Η παλαιότερη φόρμουλα για οδοντόκρεμα είναι καταγεγραμμένη σ’ ένα αιγυπτιακό πάπυρο και χρονολογείται γύρω στον 4ο αιώνα μ.Χ. Αναμφίβολα πρόκειται και την αρχαιότερη διαφήμιση οδοντόπαστας.
Σήμερα βρίσκεται στη συλλογή αρχαίων αιγυπτιακών χειρόγραφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Βιέννης.
Φτιάχνοντας μια αρχαία οδοντόκρεμα
Το κείμενο της φόρμουλας είναι γραμμένο στα ελληνικά, την επίσημη γλώσσα στην Αίγυπτο από την αρχή της ελληνιστικής εποχής. Καθώς στο κείμενο υπάρχουν συντμήσεις για ιατρικούς όρους, φαίνεται ότι αυτός που το έγραψε δεν ήταν ένας συνηθισμένος γραφέας αλλά κάποιος με ιατρικές γνώσεις, ή ακόμη και ο εφευρέτης της οδοντόκρεμας.
Κάποια από τα συστατικά που χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία οδοντόπαστα είναι ίδια με αυτά στις σημερινές, Πηγή: Pinterest
Τα συστατικά της αποτελούνται από «μια δραχμή» αλάτι, «δύο δραχμές» μέντα και «μια δραχμή» από το ξερό ανθό της ίριδας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην Αίγυπτο ακόμη και στην ύστερη ρωμαϊκή εποχή, στην οποία ανήκει χρονολογικά το έγγραφο, χρησιμοποιούνταν νομίσματα με ελληνικές αξίες, όπως η δραχμή και το τετράδραχμο. Όμως, οι μελετητές θεωρούν ότι ο όρος «δραχμή» στο συγκεκριμένο έγγραφο, όπως και σε άλλα με συνταγές φαρμάκων αναφέρεται στο βάρος των διαφόρων συστατικών, και όχι την αξία τους.
“Για λευκά και τέλεια δόντια”
Τα διάφορα συστατικά πρέπει να θρυμματιστούν και να ανακατευτούν καλά μεταξύ τους, μαζί με 20 κόκκους πιπεριού (περίπου 1,30 γραμμάρια). Σύμφωνα με το οδηγίες στο κείμενο, η σύνθεση θα πρέπει να σχηματίζει μια υφή σαν πάστα όταν έρχεται σε επαφή με το σάλιο του στόματος.
Η αρχαία οδοντόκρεμα περιγράφεται στο έγγραφο ως σκόνη «για λευκά και τέλεια δόντια». Πρόκειται για ένα «σλόγκαν» που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα στις διαφημίσεις για οδοντόκρεμες!
Τα αποτελέσματα της δοκιμής
Το κείμενο του εγγράφου ήταν γνωστό στους παπυρολόγους για πολλές δεκαετίες. Όμως, ήταν μόλις το 2003 που δοκιμάστηκε η αποτελεσματικότητα της αρχαίας οδοντόκρεμας. Στο πλαίσιο ενός συνεδρίου οδοντιατρικής στη Βιέννη, ο Αυστριακός οδοντίατρος Δρ. Χάινς Νόιμαν σκέφθηκε να τη φτιάξει και να τη δοκιμάσει ο ίδιος και άλλοι συνάδελφοί του.
Στο συνέδριο ο Νόιμαν ανακοίνωσε τα αποτελέσματα της έρευνας του. Διαπίστωσε ότι η αρχαία οδοντόπαστα είχε έντονη μυρωδιά που όμως δεν ήταν δυσάρεστη. Όταν ξεκίνησε να τη χρησιμοποιεί τα ούλα του αιμορραγούσαν και πονούσαν. Όμως, στη συνέχεια σταμάτησε η αιμορραγία και το στόμα του ένιωσε φρέσκο και καθαρό.
