αποδήμων γύρω από τη μητέρα Πατρίδα.
Στους χαλεπούς καιρούς που διανύουμε κανένας Έλληνας δεν περισσεύει.
*Ο Στέφανος Ταμβάκης διατέλεσε Πρόεδρος του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού, είναι Επίτιμος Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας και Μέλος του Δ.Σ του Ιδρύματος Ωνάση.
Κάλεσμα της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, προς ομογενειακούς φορείς και Οργανώσεις για την υποστήριξη ανοιχτής επιστολής Αποδήμων προς τα μέλη του Ελληνικού Κοινοβουλίου, για την άρση των περιορισμών συμμετοχής των Ελλήνων του εξωτερικού στις εκλογές
Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας – έχοντας επίγνωση του ιστορικού βάρους της υπό εξέλιξη θεσμικής διαδικασίας για την αλλαγή του νόμου 4648 του 2019 που έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και θα συζητηθεί τις αμέσως προσεχείς ημέρες στο Ελληνικό Κοινοβούλιο με στόχο την ικανοποίηση του χρόνιου και δίκαιου δημοκρατικού αιτήματος της Ομογένειας για την άρση των περιορισμών στη συμμετοχή των Ελλήνων του εξωτερικού στις εκλογές και την υιοθέτηση της επιστολικής ψήφου – καλεί όλους τους ομογενειακούς φορείς και Οργανώσεις να υποστηρίξουν την ανοιχτή επιστολή που απευθύνει προς τα μέλη του Ελληνικού Κοινοβουλίου.
Παρακαλούνται οι ομογενειακοί φορείς και Οργανώσεις που επιθυμούν να ενώσουν τη φωνή τους μαζί με τη δική μας για να ακουστεί στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, να δηλώσουν την υποστήριξή τους στην ανοιχτή επιστολή μέσω μηνύματος στην ηλεκτρονική διεύθυνση [email protected], σημειώνοντας το όνομα του φορέα τους, έως την Κυριακή 16 Ιουλίου 2023, μια ημέρα πριν λήξει η προθεσμία της δημόσιας διαβούλευσης του σχετικού νομοσχεδίου
ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΑΠΟΔΗΜΩΝ
ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ
Αξιότιμες/οι, κυρίες/οι, Βουλευτές όλων των κομμάτων,
Εκπροσωπώντας δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων του εξωτερικού, σας απευθύνουμε την παρούσα ανοικτή επιστολή ώστε να ακουστεί παντού η φωνή της Ομογένειας.
Οι απόδημοι Έλληνες είναι η ψυχή και η φωνή της Ελλάδας στο εξωτερικό.
Λατρεύουμε την πατρίδα μας, προβάλλουμε την Ελλάδα στο εξωτερικό σε κάθε ευκαιρία, στηρίζουμε τα εθνικά της θέματα και είμαστε οι καλύτεροι πρεσβευτές της στα κράτη που μας φιλοξενούν.
Δικαιούμαστε και θέλουμε να συμμετέχουμε στη διαμόρφωση του μέλλοντος της χώρας μας, όπως ορίζει το Σύνταγμα. Άλλωστε το μέλλον της Ελλάδας είναι και δικό μας μέλλον.
Ζητάμε να δώσετε δικαίωμα ψήφου για όλες τις Ελληνίδες και όλους τους Έλληνες του εξωτερικού από τον τόπο διαμονής τους. Χωρίς δικαιολογίες, χωρίς καθυστερήσεις, χωρίς αποκλεισμούς.
Ζητάμε να αρθούν άμεσα όλοι οι περιορισμοί του Νόμου 4648/2019:
Κατάργηση της διαμονής συνολικά 2 έτη εντός της Ελληνικής Επικράτειας κατά το χρονικό διάστημα των τελευταίων 35 ετών
Κατάργηση της υποχρέωσης υποβολής φορολογικής δήλωσης κατά το τρέχον ή το προηγούμενο φορολογικό έτος.
Καθιέρωση επιστολικής ψήφου.
Κρατήστε ζωντανό το ενδιαφέρον των αποδήμων Ελλήνων για όσα συμβαίνουν στην Πατρίδα και διατηρήστε ζωντανούς τους δυνατούς δεσμούς μας με την Ελλάδα.
Αναμένουμε και οι 300 βουλευτές να στηρίξετε την άρση των άδικων περιορισμών.
