Ήταν το 1932 όταν με τη συνδρομή και βοήθεια της εύπορης οικογένειας Κότσικα, κτίστηκε το υπερσύγχρονο και άρτια εξοπλισμένο ελληνικό νοσοκομείο της Αλεξάνδρειας. Θεωρήθηκε το μεγαλύτερο θεραπευτήριο σε όλη τη Μέση Ανατολή. Στον περίβολο του τότε Κοτσίκειου Ελληνικού Νοσοκομείου, νυν «Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ», είχε κτιστεί ένας Ορθόδοξος Ναός για να προσεύχονται οι Έλληνες εργαζόμενοι, οι ιατροί, οι νοσηλευτές και κυρίως οι ασθενείς. Μια μεγάλη ευεργεσία της τότε οικογένειας Κότσικα, που δυστυχώς άλλαξε χέρια, εφόσον το Ελληνικό Δημόσιο στο οποίο είχε περιέλθει το Νοσοκομείο το πούλησε, με την απαράβατη συμφωνία ο Ναός των Αγίων Θεοδώρων να παραμείνει ως είχε και οι χριστιανοί της Παροικίας να μπορούν να προσεύχονται στο δικό τους εκκλησιαστικό «καταφύγιο!»
Η ερήμωσή του όμως για πολλές δεκαετίες και η γενικότερη υποβάθμισή του εξαιτίας πολλών παραγόντων της εποχής εκείνης, οδήγησε στην απόφαση να μεταφερθούν τα σπουδαία διακοσμητικά και αγιογραφικά έργα τέχνης όπως το ιστορικό τέμπλο του, στον Ιερό των Ναό Αγίων Θεοδώρων που στεγάζεται εντός του Παλαιφάτου Πατριαρχείου.
Για περισσότερο από 43 χρόνια, παρέμενε κλειστός και ερημωμένος ο Ναός σε κατάσταση απαξίωσης.
Ώσπου ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας και επιτυχημένος επιχειρηματίας κ. Ιωάννης Σιόκας, αποφάσισε ιδίοις εξόδοις να ανακαινίσει εκ βάθρων τον Ιερό Ναό, με νέες αγιογραφίες όπως η Πλατυτέρα που κοσμεί το Ιερό, ενώ παράλληλα αποκαταστάθηκαν όλες οι ζημίες. Αυτή η ευεργεσία του κ. Ιωάννη Σιόκα πραγματοποιήθηκε εις Μνήμη του παππού του Ιωάννη εκ του οποίου πήρε ο ίδιος το όνομά του κι έτσι ο Ιερός Ναός του Κοτσίκειου μετονομάσθηκε σε Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Ταύτα ανέφερε ο Μακαριώτατος Πατριάρχης ανήμερα του Αγίου Ιωάννου, όπου παρευρέθη στον ανωτέρω Ναό για να συμπροσευχηθεί μετά του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πηλουσίου κ. Ναρκίσσου Πατριαρχικού Επιτρόπου, του λειτουργούντος επί τη Επετείω αυτή, Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ταμιάθεως κ. Γερμανού Προϊσταμένου της Ιεράς Μονής του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου, του Πανοσιολογιότατου Αρχιμανδρίτη κ. Ισαάκ, Σχολάρχου της Πατριαρχικής Σχολής και όλων των μαθητών του.
Στο ρόλο του ιεροψάλτη συνεισέφερε για μια ακόμη φορά ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια κ. Ιωάννης Πυργάκης, τιμώντας την ημέρα ιεροψαλτικώς και θεσμικώς. Και βέβαια ως εορτάζων ο Μακαριώτατος του ευχήθηκε χρόνια πολλά, υγεία, επιτυχίες και ευτυχία στην οικογενειακή του ζωή.
Ο Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ. Θεόδωρος Β΄, εκτός των προαναφερθέντων περί της ευεργεσίας του κ. Ιωάννη Σιόκα, ανεφέρθη εκτενώς και στους αείμνηστους γονείς του, Γεώργιο και Χρυσούλα, προσευχόμενος γι αυτούς ο Θεός να τους έχει κοντά του. Επίσης, επί τη ονομαστική του εορτή, ευχήθηκε να είναι πάντα υγιής και να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πατρίδα, τη χριστιανοσύνη και τον ελληνισμό όπως πράττει.
Ο Μακαριώτατος ακόμα μνημόνευσε και τον αείμνηστο Παντελή Θλιβίτη καθώς και άλλους αειμνήστους συμπάροικους που αποδήμησαν εις Κύριον, ενώ δεν λησμόνησε να ευχηθεί και στον επί χρόνια ιεροψάλτη κ. Ιωάννη Ράπτη για την ονομαστική του εορτή. Παρευρέθησαν θεσμικώς, στον Ιερό Ναό του Ιωάννου του Προδρόμου, εκτός του Γενικού Προξένου κ. Ιωάννη Πυργάκη, η Πρόεδρος του ΕΝΟΑ και «Πτολεμαίου Α΄» κα. Λιλίκα Θλιβίτου, η Γενική Γραμματέας της Κυπριακής Αδελφότητας κα. Μαρία Παυλίδου, η Πρόεδρος του Συλλόγου των ΑΜΕΑ «Αστέρια Ευ-Ελπίδος» κα. Γεωργία Χαρβάλα, ενώ να σημειωθεί ότι ο συμπάροικος κ. Γεώργιος Ελευθερίου, αναμετέδιδε ζωντανά τη Θεία Λειτουργία καθόλη τη διάρκειά της, γεγονός για το οποίο ο Μακαριώτατος τον ευχαρίστησε και τον επήνεσσε στο τέλος θερμά.
Συγκινητική ήταν η στιγμή της Περιφοράς της Αγίας Εικόνας πέριξ του Ναού, με αρκετούς εργαζόμενους στο Νοσοκομείο, ασθενείς και πιστούς να παρακολουθούν καθώς η πομπή με κατανυκτικότατα βάδιζε προς την είσοδο του Ναού, όπου εκεί ο Πατριάρχης τέλεσε το τελετουργικό των Υδάτων ραντίζοντας τους παρευρισκόμενους με τον Αγιασμό!
Ακολούθησε πλούσιο κέρασμα στο μπουφέ που στήθηκε στον περιβάλλοντα χώρο του Ναού, προσφορά του εορτάζοντος κ. Ιωάννη Σιόκα, με χυμούς, καφέδες και άφθονα καλούδια με τον Μακαριώτατο να συνομιλεί επ΄ ώρα με τους πιστούς και να δίνει τη νότα αισιοδοξίας με το γνωστό του χιούμορ και το γαλήνιο χαμόγελο, σε μια εποχή που η ανάταση ψυχής θεωρείται αναγκαία περισσότερο από ποτέ.
Η Ελληνική Κοινότητα Αλεξανδρείας εύχεται σε όλους τους εορτάζοντες Χρόνια πολλά κι ευτυχισμένα, με υγεία, δύναμη και επιτυχίες!
Κάθε θρησκευτική ή εθνική εορτή στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου αποκτά επιπλέον εκτόπισμα του ήδη υπάρχοντος μεγέθους της. Αυτό οφείλεται κατά πρώτον στην Πατριαρχική Έδρα της Ορθοδοξίας του Δευτερόθρονου Πατριαρχείου και κατά δεύτερον στην ιστορική παράδοση που σέρνει στους ώμους της, η πρώτη και σπουδαιότερη ιδρυθείσα Παροικία των Ελλήνων ανά τον κόσμο. Αυτά τα δύο σημαντικά ερείσματα προσθέτουν ιδιαίτερη αίγλη, κύρος και ισχύ στην αλεξανδρινή ομογένεια και κατ΄ επέκτασιν σε οτιδήποτε συντελείται εξ αυτής στην χώρα του Νείλου.
Τα Θεοφάνεια ως μία εκ των σπουδαιοτέρων Εορτών της Χριστιανοσύνης, τιμήθηκαν, εορτάστηκαν και απεδόθησαν τελετουργικώς ως τους άξιζε, τους έπρεπε και τους αναλογούσε εκ μέρους του Παλαιφάτου Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.
Από νωρίς το πρωί του Σαββάτου της 6ης Ιανουαρίου 2023 η μορφή του Πατριάρχη Θεοδώρου Β΄ προεξήρχε στον Καθεδρικό Ιερό Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Συμπροσευχόμενοι όλοι οι Αρχιερείς και οι ιερείς του Πατριαρχείου: Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυκράτιδος κ. Παντελεήμων, Αρχιγραμματέας της Ιεράς Συνόδου, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πηλουσίου κ. Νάρκισσος Πατριαρχικός Επίτροπος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ταμιάθεως κ. Γερμανός, Προϊστάμενος της Ιεράς Μονής του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου, ο Πανοσιολογιότατος Αρχιμανδρίτης κ. Ισαάκ Σχολάρχης της Ιερατικής Σχολής, ο Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος π. Πάνος Γαζής και όλοι οι φοιτητές της ανωτέρω σχολής, με τον ιεροψάλτη κ. Αλέξανδρο Μπάση, ύμνησαν, δόξασαν και τελετούργησαν το ιερό τους καθήκον απέναντι στους πιστούς της ορθοδοξίας που έδωσαν το παρών, με τρόπο κατανυκτικό, ελπιδοφόρο και αναπτερωτικό.