Διαφήμιση για μία από τις πρώτες οδοντόκρεμες σε μεταλικό σωληνάριο στα τέλη του 19ου αιώνα. Πηγή: Pinterest
Το τελικό του συμπέρασμα είναι ότι η αρχαία οδοντόπαστα είναι ανώτερη από αντίστοιχα σκευάσματα του 19ου αιώνα ή ακόμη και των αρχών του 20ου.
Οδόντοκρεμες στην αρχαιότητα
Οι Αιγύπτιοι πιστεύεται ότι άρχισαν να χρησιμοποιούν μια πάστα για να καθαρίζουν τα δόντια τους γύρω στο 5000 π.Χ. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούσαν οδοντόκρεμες. Το ίδιο ισχύει και για τους κατοίκους της Κίνας και της Ινδίας, οι οποίοι ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν οδοντόκρεμες γύρω στο 500 π.Χ.
Όπως και σήμερα, οι αρχαίες οδοντόκρεμες χρησιμοποιήθηκαν από τους ανθρώπους για να διατηρούν τα δόντια και τα ούλα τους καθαρά, να τα λευκάνουν και να φρεσκάρουν την αναπνοή του
Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι προτιμούσαν περισσότερο τη λειαντικότητα και τα συστατικά της οδοντόκρεμάς τους περιλάμβαναν θρυμματισμένα οστά και κοχύλια στρειδιών. Οι Ρωμαίοι πρόσθεσαν περισσότερο άρωμα για να έχουν φρέσκια αναπνοή, καθώς και κάρβουνο και φλοιό σε σκόνη. Οι Κινέζοι χρησιμοποίησαν μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων στις οδοντόκρεμες τους και σε κάποιες απ’ αυτές συμπεριλαμβάνονταν τζίνσενγκ, μέντα από βότανα και αλάτι….
Η Εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, είναι Θεομητορική εορτή της Χριστιανικής Εκκλησίας, με την οποία τιμάται η είσοδος για τους Ορθοδόξους και η εμφάνιση για τους Καθολικούς (Presentazione della Beata Vergine Maria) της μικρής Μαριάμ (Μαρίας) μαζί με τους γονείς της Ιωακείμ και Άννα στο Ναό του Σολομώντος στην Ιερουσαλήμ, προκειμένου η μέλλουσα Θεοτόκος να αφιερωθεί στον Θεό.
Γιορτάζεται κάθε χρόνο την 21η Νοεμβρίου και αυτό συνέβη και την Τρίτη της ημερομηνίας αυτής, στην Ιερά Μονή του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου. Στην ιστορική Μονή της Χριστιανοσύνης, προεξήρχε η μορφή του Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεόδωρου Β΄, των Αρχιερέων του Πατριαρχείου Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών: Πηλουσίου κ. Νάρκισσου Πατριαρχικού Επιτρόπου και Ναυκράτιδος κ. Παντελεήμονος Αρχιγραμματέως της Ιεράς Συνόδου, ενώ ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ταμιάθεως κ. Γερμανός Προϊστάμενος της ανωτέρω Ιεράς Μονής, τέλεσε τη Θεία Λειτουργία.
Στο ψαλτήρι παρευρίσκετο ο Πανοσιολογιότατος Αρχιμανδρίτης κ. Ισαάκ, Σχολάρχης της Πατριαρχικής Σχολής, με τη συνεισφορά του Γενικού Προξένου κ. Ιωάννη Πυργάκη, ο οποίος γνωρίζει βυζαντινή μουσική και πλέον στηρίζει και ιεροψαλτικά τις εκκλησιαστικές τελετουργίες του Πατριαρχείου.