Πρόκειται για δημοκρατικό χρέος και ιστορική ευκαιρία, γι’ αυτό και είναι μεγάλη η ευθύνη που βαραίνει, κάθε Ελληνίδα και Έλληνα βουλευτή.
Είναι ζήτημα δικαιοσύνης και δημοκρατίας, πέρα και πάνω από κόμματα.
***
Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας – Αίγυπτος
Ελληνική Κοινότητα Καϊρου – Αίγυπτος
Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα Μελβούρνης & Βικτώριας – Αυστραλία
Ελληνική Κοινότητα Ρουσελσχάιμ & Περιχώρων – Γερμανία
Στέφανος Π. Ταμβάκης. Επίτιμος Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας, Μέλος του Δ.Σ. του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης», τ.Πρόεδρος του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ).
Ελληνική κοινότητα Αουγκσμπουργκ και περιχώρων e.V. – Γερμανία
Δρ. Δράγκος Γαβριήλ Ζησόπουλος, Πρόεδρος Ένωσης Ελλήνων της Ρουμανίας και Βουλευτής του Ρουμανικού Κοινοβουλίου
Ένωση Ελληνικών Κοινοτήτων Αρμενίας
Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Ελληνισμού
Τμήμα ελληνικής γλωσσομάθειας (ΤΕΓ) Augsburg – Γερμανία
Παγκόσμια Συνομοσπονδία Θεσσαλών «ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ»
Παγκρήτια Ομοσπονδία Κρητών Ευρώπης
Μέλισσα του Ελληνισμού
Pyramis News
Μάριος Παναγόπουλος, τ. Σύμβουλος ΣΑΕ Λατινικής Αμερικής (Αργεντινή), τ. Πρόεδρος Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Αργεντινής, τ. Πρόεδρος Ένωσης Αργεντινής Πελοποννησίων Αργεντινής
Την Πέμπτη 13η Ιουλίου 2023, η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας, είχε τη χαρά και την τιμή, να υποδεχθεί την Εξοχότατη Υπουργό Μετανάστευσης της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου, κα. Σόχα Ελ Γκέντι, μετά την επίσημη επίσκεψή της στο Παλαίφατο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Το υψηλόβαθμο στέλεχος της Αιγυπτιακής κυβέρνησης υποδέχθηκαν προεξάρχοντος του Αντιπροέδρου Α΄ κ. Ιωάννη Παπαδόπουλου, η Πρόεδρος της Κυπριακής Αδελφότητας Αλεξανδρείας κα. Μαρία Φορμόζη, ο Γενικός Γραμματέας κ. Νικόλαος Κατσιμπρής, ο Αντιπρόεδρος Β΄ κ. Νικόλαος Κόπελος, ο Οικονομικός Επόπτης κ. Εμμανουήλ Τατάκης και ο Διευθντης της ΕΚΑ κ. Γεώργιος Μπούλος.
Η Υπουργός κα. Σόχα Ελ Γκέντι, με την υψηλή συνοδεία Γραμματέων και παραγόντων του Υπουργείου της, συνομίλησε με τους Κοινοτικούς Επιτρόπους και εξέφρασε τις εξαιρετικά τιμητικές προθέσεις της για την Ελληνική Κοινότητα, καθώς και για την Κυπριακή Αδελφότητα, τονίζοντας το ειλικρινές ενδιαφέρον της να βοηθήσει εκεί που υπάρχει ανάγκη και απαιτείται λύση.
Μετά από την ωφέλιμη και εποικοδομητική συνάντηση, οι δύο πλευρές αντάλλαξαν αναμνηστικά δώρα σφραγίζοντας μια τόσο τιμητική επίσκεψη, με την υπόσχεση να ξαναβρεθούν στο μέλλον. Επιπρόσθετα αξίζει να σημειωθεί, ότι η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας, συμμετείχε ενεργά στην διεξαγωγή των προγραμμάτων ΝΟΣΤΟΣ που αφορούσαν στην τριμερή συνεργασία Αιγύπτου, Ελλάδας και Κύπρου σε θέματα Διασποράς και τα οποία παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση των σχέσεων των τριών λαών μας, σε θέματα που άπτονται του παρόντος και του μέλλοντος της Διασποράς!
Ήταν μια υψηλού επιπέδου επίσκεψη που εκτός από την ουσιαστική της συμβολή, είχε και σημειολογική αξία, καθώς αποδείχθηκε για μια ακόμα φορά οι εξαιρετικές σχέσεις που διαπνέουν τις δύο φίλιες χώρες μας.
Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας εκτός της τιμής που αισθάνεται για την επίσκεψη της Υπουργού Μετανάστευσης της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου, κα. Σόχα Ελ Γκέντι, επιθυμεί να της απευθύνει δημόσιες ευχαριστίες, για το ειλικρινές ενδιαφέρον της να σταθεί δίπλα στην Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας, καθώς και στην Κυπριακή Αδελφότητα.
Παρακολουθήσαμε το σεμινάριο του Διεθνούς Θερινού Σχολείου Καβάφη για τον Αλεξανδρινό ποιητή και τη σύνδεσή του με τη μουσική και ανακαλύψαμε τα «χίλια πρόσωπα» του μουσικού Καβάφη
Πώς προσεγγίζεις και μελετάς ένα από τα «ιερά τέρατα» της ελληνικής ποίησης ώστε να κατανοήσεις την κληρονομιά και την επιδραστικότητά του στο σήμερα;
Σε αυτό ακριβώς προσπαθεί να απαντήσει τα τελευταία πέντε χρόνια το Διεθνές Θερινό Σχολείο Καβάφη που διοργανώνεται από το Αρχείο Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση. Ερευνητές και μελετητές από τη μία και σπουδαστές από την άλλη, από όλο τον κόσμο, προσπαθούν να διαβάσουν ξανά τον Αλεξανδρινό ποιητή μέσα από νέες προσεγγίσεις που θα αναδείξουν τη σημασία του έργου του.
Το φετινό Διεθνές Θερινό Σχολείο Καβάφη, σε επιμέλεια των Peter Jeffreys, Αναπληρωτή Καθηγητή Αγγλικής Λογοτεχνίας στο Suffolk University της Βοστώνης και Τάκη Καγιαλή, Καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, είναι λίγο διαφορετικό, μιας και προσπαθεί να δει το έργο του Κ. Π. Καβάφη υπό το πρίσμα διαφορετικών επιστημών και τεχνών: από την γλωσσολογία μέχρι τον κινηματογράφο και από τη μουσική μέχρι την ιστορία.
Δώσαμε το παρόν στο πέμπτο σεμινάριο του φετινού κύκλου, που ήταν αφιερωμένο στον Καβάφη και τη μουσική. Εισηγητής του, ο Πάνος Βλαγκόπουλος, Καθηγητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, ο οποίος και χώρισε την παρουσίασή του σε «τρεις πράξεις», για να μιλήσουμε με μουσικούς όρους.
Το πρώτο μέρος ήταν εστιασμένο στη σχέση του ίδιου του Καβάφη με τη μουσική. Τα σχετικά στοιχεία που έχουμε είναι περιορισμένα και κάνουν αυτή την καταγραφή πιο δύσκολη. Ξέρουμε πως ο ποιητής παρακολούθησε κάποιες όπερες του Βάγκνερ και του Πουτσίνι, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε ποιο ήταν πραγματικά το μουσικό του γούστο. Το μόνο που μπορούμε να πούμε με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση είναι ότι αγαπούσε τη «φυσική μουσική» όπως και αναφέρει στο πεζό του «Μία Νυξ εις το Καλιντέρι».
Όσο θολό και αν είναι το μουσικό τοπίο της ζωής του Καβάφη, δεν μπορούμε να πούμε και το ίδιο για τους μουσικούς που επέλεξαν να καταπιαστούν με το έργο του. Εχει πραγματικό ενδιαφέρον το γεγονός ότι άνθρωποι από εντελώς διαφορετικά μουσικά υπόβαθρα μελοποίησαν έργα του ποιητή με εκ διαμέτρου αντίθετες προσεγγίσεις: από την έντεχνη-λαϊκή προσέγγιση συνθετών όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Μάνος Χατζιδάκις μέχρι τη «λοξή» ματιά της Λένας Πλάτωνος αλλά και την ακαδημαϊκή προσέγγιση του Δημήτρη Μητρόπουλου. Το έργο του Καβάφη πάντως δεν πέρασε απαρατήρητο και από ποπ και ροκ καλλιτέχνες διεθνούς βεληνεκούς όπως ο Λέοναρντ Κοέν, η Λόρι Αντερσον, ο Ρούφους Γουέινραϊτ και η Ντιαμάντα Γκαλάς.