Και αυτό έχει ενσωματωθεί στην Ορθόδοξη Πίστη, καθώς ο Ιησούς όταν έγινε 30 ετών βαπτίστηκε στον Ιορδάνη Ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, που ήταν έξι μήνες μεγαλύτερός του και ασκήτευε στην έρημο, κηρύσσοντας το βάπτισμα της μετανοίας. Τη στιγμή της Βάπτισης, κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα υπό μορφή περιστεράς στον Ιησού και ταυτόχρονα ακούσθηκε φωνή εξ ουρανού που έλεγε: «Ούτος εστί ο Υιός του Θεού ο αγαπητός, δια του οποίου ευδόκησε ο Θεός να σώσει τους αμαρτωλούς». Το γεγονός αυτό έχουν καταγράψει οι τρεις από τους τέσσερις Ευαγγελιστές, ο Μάρκος, ο Ματθαίος και ο Λουκάς. Αυτή δε, είναι η πρώτη και μοναδική εμφάνιση στη Γη της Αγίας Τριάδας, σύμφωνα με τις Γραφές.
Για αυτό και ο «Μέγας Αγιασμός» τελείται ανήμερα των Θεοφανίων εντός των Εκκλησιών, σε ειδική εξέδρα στολισμένη επί της οποίας φέρεται μέγα σκεύος γεμάτου ύδατος. Στη συνέχεια γίνεται η κατάδυση του Σταυρού που δίνει στο νερό καθαρτικές και εξυγιαντικές ικανότητες.
Όλο το τελετουργικό με τον Μακαριώτατο να ραίνει τους εκκλησιαζόμενους με Αγιασμό και να τους ευλογεί, δημιούργησαν την εορταστική πανηγυρική ατμόσφαιρα εντός του Ιερού Ναού, αναπτερώνοντας το ηθικό των πιστών, καθότι τα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα και οι εχθροπραξίες, έχουν καταβάλει τον ψυχικό τους κόσμο.
Η ζωογόνος δύναμη που απορρέει απ΄ την Ημέρα των Θεοφανείων ήταν αρκετή για να επιφέρει χαμόγελα, ανάταση και αισιοδοξία στην ψυχολογία των εκκλησιαζομένων.
Ιδιαίτερη και ξεχωριστή η εκπροσώπηση των θεσμικών παραγόντων που τίμησαν την Εορτή, το Πατριαρχείο και την Αλεξανδρινή Παροικία. Ο Πρέσβυς της Ελλάδος στην Αίγυπτο κ. Νικόλαος Παπαγεωργίου, η Πρέσβυς της Κύπρου στην Αίγυπτο κ. Πόλυ Ιωάννου, ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια κ. Ιωάννης Πυργάκης μετά της συζύγου του Κατερίνας, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας κ. Ανδρέας Βαφειάδης, η Πρόεδρος της Κυπριακής Αδελφότητας Αλεξανδρείας κα. Μαρία Φορμόζη, η Πρόεδρος του Ελληνικού Ναυτικού Ομίλου Αλεξανδρείας και του «Πτολεμαίου Α΄» κα. Λιλίκα Θλιβίτου, η Γενική Γραμματέας της Κυπριακής Αδελφότητας κα. Μαρία Παυλίδου, υπάλληλοι του Γενικού Προξενείου και μέλη της Αιγυπτιώτικης Παροικίας των Ελλήνων εν Αλεξανδρεία, παρευρέθησαν στον Μέγα Αγιασμό των Θεοφανείων, εραντίσθησαν και ήπιαν απ΄ το αγιασθέν ύδωρ!
Οι ευχές, τα χαμόγελα, οι φιλοφρονήσεις και οι ασπασμοί της αγάπης για το Νέο Χρόνο, προσέδωσαν την ομορφιά, την ικανοποίηση και την ενδυνάμωση του εσώτερου εαυτού ενός εκάστου εκ των πιστών!
Η Επίσκεψη του Κυβερνήτη Μοχάμεντ Ελ Σερίφ, στον Πατριάρχη
Ο Κυβερνήτης της Αλεξάνδρειας εξοχότατος κ. Μοχάμεντ Ελ Σερίφ, εκτός από εξαίρετος φίλος του Πατριάρχη Αλεξανδρείας, αποτελεί και έναν αξιωματούχο της Αιγυπτιακής Πολιτείας που επιδεικνύει ιδιαίτερο σεβασμό στα έθιμα της Παροικίας των Αιγυπτιωτών Ελλήνων και όχι μόνο. Γι αυτό κάθε χρόνο επισκέπτεται το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο και εύχεται στον Πατριάρχη για το Νέο Έτος και για την Εορτή της Χριστιανοσύνης.
Έτσι κι εφέτος οι δύο άνδρες συναντήθηκαν στην Αίθουσα του Θρόνου του Πατριαρχείου, όπου εκεί μετ΄ ασπασμού αγάπης, φιλίας και αμοιβαίας εκτίμησης, αντάλλαξαν τις ειλικρινείς ευχές τους. Νωρίτερα τον Εξοχότατο Κυβερνήτη είχε υποδεχθεί ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πηλουσίου κ. Νάρκισσος, Πατριαρχικός Επίτροπος, τόσο αυτόν, όσο και την εκλεκτή συνοδεία του αποτελούμενη από υψηλότατους αξιωματούχους του Αιγυπτιακού Κράτους, όπως ο Διοικητής Βόρειας Πτέρυγας Στρατού, ο Διευθυντής Υπηρεσίας Ασφαλείας, η Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αλεξανδρείας και ο Διοικητής Ασφαλείας Πληροφοριών.
Όλοι εισήλθαν με τιμές εντός της επίσημης Αίθουσας του Θρόνου του Αγίου Μάρκου και το τελετουργικό της υποδοχής άρχισε με την κρούση των δύο Εθνικών Ύμνων Ελλάδος και Αιγύπτου. Ο Μακαριώτατος υποδεχόμενος τους εκλεκτούς του αξιωματούχους, προσεφώνησε άπαντες και ακολούθως ανεφέρθη στον κ. Κυβερνήτη της Αλεξάνδρειας με λόγια ιδιαίτερα τιμητικά που κατέθεσε εκ καρδίας για έναν φίλο του οποίου η αγάπη και η στήριξη στο Πατριαρχικό έργο είναι δεδομένη και εξαιρετικά σημαντική. Ανέφερε ακόμη την εκτίμησή του προς τον Πρόεδρο της Αιγύπτου Εξοχότατο κ. Σίσι, δηλώνοντας πως είναι ευγνώμων για την βοήθεια που του παρέχεται εκ μέρους της Αιγυπτιακής Πολιτείας. Επιπλέον συμπλήρωσε ότι η Αίγυπτος είναι μια χώρα ασφαλής και αυτή η κατάσταση δημιουργεί αισθήματα ασφάλειας σε όλους όσοι ζουν στην Νειλοχώρα, γιατί η ισχύς του Αιγυπτιακού Κράτους προστατεύει τόσο το Παλαίφατο Πατριαρχείο όσο και τους Παροίκους Αιγυπτιώτες. Ευχήθηκε στον κ. Κυβερνήτη και στους υπόλοιπους αξιωματούχους, να έχουν υγεία, δύναμη και να ζήσουν ένα ευτυχές και δημιουργικό νέο έτος.
Κατά την αντιφώνησή του ο εξοχότατος Κυβερνήτης της Αλεξάνδρειας κ. Μοχάμεντ Ελ Σερίφ, ευχήθηκε στον Μακαριώτατο υγεία, καλή τύχη και τον ευχαρίστησε για τα τιμητικά του λόγια. Ανεφέρθη στην σημαντική φιλία των δύο ανδρών και την άριστη συνεργασία τους και εξέφρασε την στήριξή του στις προσπάθειες του Πατριαρχείου τονίζοντας τις εξαιρετικές σχέσεις των δύο λαών μας. Η εν γένει τοποθέτησή του ήταν ενός ανθρώπου που εκτιμά και σέβεται τις παραδόσεις του Πατριαρχείου και αγαπά την Ελληνική Παροικία. Στο τέλος καταχειροκροτήθηκε απ ΄ όλους του παριστάμενους Έλληνες και Αιγύπτιους για τον λόγο του και την τιμητική του παρουσία την ημέρα των Θεοφανείων στο Παλαίφατο Πατριαρχείο.
Ακολούθησε ο εξοχότατος Πρέσβυς της Ελλάδος στην Αίγυπτο κ. Νικόλαος Παπαγεωργίου, ο οποίος και αυτός με τη σειρά του απεύθυνε ευχές προς τον Κυβερνήτη και την Αιγυπτιακή υψηλόβαθμη αντιπροσωπεία του και τόνισε με έμφαση τις εξαιρετικές σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ των δύο φίλιων κρατών, την άριστη συνεργασία τους και την παραδοσιακή φιλία που ενώνει τις δύο χώρες.