Παρευρέθησαν επίσης οι μαθητές της ιερατικής Σχολής των οποίων η εκπαίδευση ενισχύει την ιεραποστολική προσπάθεια του Μακαριωτάτου, καθότι τα νέα παιδιά επιστρέφουν στις χειμαζόμενες πατρίδες τους ως ορθόδοξοι κληρικοί και συνάμα γνώστες της ελληνικής γλώσσας. Από θεσμικής πλευράς, εκτός του Γενικού Προξένου κ. Πυργάκη, παρέστησαν ο Πλοίαρχος και Σύνδεσμος του Πολεμικού Ναυτικού της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια κ. Κώστας Βαρουξής, μετά της συζύγου του επίσης Πλοιάρχου Αγγελικής και η Πρόεδρος του Ελληνικού Ναυτικού Ομίλου Αλεξανδρείας και του Συλλόγου Ελλήνων Επιστημόνων Πτολεμαίος κα. Λιλίκα Θλιβίτου.
Ήταν μια ακόμη Εορτή της Ορθοδοξίας που τιμήθηκε από τον Μακαριώτατο, τους Αρχιερείς, τους ιερείς και τους πιστούς που παρευρέθησαν στην Ιερά Μονή του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου. Και όπως πάντα ακολούθησε ο καφές και τα γλυκίσματα στο Αρχονταρίκι, με τον Πατριάρχη να μιλά με όλους, να ευλογεί και να εύχεται στους πάροικους υγεία, ευζωία, δύναμη, ελπίδα και μακροζωία.
Η θεαματική διεθνής επιχείρηση το 1963 για τη διάσωση του συμπλέγματος των ναών του Αμπού Σίμπελ θεωρείται η βάση της έννοιας της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO
Ο Γερμανός αρχιτέκτονας Πέτερ Γκρόσμαν, ο οποίος πέθανε πριν από δύο χρόνια, στάθηκε τυχερός. Στη δεκαετία του 1960 μπορούσε να θαυμάζει από κοντά το κολοσσιαίο φαραωνικό συγκρότημα των ναών που βρισκόταν εκεί για περισσότερες από τρεις χιλιετίες. Πάνω στον Νείλο και λίγα μόλις μέτρα από την όχθη του ποταμού. «Ταξιδέψαμε εκεί με πλοίο», λέει. «Μπορούσαμε να διακρίνουμε τον ναό του Αμπού Σίμπελ ήδη από απόσταση 25 χιλιομέτρων και καταλαβαίναμε πόσο μεγάλος ήταν». Οι ναοί δεν μπορούσαν να παραμείνουν όμως σε αυτή τη θέση. Το 1953, η Αίγυπτος, υπό τον τότε πρόεδρο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, αποφάσισε να κατασκευάσει ένα νέο φράγμα στον Νείλο, κοντά στο Ασουάν. Η κατασκευή ξεκίνησε το 1960 και άρχισε ένας αγώνας δρόμου ενάντια στο χρόνο γιατί το συγκρότημα κινδύνευε να εξαφανιστεί μέσα στη λίμνη.
Μια τεράστια τεχνική πρόκληση
Η Αίγυπτος απευθύνθηκε στην UNESCO ζητώντας οικονομική και τεχνική βοήθεια για τη διάσωση και τη μετεγκατάσταση του συγκροτήματος των ναών. Στις 17 Νοεμβρίου του 1963, μια διεθνής κοινοπραξία ανέλαβε να αποσυναρμολογήσει τους ναούς και να τους ξαναστήσει σε ένα νέο σημείο. Ο Ραμσής ο 2ος είχε χτίσει τους ναούς τον 13ο αιώνα π.Χ. Τα γλυπτά ήταν λαξευμένα στον βράχο και το εσωτερικό τους έφθανε σε βάθος 60 μέτρων. Χωρίστηκαν σε 1036 κομμάτια που ζύγιζαν έως και 30 τόνους. Μια τεράστια τεχνική πρόκληση για τον αρχιτέκτονα Γκρόσμαν, ο οποίος συνέβαλε στο εγχείρημα. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1968. Οι δύο μεγαλοπρεπείς ναοί είχαν στηθεί 64 μέτρα ψηλότερα από πριν και 180 μέτρα πιο βαθιά στην ενδοχώρα, σε ένα ασφαλές σημείο.