Ο Πάνος Βλαγκόπουλος επέλεξε να εστιάσει στο έργο του Δημήτρη Μητρόπουλου και το «10 Inventions», στο οποίο ο σπουδαίος συνθέτης μελοποίησε δέκα ερωτικά ποιήματα του Αλεξανδρινού, δημιουργώντας μία αντίθεση ανάμεσα στον ηδονιστικό χαρακτήρα των λέξεων και την ατονική μουσική των συνθέσεών του.
Μετά την ολοκλήρωση του σεμιναρίου, κάναμε μία συζήτηση με τον Πάνο Βλαγκόπουλο, προκειμένου να κατανοήσουμε ακόμα καλύτερα τα «χίλια πρόσωπα» του μουσικού Καβάφη:
– Στην εισήγησή σας ανατρέξατε σε μουσικά τεκμήρια από τη ζωή και το έργο του Κ. Π. Καβάφη: συναυλίες που είχε βρεθεί, αναφορές σε έργα του και την προτίμησή του στη «φυσική μουσική». Λαμβάνοντας όλα αυτά τα στοιχεία υπόψη, ποιο θα λέγαμε ότι είναι το μουσικό προφίλ του ίδιου του Καβάφη;
– Η φειδωλότητα ως προς την άμεση έκφραση και διασάφηση προσωπικών γνωμών και προτιμήσεων αποτελεί χαρακτηριστικό όχι μόνο του χαρακτήρα του Καβάφη, αλλά και συνειδητό κομμάτι της ώριμης αισθητικής του. Γνωρίζουμε, π.χ., ότι παρακολούθησε δύο βαγκνερικές παραστάσεις στην Αλεξάνδρεια το 1898 (τις όπερες «Lohengrin» και «Tannhäuser»), την «Bohème» του Τζάκομο Πουτσίνι κατά την πρώτη επίσκεψή του στην Αθήνα, τον Ιούλιο του 1901 και παρέστη και σε άλλες συναυλίες. Παρόλα αυτά δεν έχουμε σαφείς δηλώσεις από μεριάς του για τα μουσικά του γούστα. Η έκφραση συμπάθειας, στο διήγημα «Μία Νυξ εις το Καλιντέρι», στη «φυσική μουσική» των «απλών χωριανών» μας δίνει μια πιο προσωπικά δεσμευτική άποψη, αλλά και αυτή δεν παύει να αποτελεί στοιχείο σε μια συγκεκριμένη μυθοπλασία. Ακόμη κι η ενθουσιώδης γνώμη που εξέφρασε για τις μελοποιήσεις ποιημάτων του από τον Δημήτρη Μητρόπουλο δεν αποκλείει την ερμηνεία, ότι αποτελεί ευγενική ανταπόδοση που πηγάζει από το γεγονός ότι αισθάνθηκε κολακευμένος για το θαυμασμό που του επιδαψίλευε ένας νέος, ταλαντούχος και «μοντέρνος» συνθέτης. Χρειάζεται περισσότερη έρευνα στο ηχοτοπίο της Αλεξάνδρειας του καιρού του, καθώς και στα τεκμήρια του Αρχείου Καβάφη, ιδίως όσα είναι ακόμη ακαταλογογράφητα και αψηφιοποίητα, ώστε να αντληθούν περισσότερες σχετικές πληροφορίες, π.χ., για τις μουσικές που ακούγονταν γύρω του ή τις συναυλίες που παρακολούθησε. Ωστόσο, φοβάμαι ότι δύσκολα θα λάβουμε σαφείς απαντήσεις για τις μουσικές του προτιμήσεις.