Στη συνέχεια τη σκυτάλη παρέλαβε η εξοχότατη Πρέσβυς της Κύπρου στην Αίγυπτο κ. Πόλυ Ιωάννου, που και αυτή ανεφέρθη μετά τις ευχές και το καλωσόρισμα στον κ. Κυβερνήτη και την εκλεκτή συνοδεία του, στην ισχυρή από αρχαιοτάτων χρόνων φιλία που συνδέει την Κύπρο με την Αίγυπτο και στις σχέσεις ειρήνης και συνεργασίας που έχουν οικοδομήσει όλα αυτά τα χρόνια οι δύο λαοί. Και οι δύο Πρέσβεις Ελλάδος και Κύπρου, τίμησαν με λόγια αμοιβαίας εκτίμησης, φιλίας και αγαστής συνεργασίας τον εξοχότατο Κυβερνήτη της Αλεξάνδρειας κ. Μοχάμεντ Ελ Σερίφ, γεγονός που κατέδειξε και ο ίδιος με την στάση του, την επίσκεψή του, το χαμόγελο της αγάπης, της ειρήνης, της συνεργασίας και της παραδοσιακής φιλίας, το οποίο κυριαρχούσε στο πρόσωπό του και της υψηλής συνοδείας του.
Η εθιμοτυπική επίσκεψη, εμπεριείχε ειλικρινή αισθήματα αμοιβαιότητας και τούτο πιστοποιήθηκε για μια ακόμη φορά στο σαλόνι όπου κάθισαν άπαντες, με τους φωτογράφους να απαθανατίζουν τη σκηνή της επίσημης μεν, αλλά φιλικής συζήτησης δε, ενώ στο τέλος ο Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεόδωρος Β΄, συνόδεψε τους εκλεκτούς αξιωματούχους του Αιγυπτιακού Κράτους στην είσοδο του Πατριαρχείου, αφού πρωτίστως στήθηκαν όλοι μαζί στη σκάλα για την αναμνηστική φωτογραφία.
Οι ευχές και του χρόνου να ξανασυναντηθούν στον ίδιο χώρο, εξεφράσθησαν απ΄ όλους και η όμορφη επίσκεψη ολοκληρώθηκε αφήνοντας γερά τα σημάδια της εξαιρετικής συνεργασίας και φιλίας μεταξύ των δύο πλευρών
Η Κατάδυση του Σταυρού στον ΕΝΟΑ Η Πρόεδρος του Ελληνικού Ναυτικού Ομίλου Αλεξανδρείας, κα. Λιλίκα Θλιβίτου υποδέχθηκε στην πόρτα του ανωτέρω Ομίλου τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Θεόδωρο Β΄, τους δύο Πρέσβεις Ελλάδος και Αιγύπτου κ. Νικόλαο Παπαγεωργίου και κα. Πόλυ Ιωάννου, τον Γενικό Πρόξενο στην Αλεξάνδρεια κ. Ιωάννη Πυργάκη , τον Γενικό Γραμματέα της ΕΚΑ κ. Νικόλαο Κατσιμπρή και τον Οικονομικό της Επόπτη κ. Εμμανουήλ Τατάκη, καθώς και πλήθος επίσημων θεσμικών εκπροσώπων της Αλεξάνδρειας.
Από την Αιγυπτιακή πλευρά το παρών έδωσαν οι εξής: Γενικός Πρόξενος Λιβάνου Mr .Ali Karanouch, Επίτιμος Πρόξενος Ιταλίας Mr. Mario di Pasquale, Επίτιμος της Μεγάλης Βρετανίας Mr. Christopher Larter, η Αρχηγός του στρατού, οι Πρόεδροι τεσσάρων Πολεοδομιών, ο Αρχηγός της Ακτοφυλακής, ο Πρόεδρος της Αθλητικής Ομοσπονδίας Αλιείας Ψαρέματος και ο Υπεύθυνος της IGFA καθώς και ο Διοικητικός Σύμβουλος της Βουλής Mr.Ihab Zakaria.
Ακολούθως άπαντες προχώρησαν προς την προβλήτα του ΕΝΟΑ, όπου εκεί η φρεσκοβαμμένη γαλανόλευκη όψη του παρέπεμπε σε Ελλάδα. Προπορευόμενος ο Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος π. Πάνος Γαζής κρατώντας την ιερά εικόνα, με τον Πανοσιολογιότατο Αρχιμανδρίτη κ. Ισαάκ, Σχολάρχη της Ιερατικής Σχολής αποτελούσαν την τελετουργική «εμπροσθοφυλακή» καθώς πίσω τους ακολουθούσε ο Πατριάρχης, οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Πηλουσίου και Ταμιάθεως κκ. Νάρκισσος και Γερμανός, όπως και όλοι οι μαθητές της Πατριαρχικής Σχολής. Δίπλα στον Μακαριώτατο η Πρόεδρος και οικοδέσποινα κα. Λιλίκα Θλιβίτου μαζί με όλους τους επίσημους θεσμικούς εκπροσώπους.
Μόλις έφθασαν στην άκρη της προβλήτας και εψάλλησαν τα ιερά λόγια της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο Πατριάρχης υψώνοντας τον Σταυρό τον έριξε στα βαθειά, ενώ η καλλικέλαδη φωνή του υμνούσε το όλο σκηνικό με το απολυτίκιο των Θεοφανείων «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε, η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις».
Δυο αθλήτριες και ένα αθλητής, συνάμα μαθητές των Σχολείων της Ελληνικής Κοινότητας, η Μαρία Πετράκη, η Γιοβάννα Ζάκι και ο Αμίρ Πετράκης, πάλεψαν για την πρωτιά αλλά και οι τρεις στο τέλος βγήκαν νικητές, καθώς ο Σταυρός ερρίφθη τρις από τον Μακαριώτατο, με αποτέλεσμα να περιέλθει στα χέρια του καθενός από μία φορά! Όλο το πλήθος που παρακολουθούσε εκ του σύνεγγυς μέχρι στα μπαλκόνια του White and Blue, καταχειροκρότησαν τα νέα παιδιά για την συνεισφορά τους στο τελετουργικό της Εορτής των Θεοφανείων.
Ακολούθως ο Πατριάρχης ύψωσε λευκό περιστέρι και το άφησε να πετάξει ελεύθερο στον αλεξανδρινό ουρανό, ενώ στη συνέχεια με τρυφερότητα έδωσε δύο περιστέρια να πετάξουν, ο Έλληνας Πρέσβυς κ. Νικόλαος Παπαγεωργίου και η Κύπρια ομόλογός του κα. Πόλυ Ιωάννου, τα οποία έφυγαν από τα χέρια τους ως σύμβολα της ημέρας, της ζωής, της ειρήνης, της αγάπης και της ελευθερίας. Με τα περιστέρια να ίπτανται ελεύθερα πάνω απ΄ την μεσογειακή αύρα του αλεξανδρινού όρμου, κατέληξαν όλοι στα τραπέζια του Ναυτικού Ομίλου.
Το ρεστοράν «White and Blue» έλαμπε στα γιορτινά του και ο κόσμος είχε πλημυρίσει το ισόγειο και τον επάνω όροφο. Εσωτερικά και εξωτερικά, οι πάντες καθόντουσαν με τα χαμόγελα ζωηρά στα πρόσωπά τους και αντάλλασσαν ευχές. Πολλοί πάροικοι δε, ξεχώριζαν έμπλεοι συγκίνησης που είχαν χρόνια να βρεθούν. Η οικοδέσποινα και Πρόεδρος του ΕΝΟΑ κα. Λιλίκα Θλιβίτου, άψογη στην υποδοχή, τη φιλοξενία και την οργάνωση, μόλις βεβαιώθηκε ότι όλα είναι εντάξει, πήρε το λόγο και προσφωνώντας τους επισήμους, ευχαρίστησε όλο τον κόσμο για την παρουσία του εκεί. Την ομιλία της εκφώνησε στα ελληνικά και ακολούθησε η εκφώνηση και στην αραβική γλώσσα, έτσι ώστε να γίνει κατανοητή από τους αραβόφωνους προσκεκλημένους. Μεταξύ άλλων τόνισε τα εξής: «Σήμερα βρισκόμαστε εδώ στον φιλόξενο χώρο του ΕΝΟΑ, να εορτάσουμε όλοι μαζί τη μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης τα Θεοφάνεια. Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, τα εορτάζει πανηγυρικά σε όλη την Ελλάδα και τις Ομογένειες της Διασποράς. Γι αυτό κι εμείς στην Αλεξανδρινή Παροικία τιμούμε και δοξάζουμε την Ημέρα της Βάπτισης του Ιησού μας στον ποταμό Ιορδάνη. Μακαριώτατε, Εδώ στον Ελληνικό Ναυτικό Όμιλο Αλεξανδρείας προσπαθούμε και φροντίζουμε να ακολουθούμε πιστά τις παραδόσεις τα ήθη και τα έθιμα της Χριστιανοσύνης.