Η αρχή της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO Φωτογραφία από τις εργασίες διάσωσης
Οι δύο ναοί διατήρησαν ακόμα και το γεωγραφικό τους προσανατολισμό, έτσι ώστε να μπορεί να συνεχίσει να πραγματοποιείται δύο φορές το χρόνο το λεγόμενο «θαύμα του ήλιου», όταν δηλαδή οι ακτίνες του ήλιου έφταναν 60 μέτρα μέσα στον μεγάλο ναό. Στη θεαματική διάσωση των αρχαιοτήτων της Νουβίας συμμετείχαν 50 χώρες και ήταν ο θεμέλιος λίθος για την υιοθέτηση της Σύμβασης της UNESCO για την Παγκόσμια Κληρονομιά το 1972. Για τη διάσημη Αιγύπτια αρχαιολόγο Μόνικα Χάνα ένα πραγματικό ορόσημο. «Η μετεγκατάσταση του συμπλέγματος των ναών Αμπού Σίμπελ ήταν σημαντική, έδωσε ώθηση στην UNESCO. Ήταν το πρώτο μεγάλο έργο του είδους». Οι ναοί του Αμπού Σίμπελ αποτελούν μνημείο Παγκόσμιας κληρονομιάς από το 1979.
«Πήγα στην Αθήνα -σαν σε μια Μέκκα- αποφάσισα να μου αρέσει και κράτησα τον λόγο μου. Δεν με κινητοποίησε ο πατριωτισμός, απλά με οδήγησε το συναίσθημα και η πλάνη», έγραφε τo 1902 ο Κ.Π. Καβάφης. 121 χρόνια μετά απόκτησε το δικό του σπίτι στην Αθήνα, ανοιχτό στο διεθνές κοινό.
Πώς να περιγράψεις έναν χώρο όταν τα συναισθήματα -ίσως και οι πλάνες- είναι τελικά αυτές που κυριαρχούν επί της επίσημης ορολογίας; Ο λόγος για το Αρχείο Καβάφη, που στεγάστηκε από το Ίδρυμα Ωνάση στην οδό Φρυνίχου 16 και ανοίγει για το κοινό. Δεν είναι μουσείο, δεν είναι έκθεση, δεν είναι βιβλιοθήκη-αρχείο, δεν είναι χώρος μνημόσυνου, κλινικής θεώρησης.
Mε τα προσωπικά αντικείμενα, τα πραγματικά αντικείμενα ανάμεσα στα οποία ζούσε ο Καβάφης να βρίσκονται στον χώρο, κάτω από τον υπαινικτικό φωτισμό του Ελευθερίας Ντεκώ που μοιάζει να υπογραμμίζει την χρήση τους και κυρίως την προσωπικότητα ιδιοκτήτη, η εμπειρία είναι μυστηριακή. Μεταβατική
Φρυνίχου 16Β, Λέψιους 10 – Αθήνα, Αλεξάνδρεια
Μετάβαση στη ζωή και τη δημιουργία του Καβάφη, στο σύμπαν «του άχρονου ποιητή» όπως τον χαρακτηρίζει ο Αντώνης Παπαδημητρίου, πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση και ο άνθρωπος που έκανε μέρος της αποστολής του Ιδρύματος την επανένωση του κόσμου του Καβάφη και την γόνιμη συνεύρεσή του με τη νέα γενιά πολιτών, αναγνωστών και δημιουργών. «Και δεν το έκανε αυτό μόνο ως Αλεξανδρινός και ο ίδιος», παρατηρεί η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος.