– Συνθέτες και μουσικοί από πολύ διαφορετικές αισθητικές αφετηρίες έχουν μελοποιήσει Καβάφη: από τον Χατζιδάκι μέχρι τον Μητρόπουλο και από την Πλάτωνος μέχρι τον Κοέν. Ποιες θα λέγαμε ότι είναι αδρά οι μουσικές κατηγοριοποιήσεις στη μελοποίηση του Καβάφη;
– Οι πρώτες μελοποιήσεις ποιημάτων του Καβάφη έγιναν από Ελληνες συνθέτες στο πλαίσιο του λόγιου έντεχνου τραγουδιού, αυτού δηλαδή που συνέχισε στον 20ό αιώνα την παράδοση του γερμανικού «lied» ή της γαλλικής «mélodie», σε λιγότερο ή περισσότερο συγχρονισμό με το διεθνή μοντερνισμό, από τον Δημήτρη Μητρόπουλο (1925), τον Γιώργο Πονηρίδη (1934), τον Αριστοτέλη Κουντούρωφ (1942). Στο είδος αυτό ανήκουν πολλές μεταγενέστερες συνθέσεις ή μελοποιήσεις από συνθέτες διαφορετικής εθνικής καταγωγής και συνθετικής τεχνικής, όπως αυτές του Τζον Τάβενερ, του Λου Χάρισον, του Χανς Βέρνερ Χέντσε, του Θόδωρου Αντωνίου κ.ά. Μια άλλη κατηγορία μελοποιήσεων ανήκει στο χώρο του ελληνικού «έντεχνου λαϊκού τραγουδιού»: αυτές του Μίκη Θεοδωράκη, του Μάνου Χατζιδάκι, του Δήμου Μούτση, του Θάνου Μικρούτσικου, της Λένας Πλάτωνος κ.ά. Ως τρίτη κατηγορία θα ανέφερα αυτή ξένων τραγουδιστών-συνθετών από τον γενικότερο χώρο της ποπ κουλτούρας και μουσικής, όπως ο Λέοναρντ Κοέν, ο Ρούφους Γουέινραϊτ, η Λόρι Αντερσον, ακόμη ο Vangelis. Πάντως, χαρακτηριστική για τη διείσδυση και την αναγνωρισιμότητα του ονόματος του Καβάφη είναι η δύσκολα κατατάξιμη περίπτωση ενός άλμπουμ που κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό (2023) κι έχει τον τίτλο «M’arrêter ici… Esquisses d’Asie Mineure» («Εδώ ας σταθώ… Σκίτσα από τη Μικρά Ασία»): αποτελεί αποτέλεσμα της συνεργασίας του Ντομινίκ Βελάρ (φωνή, ούτι) και της Ουρανίας Λαμπροπούλου (σαντούρι). Το αποτέλεσμα αποτελείται από οργανικούς αυτοσχεδιασμούς και συνθέσεις πάνω σε ποιήματα του Καβάφη, στο πλαίσιο ενός μεταμοντέρνου έργου-αφιερώματος στην πολυπολιτισμικότητα της Μικράς Ασίας (!). Σημειωτέον ότι ο Βελάρ που υπογράφει συνθετικά τις μελοποιήσεις είναι ένας αναγνωρισμένος τραγουδιστής με ειδίκευση στη μεσαιωνική μουσική και ιδρυτής του εξαιρετικού φωνητικού Ensemble Gilles Binchois.
– Με ποιον τρόπο ανοίγει διάλογο το στοιχείο του Καβάφη με το στοιχείο του εκάστοτε συνθέτη σε κάθε περίπτωση; (Αναφέρατε κιόλας χαρακτηριστικά πως για παράδειγμα το «Alexandra Asking» είναι «περισσότερο Κοέν από ό,τι Καβάφης».)
– Αλλοι συνθέτες (οι περισσότεροι) διαλέγουν συγκεκριμένο ποίημα ή ποιήματα του Καβάφη και προχωρούν στη μελοποίηση. Αλλοι, όπως ο Κοέν ή ο Χέντσε, μελοποιούν μια διασκευασμένη εκδοχή κάποιου ποιήματος. Κάποιοι, όπως ο Τάβενερ, επιλέγουν τη μουσική υπόκρουση της απαγγελίας κάποιου ποιήματος, και, τέλος, άλλοι, όπως ο Γιώργος Σισιλιάνος και ο Μάικλ Φίνισι, τη σύνθεση «καθαρής», ενόργανης μουσικής, εμπνευσμένης από την ποίηση του Καβάφη.
– Ο Δημήτρης Μητρόπουλος αντί για τραγούδια, χαρακτήρισε στην πορεία τις μελοποιήσεις των ερωτικών ποιημάτων του Καβάφη στις «10 Inventions» ως «αρχιτεκτονικά σχέδια» και «μαθηματικούς υπολογισμούς». Τι δηλώνει αυτό για την οπτική του και το μουσικό ύφος αυτών των κομματιών;
– Πρόκειται από τη μια για λέξεις που εντάσσουν το έργο στο μοντερνιστικό κλίμα της εποχής –μιας εποχής που θα χαρακτηριστεί από την αναγωγή της «γεωμετρίας» σε κεντρική έννοια του μοντερνισμού, την υποδοχή του κυβισμού και την «appel à l’ordre» («ανάκληση στην τάξη») στο χώρο των εικαστικών, καθώς και την έμφαση στην κατασκευή και το εγκώμιο στην αρχιτεκτονική από τον Πολ Βαλερί («Ευπαλίνος ή Ο Αρχιτέκτονας», 1921). Από την άλλη, αυτή η επίκληση στις αφηρημένες νοητικές ποιότητες του έργου επιχειρεί να μεταθέσει το βάρος της συζήτησης, από τις κάθε λογής ηθικολογικές αντιδράσεις, στο αίτημα αναγνώρισης της διανοητικής και καλλιτεχνικής τους αξίας.