Φέτος η παγκόσμια κοινωνία μαστίζεται από προβλήματα τα οποία δημιουργούν ανασφάλεια, φόβο και αγωνία για το μέλλον του ανθρώπου. Η φτώχεια, η πείνα, οι επιδημίες και η έλλειψη εκπαίδευσης σε πολλές χώρες και λαούς, καθιστούν αναγκαία την προσπάθεια αλληλεγγύης προς το Συνάνθρωπο. Κι εσείς Μακαριώτατε, γνωρίζετε πολύ καλά περί όλων αυτών, μέσα από το ιεραποστολικό σας έργο στην Αφρική αλλά σε άλλα μέρη του κόσμου που επισκέπτεσθε.
Ιδιαίτερα την πρόσφατη χρονική περίοδο, εκτός όλων αυτών προστέθηκε και ο πόλεμος και μάλιστα στη γειτονιά μας, με αποτέλεσμα να έχουμε τραγικές συνέπειες, σε απώλειες ανθρώπινων ζωών κυρίως αμάχων, αλλά και σε κοινωνικές και οικονομικές καταστροφές σε παγκόσμιο επίπεδο. Ως Πρόεδρος του ιστορικού Ελληνικού Ναυτικού Ομίλου Αλεξανδρείας εύχομαι πρώτα και πάνω απ΄ όλα υγεία, δημιουργία και προκοπή σε όλους. Η ειρήνη να έρθει για όλο τον κόσμο ώστε να πάψουν οι εχθροπραξίες και οι άνθρωποι να ζήσουν ειρηνικά και ανθρώπινα τις ζωές τους.
Τέλος θα ήθελα να προσθέσω ότι εμείς εδώ, σ αυτό το μετερίζι του Ελληνισμού τον ΕΝΟΑ, προτάσσουμε ως πρώτο μας μέλημα την δημιουργία μέσα από την σωστή διαπαιδαγώγηση των νέων παιδιών και αθλητών μας, ώστε να διαμορφώσουν συνείδηση σύμφωνα με τις πάλαι ποτέ, παραδόσεις, ήθη και έθιμα της δοξασμένης μας Παροικίας. Και αυτά δεν είναι άλλα, από τις Αρχές της Χριστιανοσύνης, τις Αξίες του Ελληνισμού και τα ιδανικά του Ανθρωπισμού. Σας ευχαριστώ πολύ και Χρόνια πολλά σε όλους!»
Ο Πάπας και Πατριάρχης Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής Θεόδωρος Β΄, με το μαχαίρι κοπής της Αγιοβασιλόπιτας, έριξε το σύνθημα και οι δύο Πρέσβεις, ο Γενικός Πρόξενος, ο Σεβασμιότατος Πηλουσίου και ο Οικονομικός Επόπτης της ΕΚΑ, άρχισαν να κόβουν τα κομμάτια για να μοιραστούν στους Πάροικους. Όμορφο το στιγμιότυπο της κοπής, ενώ στο τέλος οι τυχεροί ύψωσαν το φλουρί περήφανοι και εδέχθησαν το συμβολικό δώρο από τον Πατριάρχη, όπως και οι αθλητές του ΕΝΟΑ που βούτηξαν για το Σταυρό.
Οι δίσκοι με τα εδέσματα περνούσαν απ τα τραπέζια και τους χυμούς και όλοι με συζήτηση και ευχάριστη ατμόσφαιρα, σφράγισαν μια ακόμη θρησκευτική εορτή στην Αλεξάνδρεια. Στο τέλος η Πρόεδρος του ΕΝΟΑ κα. Λιλίκα Θλιβίτου, με μια μικρή παρέα ανέβηκε στο σκάφος του πρώην Προέδρου της ΕΚΑ, νυν Κοινοτικού Εκπροσώπου και επιχειρηματία του White and Blue κ. Ιωάννη Σιόκα, ακολουθώντας την ετήσια εθιμοτυπική βόλτα στα αγιασμένα νερά με τη ρίψη του Σταυρού κι έτσι η Αγία Ημέρα των Θεοφανείων έκλεισε πανηγυρικά στην Αλεξάνδρεια.
Η ποιήτρια Ολυμπία Καράγιωργα γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1934 και σπούδασε στα Ελληνικά Εκπαιδευτήρια Μανσούρας. Το 1956 ολοκληρώνει τις σπουδές της στην Κοινωνιολογία στο Αμερικάνικο Πανεπιστήμιο του Καΐρου (AKC) – B.A. Sociology, Honours, στο οποίο λόγω της φυσικής της καλλονής είχε εκλεγεί ¨Μις Πανεπιστήμιο¨ το 1955. To 1957 με τη Standard International Fellowship φεύγει στην Αμερική όπου σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο του Stanford – Μ.Α. Creation Writing και English and American Literature. Το φθινόπωρο του 1969 φτάνει στην Ελλάδα όπου σπουδάζει θέατρο με τον ιδιαίτερο δάσκαλο Χρήστο Βαχλιώτη (μέθοδος Stanislavsky), κι αρχίζει να σμίγει με τους συγγραφείς και ποιητές που θα ξεκινήσουν τη γενιά του `60. Τα τελευταία χρόνια ζούσε μόνιμα στη Λέρο, το νησί της μητέρας της, όπου και πέθανε στις 5/1/2024.
Είχε επτά συλλογές στο ενεργητικό της, ήταν μεταφράστρια των Λόρκα, Καμί, Ουάιλντ, Λόρενς, Ευριπίδη, συγγραφέας τριών προσωπογραφιών (¨Βιρτζίνια Γουλφ¨, ¨Νιζίνσκι¨, ¨Γιώργος Σαραντάρης, ο Μελλούμενος¨) και τριών αυτοβιογραφικών βιβλίων, δύο για την Αίγυπτο κι ένα για Λέρο. Η τελευταία της ποιητική συλλογή ήταν το ¨Χειμώνας στη Λέρο¨ και η επανέκδοση είκοσι ποιημάτων του Ντέιβιντ Χ. Λόρενς σε μετάφραση δική της.
Η αλεξανδρινή αισθητική, το αιγυπτιώτικο στυλ και το μεσογειακό ταμπεραμέντο αποτελούν χαρακτηριστικά της συγγραφέως Ιωάννας Παπασιδέρη. Μια λογοτέχνις, στης οποίας το διανοητικό κύτταρο συστεγάζονται, η φαντασία, η έμπνευση και η μνήμη, απαραίτητη προϋπόθεση για να εκμεταλλευτείς” τα δύο πρώτα. Και αυτό πράττει ευφυώς και επαρκώς η πεζογράφος μας, με αποτέλεσμα η δεινή της γραφή να προσφέρει στη σύγχρονη ελληνική βιβλιοθήκη το βιβλίο της “Η Αλεξάνδρεια δεν είναι πια εκεί” που ξεχωρίζει με ιδιαίτερη επιτυχία. Με ρέουσα γλώσσα, ανεπιτήδευτο ύφος και θεματολογία που πηγάζει εκ των έσω σε αγαστή συνεργασία με την παρατηρητικότητα του περιβάλλοντός της, κατορθώνει να μας συναρπάσει με τα διηγήματα που καταθέτει προς πνευματική τέρψη, γνώση και απόλαυσή μας.
Η αλεξανδρινή συγγραφέας στο βιβλίο της “Η Αλεξάνδρεια δεν είναι πια εκεί” περιγράφει ανθρώπινες στιγμές, βιωματικές και μη, σε μια προσπάθεια κατανόησης του κόσμου, της ανθρώπινης φύσης, των διαφορετικών πολιτισμών, έτσι όπως αυτοί συνυπάρχουν ολοένα και περισσότερο. Θέματα όπως η ορφάνια, η διασπορά, οι κοινωνικοί συμβιβασμοί, ο έρωτας (πώς θα έλειπε αυτός;), η απώλεια θίγονται με διαφορετική ματιά κάθε φορά: σκωπτικά, εξομολογητικά ή απλώς περιγραφικά.
Η Ιωάννα Παπασιδέρη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αλεξάνδρεια Αιγύπτου. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στην Αθήνα κι έκανε μεταπτυχιακό στη Λιλ στις Επιστήμες της Αγωγής. Εργάστηκε ως βιβλιοπώλης, εκπαιδευτικός και μεταφράστρια. Εκανε δύο γάμους, με Γάλλο και Ιταλό, με τους οποίους απέκτησε τρία παιδιά. Ζει στο Ηράκλειο της Κρήτης. Γνωρίζει πέντε γλώσσες. Εκπαιδεύεται στη λογοτεχνική μετάφραση από τα αραβικά. Η συλλογή διηγημάτων «Η Αλεξάνδρεια δεν είναι πια εκεί» είναι το πρώτο της βιβλίο, από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Η συνέντευξη που ακολουθεί δόθηκε στην Αλεξάνδρα Σκαράκη της Καθημερινής και αποτυπώνει με ανάγλυφο τρόπο την σκέψη της, σε μόλις 500 λέξεις όπως απαιτεί η συγκεκριμένη στήλη της προαναφερθείσας εφημερίδας.