Το αρχείο Καβάφη πέρασε στα χέρια του Ιδρύματος Ωνάση το 2012 και μέσα στην τελευταία δεκαετία χαρτογραφήθηκε, ψηφιοποιήθηκε, εμπλουτίστηκε. Παράλληλα αγοράστηκε το κτίριο της Φρυνίχου 16 όπου στεγάζεται πλέον ανοιχτό στο κοινό, έγιναν ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ ταυτόχρονα προχωρούν οι εργασίες για την αποκατάσταση και λειτουργία της οικίας Καβάφη στην οδό Λέψιους 10 στην Αλεξάνδρεια. «Πρώτη φορά το επισκέφτηκα το 1996», λέει ο Αντώνης Παπαδημητρίου που φυσικά στα χρόνια που έζησε στην Αλεξάνδρεια είχε μέσα στο σπίτι του διαρκώς αναφορές για τον ποιητή από τους γονείς του Στέλιο και Αλεξάνδρα και τους φίλους τους. «Ομολογώ, δεν μου άρεσε το σπίτι», λέει. Κοίταξε όμως έξω από το παράθυρο απ’ όπου κοιτούσε τον κόσμο ο ποιητής. Η θέα είναι σχεδόν η ίδια. Βλέπεις ότι έβλεπε. Οι εργασίες ξεκίνησαν, προχώρησαν παρά τις δυσκολίες, «σε κάποιες φάσεις θα τις χαρακτήριζα πειρατικές» λέει, έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί και το σπίτι αναμένεται να ανοίξει για το κοινό από την άνοιξη.
Μια απρόσμενη πρόταση στο σπίτι των Αιγυπτιωτών.
Γιατί όμως τα αυθεντικά αντικείμενα, τα έπιπλα, η συλλογή βιβλίων του, εδρεύουν στην Αθήνα; Η απόφαση ήταν συνειδητή να μείνουν στην Αθήνα για να έχουν μεγαλύτερη διάδραση με το κοινό, προσβασιμότητα, αλλά και να εξασφαλισθεί η ασφάλειά τους. Άλλωστε τα προσωπικά αντικείμενα ανήκουν όλα στο Ίδρυμα Ωνάση. Το μόνο πιστό αντίγραφο είναι τα γυαλιά του Καβάφη, αφού τα αυθεντικά του συγκεκριμένου μοντέλου που παρουσιάζεται στην έκθεση ανήκουν στην Συλλογή Χαριτάτου.
Το πώς έφτασαν ως τη Φρυνίχου τα αυθεντικά αντικείμενα και έπιπλα, είναι μια από τις δεκάδες παράλληλες ιστορίες, τις συμπτώσεις που περιγράφουν αυτά τα σχεδόν 12 χρόνια ενασχόλησης του Ιδρύματος με το σύμπαν του Καβάφη. Αν αρχίσεις να ψάχνεις, θα βρεις αμέτρητες -κάποιες θα έρθουν να σε συναντήσουν μόνες τους. Π.χ. για κάποια χρόνια η οικία Καβάφη στην Αλεξάνδρεια λειτουργούσε ως Πανσιόν Αμίρ. Για μία χρονική περίοδο ο δεύτερος όροφος του κτιρίου της Φρυνίχου λειτουργούσε ως hostel. Σε παρακινεί ο Καβάφης να σκέφτεσαι έτσι, συνωμοτικά, διαπερνώντας τον χρόνο. Όχι μόνο με τα ποιήματα, τα γραπτά του, αλλά και με τις πιο μικρές λεπτομέρειες όσων τον περιέβαλλαν.
Μια βραδιά, σε μια από τις εκδηλώσεις του Συνδέσμου Αιγυπτιωτών στην Αθήνα (φέτος συμπληρώνει τα 90 του χρόνια), ένας από τους μόνιμους συνδαιτημόνες και ερασιτέχνης φωτογράφος των εκδηλώσεων, ονόματι Τρεχαντζάκης, προσέγγισε τον Αντώνη Παπαδημητρίου και τον ενημέρωσε ότι είχε στην κατοχή του έπιπλα και αντικείμενα του Καβάφη, από το σπίτι του στον οδό Λέψιους. Όπως αποκαλύφθηκε τα είχε κληρονομήσει από τη θεία του, την σύζυγο του μοναδικού κληρονόμου του Καβάφη Αλέκου Σεγκόπουλου. Ο Σεγκόπουλος είχε παντρευτεί δυο φορές, την Ρίκα και την Κυβέλη.