Στην περίπτωση επίσης του Μητρόπουλου, υπάρχει το «παράδοξο» του ηδονικού χαρακτήρα των ποιημάτων από τη μία και του «ψυχρού» ατονικού χαρακτήρα της μουσικής από την άλλη. Τι δυναμική δημιουργεί αυτή η συνύπαρξη;
– Ο Μητρόπουλος χρησιμοποίησε στις «10 Inventions» την τεχνική του «sprechgesang», ενός υβριδίου μεταξύ τραγουδιού και ομιλίας, σε μια δική του εκδοχή: ως ελαττωμένο τραγούδι, θα έλεγα, παρά ως ενισχυμένη ομιλία, όπως τη συναντάμε στο πρότυπο αυτής της τεχνικής, δηλ. τον Αρνολντ Σένμπεργκ και το έργο του «Φεγγαρίσιος Πιερότος» (1912). Η τεχνική αυτή στις «Inventions» αποτελεί το μουσικό αντίστοιχο της πεζολογικής διάστασης της καβαφικής ποίησης. Από την άλλη, ο Μητρόπουλος δανείζεται μορφολογικά πρότυπα του Μπαρόκ και της αυστηρής αντίστιξης (Μπαχ), μια πρακτική που συνδεόταν την εποχή αυτή με την αναζήτηση μουσικού αντιδότου στο ρομαντισμό (Μπουσόνι) ή στον μοντερνισμό και την υποτιθέμενη έκπτωση των ηθών (Φίτζνερ). Ο συνδυασμός των αντιστικτικών αυτών μορφών με την ατονικότητα παρουσιάζουν την ομοερωτική ποίηση του Καβάφη ως ένα ορθολογικό μοντερνιστικό εγχείρημα, το οποίο διανοίγει δυναμικά νέες υποκειμενικότητες, μακριά από τις συνήθεις προσλήψεις του Αλεξανδρινού ως αδύναμου και γερασμένου ρέκτη μοναχικών απολαύσεων, και της ποίησής του ως προϊόν μιας παθητικής διαδικασίας αναμνήσεων· ενώ η χρήση τονικών υπολειμμάτων και μουσικών δεικτών της Ελληνικότητας, όπως το μελωδικό τριημιτόνιο ή ο ρυθμός των 7/8 («Καλαματιανός»), ανταποκρίνεται στην υβριδικότητα και την ειρωνεία ως θεμελιώδη χαρακτηριστικά της Καβαφικής αισθητικής.
– Από την συνολική σας μελέτη, ποια θα λέγατε ότι είναι η μεγαλύτερη ιδιαιτερότητα στο έργο του Καβάφη για τη μεταφορά του σε ένα μουσικό πλαίσιο;
– Νομίζω ότι αυτή αφορά την συνεχή διαλεκτική ισορροπία ανάμεσα στον πεζολογικό βηματισμό και την απροσδόκητη ή υποδόρια εμφάνιση παραδοσιακών ρυθμικών «νησίδων». Πρόκειται για στοιχείο μιας ιδιαίτερης και εκκεντρικής μουσικότητας, όσο ιδιαίτερος και εκκεντρικός πρέπει να υπήρξε ο ίδιος (και παρά την πεποίθηση του Σεφέρη ότι ο Καβάφης δεν διέθετε «μουσικό αυτί»). Η μουσικορυθμική γοητεία των ποιημάτων του, στην οποία πρώτος υπέκυψε ο «σαν κι εκείνον καμωμένος» Μητρόπουλος, πέρα από τη νοηματική εγγύτητα που τα χαρακτηρίζει με τον κατακερματισμένο μεταμοντέρνο κόσμο μας, έχει εξασφαλίσει στον Καβάφη τόσο την αδιάπτωτη και μάλλον αυξανόμενη παγκόσμια δημοφιλία του, όσο και την διάκριση του πιο συχνά μελοποιημένου ποιητή της ελληνικής γλώσσας.