Ποια βιβλία έχετε αυτόν τον καιρό πλάι στο κρεβάτι σας;
«Ανθολογία σύγχρονης ποίησης νέων γυναικών του αραβικού κόσμου», «Τα πολλαπλά κάτοπτρα της μετάφρασης» (Μ. Παπαδήμα), «Η μνήμη του σώματος» (Α. Μοσταγάνμι).
Ποιο ήταν το πιο ενδιαφέρον στοιχείο που μάθατε πρόσφατα χάρη στην ανάγνωση ενός βιβλίου;
Στο βιβλίο «Περί τυφλότητος» του Σαραμάγκου, «αυτό είναι τυφλότητα: να ζει κανείς σ’ έναν κόσμο όπου η ελπίδα έχει τελειώσει».
Ποιο κλασικό βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα για πρώτη φορά;
«Εγκλημα και τιμωρία» του Ντοστογιέφσκι.
Περιγράψτε την ιδανική αναγνωστική συνθήκη.
Ξαπλωμένη σε απόλυτη ησυχία.
Υπάρχουν βιβλία για τα οποία νιώθετε ενοχές που σας άρεσαν;
«Η γυναίκα του Καΐρου» (Νόελ Μπάρμπερ) μου απέδειξε ότι ίσως κάποια «ελαφρά» αναγνώσματα μπορούν να κρατούν αξιοπρεπή συντροφιά σε κάποιες συνθήκες. Επίσης διαβάζω ό,τι αφορά την Αίγυπτο των Ελλήνων, και δεν είναι πάντα αξιόλογα λογοτεχνικά.
Τι είναι αυτό που σας συγκινεί περισσότερο σ’ ένα βιβλίο;
Οταν μου λέει κάτι αυθεντικό και καινούργιο, μια άλλη διάσταση, με απλότητα στην έκφραση.
Ποιο είναι το επόμενο βιβλίο που θα διαβάσετε;
«Το σπίτι μόνο» (Κ. Δαμάτης).
Με ποιο τρόπο μπλέκονται οι διαφορετικοί πολιτισμοί μέσα στις ιστορίες σας και σε τι εξυπηρετεί;
Επειδή πρόκειται κατά βάση για ιστορίες πραγματικές, είτε δικές μου είτε άλλων, μέσα στα χρόνια όπου έζησα στην Αίγυπτο, στη Γαλλία και στην Ελλάδα, κι επειδή ο κύκλος μου υπήρξε πάντοτε πολυπολιτισμικός, έχω να διηγηθώ την κοινή πορεία του ανθρώπου ανεξαρτήτως φυλής και κουλτούρας. Τα πολιτισμικά στοιχεία αναφέρονται σαν καρύκευμα για ν’ αποδείξουν ακριβώς αυτή μου την πεποίθηση. «Είμαστε όλοι στο ίδιο καράβι», όπως λένε οι Ιταλοί.
Με τι ματιά προσεγγίζετε την απώλεια, την ορφάνια, τον έρωτα, τη διασπορά;
Με σεβασμό, διάθεση κατανόησης και προσπάθεια αποδοχής. Ολα τα παραπάνω είναι συνθήκες που ενίοτε διαλύουν τον άνθρωπο, τον τραχύνουν. Το να συμφιλιωθεί, όσο μπορεί, κανείς μαζί τους χωρίς να χάσει την ψυχή του είναι για εμένα ένα δύσκολο στοίχημα αλλά και μονόδρομος, καθώς δεν υπάρχουν εναλλακτικές. Επίσης, ν’ αναδείξει το διαμάντι που απορρέει από τη δυσκολία.
Σήμερα το πρωί στον Ιερό Ναό των Παμμέγιστων Ταξιαρχών ετελέσθη ο Μέγας Εσπερινός της εορτής των Θεοφανείων μετά της Θείας Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου και στη συνέχεια ο Μέγας Αγιασμός.
Η ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού τελείται κατά την σημερινή τάξη δύο φορές, την παραμονή της εορτής μετά το τέλος της λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου και την ημέρα των Θεοφανείων, επίσης μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας.
Ο Αιδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος π. Πάνος Γαζής με την ολοκλήρωση των εκκλησιαστικών καθηκόντων του στον ανωτέρω Κοινοτικό Ναό, επισκέφθηκε το Ελληνικό Τετράγωνο και ράντισε με τον Αγιασμό το όλους τους χώρους, αρχής γενομένης από τα Γραφεία της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας. Ευλόγησε κάθε σπιθαμή του εσωτερικού κτηρίου. κυρίως όμως το έμψυχο υλικό, τους εργαζόμενους, οι οποίοι τον υπεδέχθησαν με χαμόγελα και ικανοποίηση που ραντίσθηκαν με τον Αγιασμό εκ του Ιερού Ναού των Ταξιαρχών.
Το ίδιο τελέσθηκε και στο Γενικό Προξενείο με τον Γενικό Πρόξενο κ. Ιωάννη Πυργάκη να συνοδεύει τον π. Πάνο Γαζή σε όλους τους χώρους του προξενικού κτηρίου.
Το ίδιο τελετουργικό ακολουθήθηκε στα σχολεία της Κοινότητας, στην κουζίνα, στους Ξενώνες με τελευταίο σταθμό στον Οίκο Ευγηρία ΜΑΝΝΑ.
Εκεί ο Πρωτοπρεσβύτερος συνοδευόμενος από τον υιό του και μαθητή του Τοσιτσαίου – Πρατσίκειου Δημοτικού, Γεώργιο, εισήλθε σε όλους τους θαλάμους και εναπόθεσε επί της κεφαλής όλων των τροφίμων καθώς και των εργαζομένων τον βουτηγμένο στο αγιόνερο ευωδιαστό βασιλικό και ευχήθηκε σε να έχουν άπαντες και άπασες, υγεία, δύναμη, αντοχή, και πάνω απ΄ όλα πίστη και αγάπη!
Από τον Ντέιβιντ Χόκνεϊ στην Άννα Μποκιγιάν και από το πορτρέτο του Εγγονόπουλου στον Τσαρούχη και στον Γκίκα: Τόσο οι στίχοι όσο και η μορφή του Κωνσταντίνου Καβάφη υπήρξαν πηγή έμπνευσης για μερικούς σπουδαίους καλλιτέχνες.
Όποιος έρχεται σε επαφή με την ποίηση του Κ.Π. Καβάφη, ακόμα και ένα παιδί ή ένας αμύητος αναγνώστης, φτιάχνει εικόνες, έναν δικό του κόσμο, με κάθε στίχο που αγκαλιάζει τα αισθήματα, τις συγκινήσεις και τα βιώματα τα οποία φέρνει στην επιφάνεια η οικουμενική διάσταση της ποίησης του Αλεξανδρινού ποιητή. Η σκιά και το φως, το σκληρό, υπαρξιακό άσπρο και μαύρο, το απόθεμα των χρωμάτων, αχνών ή ζωηρών, και οι αποχρώσεις τους συγκροτούν ένα λεξιλόγιο απαράμιλλο που μεταδίδει στον αναγνώστη μια ακριβή εντύπωση του τόπου, του χώρου, των προσώπων, της έκφρασης, των αισθημάτων.
«Σαν καλός ζωγράφος, γλύπτης ή χαράκτης ο Καβάφης ακολουθεί τους κανόνες της εικαστικής σύνθεσης, επιλέγει τι θα περιλάβει και τι θα αφήσει απέξω, απομονώνοντας τις κρίσιμες λεπτομέρειες, και αποδίδει με ζωντάνια και ακρίβεια τις μορφές των επώνυμων ή ανώνυμων ηρώων του, ιδίως τα κινήματα της ψυχής τους, τον λογισμό και τα όνειρά τους», γράφει ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος. Ο ποιητής διατηρούσε επαφές με αρκετούς ζωγράφους και χαράκτες, Αιγυπτιώτες και μερικούς Ελλαδίτες, που τον συνάντησαν. Ανάμεσά τους ο Γιώργος Γουναρόπουλος, ο Γιάννης Κεφαλληνός, ο Κωνσταντίνος Μαλέας, ο Περικλής Αναστασιάδης, ο Σοφοκλής Αντωνιάδης, ο Νίκος Γώγος, ο Γιώργης Δήμου, ο Τάκης Καλμούχος, ο Μιχάλης Τόμπρος, η Θάλεια Φλωρά-Καραβία, η Χαρίκλεια Αλεξανδρίδου-Στεφανοπούλου, ο Κίμων Ε. Μαραγκός, ο Μίκης Ματσάκης, ο Ευθύμης Παπαδημητρίου και ο Εδμόνδος Σούσα.
Στον χώρο του Αρχείου Καβάφη εκτίθενται έξι προσωπογραφίες που ο ποιητής είχε στην κατοχή του: μία που ο Τάκης Καλμούχος έκανε στις 13 Οκτωβρίου 1927 (μολύβι σε χαρτί), άλλη μία, μελάνι σε χαρτί, του Ευθύμιου Παπαδημητρίου, δύο του Γιάννη Κεφαλληνού (ένα χαρακτικό που αποτελεί την πρωιμότερη απεικόνιση του Καβάφη, το 1921, και ένα με μολύβι σε χαρτί), μία του Κωνσταντίνου Μαλέα και εκείνη που η Χαρίκλεια Αλεξανδρίδου-Στεφανοπούλου έφτιαξε με μολύβι και κηρομπογιά σε χαρτί – οι δύο τελευταίες χρονολογούνται τον Δεκέμβριο του 1923.