Ο υλικός πολιτισμός στην καθημερινότητα του Καβάφη
Έτσι τα έπιπλα -δεκάδες κομόδες, μία απίστευτη συλλογή πορσελάνινων βάζων και πιάτων σινοϊαπωνικής προέλευσης, το γραφείο, το τούρκικο χαλί, η περίφημη πράσινη πολυθρόνα, οι πίπες, οι φωτογραφίες της μητέρας του Χαρίκλειας, πέρασαν στην ιδιοκτησία του Ιδρύματος. Μελετήθηκαν, αποκαταστάθηκαν και βρίσκονται στην οδό Φρυνίχου. Μπαίνοντας στον χώρο αφού περάσεις από την βελούδινη θεατρική κουρτίνα της εισόδου δεξιά βλέπεις την πολυθρόνα του ποιητή. Πράσινη στο χρώμα του σμαραγδιού, το χρώμα που χρησιμοποίησαν οι αρχιτέκτονες Εύα Μανιδάκη και Θανάσης Δεμίρης (flux-office) στον χώρο, προσθέτοντας βάθος στη βιωματική εμπειρία.
Πόσο μικροκαμωμένος ήταν ο Καβάφης, αναρωτιέσαι καθώς βλέπεις την πολυθρόνα. Πόσο μάλλον αμφίβολη αισθητική είχε ο Καβάφης αναλογίζεσαι βλέποντας τα χρυσοποίκιλτα πορσελάνινα αντικείμενα στην βιτρίνα ακριβώς δίπλα. Πόσο πολύ κάπνιζε σκέφτεσαι όταν βλέπεις τις πίπες του, τα τούρκικα τσιγάρα Ίρμα που αγόραζε -μεταξύ άλλων- και θυμάσαι βέβαια ότι προσβλήθηκε από καρκίνο του φάρυγγα και έχασε τη φωνή του.
Πώς να μη συγκινηθείς κοιτάζοντας τα ίχνη του; Τις συνήθειες και τα πάθη του. Το 1920 άρχισε να έχεις τις πρώτες ενοχλήσεις. «Αυτό ήταν που τον έκανε να κόβει τα τσιγάρα στη μέση, να σωπαίνει όλο και περισσότερο στις συναναστροφές να καταλαμβάνεται από μια ελαφριά μελαγχολία», έγραφε ο φίλος του Στρατής Τσίρκας. Παραδίπλα η νεκρική του μάσκα, τα μάτια κλειστά, το στόμα προ πολλού κλειστό, χωρίς φωνή.
Η νέα επιδερμίδα του κτιρίου
Είναι ωραίο να βρίσκεις τις γραμμές, τις συνδέσεις, τους διαλόγους μέσα στον χώρο, αυτή τη μήτρα βελούδου, ποίησης και αέναης γονιμοποίησης που έφτιαξαν η Εύα Μανιδάκη και ο Θανάσης Δεμίρης. Πάνω σε αυτή την δεύτερη επιδερμίδα που έφτιαξαν, όπως λένε, μέσα στο κτίριο της Φρυνίχου. Τα τσιγάρα και τα σύνεργα καπνού στον πρώτο χώρο με τα αντικείμενα του ποιητή. Η ασθένεια, τα σημειώματα νοσοκομείου που χρησιμοποιούσε όταν έχασε τη φωνή του μετά την τραχειοστομία στον δεύτερο χώρο με τον τίτλο «Η Αθήνα του Καβάφη». Σκύβουμε και διαβάζουμε στο ένα. «Ότι πει ο Αλέκος μου». Διπλά υπογραμμισμένο το «Αλέκος μου».
Ο Αλέκος Σεγκόπουλος. Ο μοναδικός του κληρονόμος. Κάποιοι λένε ότι ίσως ήταν και ο τελευταίος εραστής του. Σε άλλο σημείωμα, γραμμένο σε επιστολόχαρτο του ξενοδοχείου Cosmpolite στην Ομόνοια, γράφει «επιτέλους θα επανέλθει η φωνή, αλλά μπορεί να αργήσει». Παρακεί, τηλεγράφημα που έστειλε ο Αντώνης Μπενάκης, στον Αλέκο Σεγκόπουλο στις 29 Απριλίου 1933. Η ημέρα που πέθανε ο Καβάφης. Ο Μπενάκης εκφράζει τα συλλυπητήριά του.