Στον ίδιο χώρο συναντάμε προσωπογραφίες του που φιλοτεχνήθηκαν μετά τον θάνατό του: του David Levine (μελάνι σε χαρτί, 1972), του Γιώργου Ιωάννου (λάδι σε καμβά, Ιούνιος, 1983), του Σωτήρη Σόρογκα (ξυλομπογιά και μολύβι σε επεξεργασμένο χαρτί, 1983) και του Γιάννη Κυριακίδη (2018). Αυτές που έκαναν ο Νίκος Εγγονόπουλος (1948) και η Άρια Κομιανού (1983) βασίζονται στη φωτογραφία που τράβηξε ο Κυριάκος Παγώνης στο εργαστήριο του γλύπτη Μιχάλη Τόμπρου, προκειμένου να φιλοτεχνηθεί η προτομή του ποιητή όταν πλέον είχε υποβληθεί σε τραχειοτομή και είχε χάσει τη φωνή του – ήταν και οι τελευταίες. Η προτομή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, ενώ με τις μετρήσεις και τα προσχέδια του Τόμπρου η Ασπασία Παπαδοπεράκη φιλοτέχνησε αυτήν που βρίσκεται στο Γενικό Προξενείο της Αλεξάνδρειας. Μία ακόμα στήθηκε το 2013 έξω από την εκκλησία της Κουμαριώτισσας στο Νιχώρι της Πόλης. Στο αρχείο του ποιητή, στο Ίδρυμα Ωνάση, ανάμεσα σε άλλα έργα, υπάρχει ενδεικτικά μια ιχνογραφία με μαρκαδόρο του Σόφο (Σοφοκλής Αντωνιάδης) που απεικονίζει τον Καβάφη το 1933 – στο πίσω μέρος δηλώνεται γραπτώς ότι πρόκειται για αντίγραφο του 1966· ένα σκίτσο με μολύβι του Νικολάου Γώγου του 1925, όπου ο Καβάφης, με γυαλιά, κοιτάζει προς τα δεξιά· μια φωτογραφία υδατογραφίας του Νικολάου Γώγου που τον απεικονίζει να κρατά .κομπολόι στο δεξί χέρι· ένα γελοιογραφικού χαρακτήρα σκίτσο του Kem (Κίμων Ε. Μαραγκός), κομμένο από γαλλόφωνη εφημερίδα του 1929, με τον Καβάφη να φοράει κοστούμι, καπέλο και γυαλιά. Αξιοσημείωτο είναι και ένα σκίτσο που με βάση τον γραφικό χαρακτήρα θα μπορούσε να αποδοθεί στον αδελφό του Καβάφη, Τζον. Φτιαγμένο με μελάνι, εν είδει γελοιογραφίας, απεικονίζει έναν φαραώ καθισμένο σε θρόνο και στα πόδια του έναν υπήκοο που τον προσκυνάει. Από κάτω η σημείωση: «The scribe Fri-a implores King Ka-fafi to eat bread at his house».
Ντεϊβιντ Χοκνεϊ – Illustrations for fourteen poems from C.P. Cavafy
Το 1950 ο νεαρός Ντέιβιντ Χόκνεϊ ανακάλυψε την ποίηση του Καβάφη και έκλεψε ένα αντίγραφο της συλλογής των ποιημάτων του από τη δανειστική βιβλιοθήκη στο Μπράντφορντ – η επιρροή του ποιητή επάνω του ήταν μεγάλη. Δέκα και πλέον χρόνια αργότερα, επέλεξε να επικεντρωθεί σε αυτήν: αποτέλεσμα αυτής της εργασίας ήταν η σειρά «Illustrations for fourteen poems from C.P. Cavafy» με σχέδια που εικονογραφούν 14 ποιήματά του. Το 1966 ταξιδεύει στη Βηρυτό, την οποία θεώρησε ως το αντίστοιχο εκείνη την εποχή της Αλεξάνδρειας του Καβάφη, ελπίζοντας να ανακαλύψει το φιλελεύθερο, κοσμοπολίτικο, αστικό περιβάλλον όπου είχε ζήσει ο Καβάφης τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα. Έκανε πολλά σχέδια με στιλό και μελάνι, εμπνεόμενος από τη ζωή του δρόμου στη Βηρυτό, ενώ άντλησε επίσης από τις δικές του εμπειρίες και από το περιβάλλον του. Είχε αναφερθεί και σε προηγούμενα έργα του στα γραπτά του Καβάφη, αλλά αυτή η εργασία ήταν η πρώτη σημαντική δήλωση του Χόκνεϊ, εμπνευσμένη από τον ποιητή, στην οποία αποφάσισε να συμπεριλάβει μόνο εκείνα τα ποιήματα που αφορούσαν το θέμα του ομοφυλοφιλικού έρωτα και δημοσιεύθηκαν σε μετάφραση από τους ποιητές Stephen Spender και Νίκο Στάγκο το 1967. Στη σειρά που δημοσιεύθηκε την ίδια χρονιά που η Βρετανία αποποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία, ο Χόκνεϊ δεν κάνει καμία προσπάθεια συγκάλυψης του ομοερωτικού βλέμματος. Οι εικόνες του δεν αποτυπώνουν ένα συγκεκριμένο ποίημα αλλά αποτελούν οπτικά ισοδύναμα της διάθεσης και του θέματος των ομοερωτικών ποιημάτων του Καβάφη, όπου η μνήμη έγινε το αντίδοτο για τις απολαύσεις που ξεθώριασαν, παροδικές καθώς ήταν, και φευγαλέες· παρά τη νοσταλγία για το ερωτικό και μια επιθυμία να εμπλακεί βαθιά στις ζωές των άλλων, ο θεατής παραμένει αποστασιοποιημένος. Ο φόρος τιμής του Ντέιβιντ Χόκνεϊ στον Καβάφη αποτελεί μία από τις πιο ασυνήθιστες μεταφράσεις αυτών των τρυφερών ποιημάτων, με τις φειδωλές γραμμές που χρησιμοποιεί να απηχούν την οικονομία του ύφους του ποιητή.
Άννα Μποκιγιάν – «Ταξιδι στην Αλεξανδρεια του Καβαφη»
To 2010 η βραβευμένη με Χρυσό Λέοντα στη Βενετία, αρμενικής καταγωγής εικαστικός Άννα Μποκιγιάν, μία από τις κορυφαίες σύγχρονες καλλιτέχνιδες της Αιγύπτου, παρουσιάζει στο Μουσείο Μπενάκη τη σειρά έργων της «Ταξίδι στην Αλεξάνδρεια του Καβάφη». Η ζωή του Καβάφη ήταν το κλειδί για να ανοίξει την πόλη, την ιστορία της Αλεξάνδρειας και της μυθικής, φαντασιακής πόλης του ποιητή. «Ο Καβάφης έδειξε μια κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια που δεν υπήρχε πια», λέει. Οι ακουαρέλες της λειτουργούν ως οδηγοί στον κόσμο της καβαφικής ποίησης αλλά και στο ταξίδι στο μαγικό τοπίο της Αλεξάνδρειας, που φαίνεται λυρικό και ταυτόχρονα εκρηκτικό και σκοτεινό, μεταφέροντας το παρελθόν στο παρόν, κρύβοντας τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες μέσα σε ένα αστικό τοπίο. Στο έργο της Μποκιγιάν η φιγούρα του Καβάφη επαναλαμβάνεται σε μια σαρωτική αναδρομή με κλασικές, πρόσφατες και προσωπικές ιστορίες άρρηκτα δεμένες.
«Ο Κ.Π. Καβάφης και οι εικαστικοί καλλιτέχνες – μια αμφίδρομη σχέση»
Το 2005 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε χίλια αντίτυπα ο συλλεκτικός τόμος Ο Κ.Π. Καβάφης και οι εικαστικοί καλλιτέχνες – Μια αμφίδρομη σχέση με πίνακες δώδεκα Ελλήνων ζωγράφων και έναν εκτεταμένο πρόλογο του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, σε επιμέλεια Θανάση Νιάρχου. Με πηγή έμπνευσης ένα συγκεκριμένο ποίημα του ποιητή, καθένας από τους δώδεκα ζωγράφους φιλοτέχνησε έναν πίνακα ειδικά γι’ αυτήν τη συλλεκτική έκδοση, συμμετέχοντας έτσι στη δημιουργία μιας πινακοθήκης μοναδικών έργων. Το ποίημα «Η Πόλις» εικονογραφείται από τον Αλέκο Φασιανό, το «Όσο μπορείς» από τον Νίκο Στεφάνου, το «Ευρίωνος Τάφος» από τον Δημήτρη Μυταρά, ο «Πολυέλαιος» από τον Δήμο Σκουλάκη, το «Ιγνατίου Τάφος» από τον Φαίδωνα Πατρικαλάκη, το «Ένας γέρος» από τον Παναγιώτη Γράββαλο, το «Ήλιος του απογεύματος» από τον Παναγιώτη Τέτση, το «Η αρχή των» από τον Στέφανο Δασκαλάκη, το «Πριν τους αλλάξει ο χρόνος» από τον Αντώνη Κέπετζη, το «Ο Ιουλιανός και οι Αντιοχείς» από τον Κυριάκο Κατζουράκη, το «Μέρες του 1909, ’10 και ’11» από τον Μανώλη Χάρο και το «Επήγα» από τον Βασίλη Σπεράντζα.
Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας – «Ποιήματα» του Κ.Π. Καβάφη
«Δεν είμαι ποιητής, με την έννοια ότι γράφω στίχους, αλλά με ενδιαφέρουν οι στίχοι των ποιητών να τους διαβάζω. Πολλές φορές με εμπνέουν στη ζωγραφική μου», λέει ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας σε μια συνέντευξή του το 1975. Με τις εκδόσεις «Ίκαρος» συνεργάστηκε στενά για τα Ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη, που κυκλοφόρησαν το 1966. Ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας δεν σχεδίασε μόνο το εξώφυλλο –για το οποίο επέλεξε μια λιτή διακόσμηση με τις υπογραφές μόνο του ποιητή και του ζωγράφου– αλλά επιμελήθηκε με λεπτομερή φροντίδα ολόκληρο το βιβλίο: διάλεξε τα πλάγια γράμματα για την εκτύπωση, επέλεξε ως υλικό τον αιματίτη και αποφάσισε πού θα τοποθετούνταν τα σχέδιά του, τα οποία άλλοτε είναι ολοσέλιδα και άλλοτε μπαίνουν στο περιθώριο των ποιημάτων, συμμετέχοντας έμπρακτα στη συνολική παραγωγή της έκδοσης.
Δημήτρης Γέρος – «Shades of Love»
Το 2010 κυκλοφορεί το βιβλίο Shades of Love, εμπνευσμένο από ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη, που υπογράφει ο εικαστικός και φωτογράφος Δημήτρης Γέρος, με πρόλογο του Έντουαρντ Άλμπι και εισαγωγή του Τζον Γουντ. Στη φωτογραφική αυτή συλλογή, όπου τα ποιήματα είναι μεταφρασμένα στα αγγλικά από τον David Connoly, ο Δημήτρης Γέρος έχει δημιουργήσει σχεδόν εβδομήντα φωτογραφικές εικονογραφήσεις, χρησιμοποιώντας ως μοντέλα και συναδέλφους-μέλη της καλλιτεχνικής κοινότητας όπως οι Gabriel Garcia Marquez, Gore Vidal, Carlos Fuentes, Jean Baudrillard, Duane Michals, Clive Barker, Chuck Close και Jeff Koons ως θέματά του. Στις εικόνες του, η ποίηση και η φωτογραφία συγχωνεύονται σε μια πολύπλοκη συνεργασία που στόχο έχει να εξερευνήσει και να θολώσει τις γραμμές μεταξύ φωτός και σκότους, νεότητας και ηλικίας, ορατού και αοράτου, συλλαμβάνοντας τις αποχρώσεις της καβαφικής γραφής. Αλεξάνδρα Αθανασιάδη – «Έργα πέρα από τις γραφές του Καβάφη» Το 2018 η εικαστικός Αλεξάνδρα Αθανασιάδη, μετά από πέντε χρόνια ενασχόλησης με τα ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη αλλά και το ίχνος της γραφής του, παρουσιάζει έναν ολοκληρωμένο κύκλο έργο έργων στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη με τίτλο «Έργα πέρα από τις γραφές του Καβάφη». Η επανέκδοση του Τετραδίου Σεγκόπουλου με 22 χειρόγραφα ποιήματα που ο Κ.Π. Καβάφης δώρισε στον κληρονόμο του Αλέξανδρο Σεγκόπουλο, το οποίο κυκλοφόρησε το 1968 χάρη στον Γ.Π. Σαββίδη από τον Ερμή και έφτασε στα χέρια της γλύπτριας, ήταν η αφορμή να ανακαλύψει εκ νέου τη μυσταγωγική διάθεση των ποιημάτων του. Δημιούργησε μια σειρά έργων που θυμίζουν χειρόγραφα, ξεφλουδισμένα από το πολύ διάβασμα στο πέρασμα του χρόνου, με τα βιβλία να κατέχουν περίοπτη θέση, μια και υπαινίσσονται εύγλωττα διαφορετικές καταστάσεις του εαυτού σε ανοιχτή και κλειστή μορφή. «Ο γραφικός χαρακτήρας του Καβάφη, αλλά και το ίχνος που αφήνει η γραφή στην πίσω πλευρά κάθε σελίδας, με ενδιαφέρουν πολύ. Γι’ αυτό και επέλεξα δεκαοκτώ αντίτυπα από τη συγκεκριμένη έκδοση, παλαίωσα τις σελίδες με τσάι και καφέ, με μολύβι ή ακόμη και σκίζοντας τις άκρες, και άρχισα να δημιουργώ τα δικά μου βιβλία, άλλοτε πιο κλειστά, άλλοτε περισσότερο ανοιχτά, ώστε τα αποσπάσματά τους να μη διαβάζονται πάντα εύκολα, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τον εαυτό μας: αποκαλύπτουμε ένα μέρος του κι ένα άλλο το κρατάμε κρυφό», λέει η Αλεξάνδρα Αθανασιάδη. Το σώμα αυτών των έργων ξεκίνησε από έναν ανάγλυφο κορμό χτισμένο από μεγεθυσμένα και ταλαιπωρημένα θραύσματα χειρόγραφων ποιημάτων που δημιούργησε το 2013 για μια έκθεση στους Δελφούς με αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Κ.Π. Καβάφη και 80 από τον θάνατό του.
Ψυχοπαίδης – Επάγγελμα ποιητής
«Επάγγελμα ποιητής»: Από το διαβατήριο του Κ.Π. Καβάφη δανείστηκε ο Γιάννης Ψυχοπαίδης τον τίτλο ενός λευκώματος που περιλαμβάνει εικόνες εμπνευσμένες από τη ζωή και το έργο του ποιητή και 58 ποιήματα ανθολογημένα από τον καλλιτέχνη. «Μια αχνή, επιλεγμένα λιτή εικαστική αίσθηση διαχέεται στην ποίηση του Καβάφη και ο τόπος, το τοπίο, το περιβάλλον αισθητικοποιούνται και αποκτούν ιδιαίτερους, ανεπαίσθητους χρωματισμούς», λέει ο Γιάννης Ψυχοπαίδης που δουλεύει με ποικίλα υλικά, ξεβρασμένα ξύλα, σακούλες και επιστολόχαρτα ξενοδοχείων, επιχειρώντας να προσεγγίσει το σύμπαν του ποιητή, χωρίς να επιδιώκει να εικονογραφήσει τα ποιήματα ή τη ζωή του. Ανδρέας Γεωργιάδης – Επέστρεφε Ο Κ.Π. Καβάφης είναι ο ποιητής της ζωής του ζωγράφου Ανδρέα Γεωργιάδη. Έκανε το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό στην Αλεξάνδρεια, όπου επισκέφθηκε το σπίτι του ποιητή, και πάντα ζωγράφιζε, παράλληλα με άλλες δραστηριότητές του, τον κόσμο του Αλεξανδρινού ποιητή. Ο τίτλος του ποιήματος «Επέστρεφε» ενέπνευσε μια σειρά έργων του που παρουσιάστηκαν στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη το 2022, την πιο αυτοβιογραφική και βιωματική του έκθεση.
Όπως λέει ο ίδιος: «Με άγγιξε πολύ η ευαισθησία με την οποία προσεγγίζει τον ερωτισμό, μ’ έκανε να νιώθω λιγότερο μόνος. Το φως και η σκιά παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ενότητα αυτή. Στην πραγματική αλλά και τη συμβολική τους διάσταση, το φως δημιουργεί όλες τις προϋποθέσεις να ορίσεις κάτι με ακρίβεια, ένταση και καθαρότητα. Η σκιά, πάλι, αφήνει αναπάντητα ερωτήματα, καλλιεργεί τον υπαινιγμό και την αμφιβολία, στοιχεία καθοριστικά για τη σχέση ενός έργου με το θεατή του. Είναι σαν να αφήνει ανοιχτά περάσματα να εισέλθει ο θεατής που επιθυμεί να συμπληρώσει αυτά τα κενά με τη δική του συναισθηματική εκδοχή».