Χαρτί αιγυπτιακό με τα τραύματα του χρόνου
Δεν έχουν όρια οι διαδρομές μέσα στον χώρο της Φρυνίχου. Καταλήγουμε στο αναγνωστήριο και μπαίνοντας στον χώρο νιώθω ότι βρίσκομαι πάνω σε μια θεατρική σκηνή. Σαν να πέφτει το φως τώρα επάνω μου, με όλη την εμπειρία της διαδρομής στον πολύτιμο κόσμο του Καβάφη.
Τριγύρω στους τοίχους πορτρέτα του Καβάφη που δημιούργησαν καλλιτέχνες μετά τον θάνατό του, και απεικονίσεις της Αλεξάνδρειας από την εποχή που έζησε εκεί ο Καβάφης. Όλα ανήκουν στην προσωπική συλλογή του Αντώνη Παπαδημητρίου, ακόμα και το γνωστό έργο του Νίκου Εγγονόπουλου που έως πρόσφατα βρισκόταν στον γραφείο του προέδρου στο Ίδρυμα.
Τι κοιτούσε ο Καβάφρης, αλλά και πώς σε κοιτάζει καθώς κάθεσαι να μελετήσεις στο αναγνωστήριο της Φρυνίχου Ο χώρος της έκθεσης για τη σχέση του Καβάφη με την Αθήνα θα εμπλουτίζεται διαρκώς, τα έργα στο αναγνωστήριο περιοδικά θα αλλάζουν. Η εμπειρία δεν θα διαταράσσεται αλλά θα βαθαίνει. Παράλληλα, δράσεις θα συνεχίσουν να οργανώνονται με αφετηρία το αρχείο, από το Onassis Culture.
Στο βάθος, μια πόρτα μένει ερμητικά κλειστή. Εκεί είναι το αρχειοστάσιο που δεν θα ανοίγει για το κοινό. Παγωμένος χώρος, χειρόγραφα και βιβλία τυλιγμένα σε λεπτά λευκά χαρτιά. «Όλα τα χειρόγραφα και τα βιβλία του όπως ήταν. Χαρτί αιγυπτιακό, τραυματισμένο από τον χρόνο» λέει ο Αντώνης Παπαδημητρίου
Τα «άκοπα» βιβλία του Καβάφη
Στο μέλλον θα έχουμε πρόσβαση και σε κάποια από τα 966 βιβλία της προσωπικής βιβλιοθήκης του ποιητή, εξηγεί η Μαριάννα Χριστοφή, ψυχή της παράδοσης του Αρχείου στη νέα εποχή και project development manager του Onassis Education. Eξηγεί ότι μεγάλο ενδιαφέρον έχουν οι σημειώσεις του στο περιθώριο των σελίδων: είναι σαν μια ακόμα χαραμάδα για να κοιτάξουμε ακόμα πιο βαθιά μέσα στον κόσμο του. Μεταξύ των βιβλίων και τα λεγόμενα «άκοπα». Δεν τα διάβασε ποτέ. Ακόμα και αυτά που του δώρισαν και έχουν μέσα αφιερώσεις. Σαν αυτό που του έστειλε ο Σεφέρης με θερμή αφιέρωση. Του έστειλε την Στέρνα. Είχε κόψει μόλις το πρώτο δισέλιδο ο Καβάφης. Το υπόλοιπο έμεινε αδιάβαστο. Στη Φρυνίχου, ο Κ.Π. Καβάφης θα συνεχίσει να μας αποκαλύπτεται, να συγκινεί, να εκπλήσσει και που και που να μας ρίχνει ριπές σαρκαστικού χιούμορ. Αλεξανδρινός, Φαναριώτης, σύγχρονος, άχρονος, πολιτικός, ιστορικός, ηδονικός.