Κ.Π. Καβάφης – Ζωγραφισμένα
Σαράντα σύγχρονοι δημιουργοί εμπνεύστηκαν από ποιήματα του Καβάφη για την έκθεση του 2013 στο Μουσείο Θεοχαράκη «Κ.Π. Καβάφης – Ζωγραφισμένα» που έγινε με αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννησή του. Εκτέθηκαν περισσότερα από εκατό έργα (λάδια, γλυπτά, σχέδια, χαρακτικά) κορυφαίων Ελλήνων εικαστικών, οι οποίοι επέλεξαν ποιήματα που απέδωσαν μέσα από το δικό τους έργο. Η οικουμενική διάσταση της ποίησης του Κ.Π. Καβάφη αναδύεται και μέσα από τους πίνακες του Γιάννη Τσαρούχη, ιδίως από το μεγαλύτερο έργο που έχει φιλοτεχνήσει ποτέ, «Σκέψεις για τον Καβάφη». Ο Παναγιώτης Τέτσης εμπνεύστηκε από το ποίημα «Αλεξανδρινοί Βασιλείς», ο Κώστας Τσόκλης και ο Χρήστος Μποκόρος από τα «Κεριά», ο Κωνσταντίνος Ξενάκης από την «Ιθάκη», ο Εδουάρδος Σακαγιάν από τις «Επιθυμίες», η Βάνα Ξένου από τα «Τείχη», ο Γιάννης Ψυχοπαίδης από το ποίημα «Μακρυά». «Ο Καβάφης ζει το μακρινό χθες, υποδυόμενος άλλες μορφές, και βαδίζει μόνος του, συντροφιά με τις επιθυμίες και τις αναζητήσεις του, άλλοτε στους δρόμους της Αλεξάνδρειας και άλλοτε στις σκοτεινές συνοικίες της Αντιόχειας», λέει ο επιμελητής της έκθεσης Τάκης Μαυρωτάς. «Ο καβαφικός αισθησιασμός προσφέρει στους εικαστικούς καλλιτέχνες πάντα ένα καταφύγιο, ένα αινιγματικό δυναμικό πεδίο για νέες εκφραστικές διατυπώσεις και αισθητικές αντιπαραθέσεις, ανακαλώντας, άλλοτε άμεσα και άλλοτε υπαινικτικά, έναν ατέρμονο διάλογο ποίησης και εικαστικής δημιουργίας».
Τηλεφωνική επικοινωνία είχε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, τον οποίο συνεχάρη για την επανεκλογή του.
Κατά τη διάρκεια της τηλεφωνικής επικοινωνίας, συζητήθηκε η περαιτέρω ενίσχυση των στρατηγικών σχέσεων Ελλάδας – Αιγύπτου, καθώς και οι τελευταίες εξελίξεις στην περιοχή.
Ο κ. Μητσοτάκης επανέλαβε την αυξανόμενη ανησυχία του για την ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα και υπογράμμισε ότι η Ελλάδα υποστηρίζει τις προσπάθειες της Αιγύπτου για την ασφαλή και άμεση παράδοση ανθρωπιστικής βοήθειας στον άμαχο πληθυσμό.
Επισκέπτες στην Αλεξάνδρεια ανέκαθεν ερχόντουσαν και θα συνεχίσουν να έρχονται. Όταν όμως τέσσερα νέα παιδιά επισκέπτονται την πόλη μας και η πρώτη τους κίνηση είναι να επισκεφθούν την Ελληνική Κοινότητα – πριν από οιοδήποτε άλλο μέρος, καθότι έχουν διαβάσει την ιστορία της – και αισθάνονται συγκίνηση που πατούν το Ελληνικό Τετράγωνο, αυτό όντως αποτελεί είδηση ευχάριστη. Ενδεχομένως να ισοδυναμεί και με μια μορφή, ελπίδας απέναντι στην πληθυσμιακή πτώση της Παροικίας, εφόσον οι νέοι άνθρωποι βρίσκουν ενδιαφέρον να ασχοληθούν με την Πρεσβυγενή Κοινότητα των Αιγυπτιωτών Ελλήνων.
Ο κ. Γιάννης Φαντάκης, η κα. Χρυσή Χατζηγεωργίου απ την Κρήτη και ο κ. Νίκος Τζοτζομήτρος με την κα. Μιχαέλα Τσίντζου από τα Τρίκαλα, αγκάλιασαν την ιστορία μας, πάτησαν τα χώματά μας και ξεναγήθηκαν από τον υπάλληλο της Κοινότητας κ. Γιώργο Μανδραγό στο χώρο του Ελληνικού Τετραγώνου.
Οι ίδιοι ζήτησαν να φωτογραφηθούν στα σκαλιά της εισόδου, ως ενθύμιο ενός ταξιδιού ζωής, κρατώντας μάλιστα τα τεύχη του «Αλεξανδρινού Ταχυδρόμου».
Από εμάς καλή τύχη στη ζωή τους και να έχουν Καλή Χρονιά!
Ο Καβάφης μελοποιείται απ’ όλων των ειδών τους συνθέτες, και από τους λεγόμενους «κλασικούς» και «σύγχρονους κλασικούς», τους αβανγκάρντ και τους πρωτοποριακούς, μα και από τους «λαϊκούς», τους «έντεχνους». Είναι, δε, αυτονόητο πως το φάσμα είναι ευρύτατο και βεβαίως δύσκολο να καλυφθεί στη λεπτομέρειά του στο πλαίσιο ενός άρθρου. Αναφέρουμε όμως τα σημαντικότερα.
Ο Κ. Π. Καβάφης (1863-1933) υπήρξε ένας ποιητής που μέσα στις δεκαετίες έχει μελοποιηθεί πολύ, πάρα πολύ – καταρχάς από τους εντεχνολαϊκούς συνθέτες. Αυτό εκ πρώτης είναι περίεργο, επειδή η ποίηση του Καβάφη δεν είναι αυτονόητα μελοποιήσιμη. Δεν είναι ομοιοκατάληκτη, είναι πεζολογική, έχοντας όμως ταυτόχρονα μια δική της ροή, έναν εσωτερικό παλμό και ρυθμό, τον οποίον καλούνται κάθε φορά να ανακαλύψουν και να αποκαλύψουν οι συνθέτες και οι τραγουδοποιοί. Φαίνεται, λοιπόν, πως η «δυστροπία» του καβαφικού λόγου είναι εκείνη που εξιτάρει, εκ πρώτης, τους συνθέτες, τοποθετώντας τους απέναντι στα όριά τους με αποτέλεσμα να επιχειρούν, συχνότατα, να «δαμάσουν» τη γλώσσα του Αλεξανδρινού ποιητή, κάνοντάς τη συμβατή με τις δικές τους μελοποιητικές ιδέες. Το αν είναι θεμιτό να μελοποιείται με τέτοια συχνότητα ο Καβάφης είναι ένα ερώτημα περισσότερο… μεταφυσικό. Κάποιοι λένε «όχι», ενώ κάποιοι άλλοι λένε, έχουν πει ή θα πουν στο μέλλον «γιατί όχι;».
Ο Καβάφης μελοποιείται απ’ όλων των ειδών τους συνθέτες, και από τους λεγόμενους «κλασικούς» και «σύγχρονους κλασικούς», τους αβανγκάρντ και τους πρωτοποριακούς, μα και από τους «λαϊκούς», τους «έντεχνους», τα συγκροτήματα και τους καλλιτέχνες της ποπ, της ηλεκτρονικής μουσικής κ.λπ. Είναι, δε, αυτονόητο πως το φάσμα είναι ευρύτατο και βεβαίως δύσκολο να καλυφθεί στη λεπτομέρειά του στο πλαίσιο ενός άρθρου, καθώς είναι θέμα ειδικής μελέτης. Θα αναφερθούν, όμως, πολλά.
Οι «κλασικές» μελοποιήσεις
Ο πρώτος που μελοποιεί Καβάφη είναι ο μεγάλος αρχιμουσικός και συνθέτης Δημήτρης Μητρόπουλος (1896-1960). Προτού εγκαταλείψει τον τομέα της σύνθεσης προς χάριν του πόντιουμ, ο Μητρόπουλος σκύβει στην καβαφική ποίηση και σε ανύποπτη εποχή, στο μέσον της δεκαετίας του 1920, σχεδόν πριν από εκατό χρόνια, δίνει μουσική υπόσταση σε δεκατέσσερα επιλεγμένα ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη από το σώμα των «ηδονιστικών» του. Πρόκειται για το έργο «14 Invenzioni – Απάνω σε τραγούδια του Κ.Π. Καβάφη (1925-26)» για φωνή και πιάνο, το οποίο στην τυπωμένη του έκδοση θα περιλάμβανε δέκα τραγούδια.
Το τόλμημα ήταν τεράστιο και πολύπλευρο σε μια εποχή που η ποίηση του Καβάφη, πόσο μάλλον η «ηδονιστική» του, δεν ήταν ευρέως αποδεκτή. Έτσι, λοιπόν, η επιλογή των συγκεκριμένων ποιημάτων («Ηδονή», «Εν απογνώσει», «Γκρίζα», «Μέρες του 1903», «Εν τη οδώ», «Έτσι πολύ ατένισα», «Ο ήλιος του απογεύματος», «Επήγα» κ.λπ.) μα και ο τρόπος μελοποίησής τους –καθώς αναφερόμαστε σε ένα ατονικό έργο με επιρροές από τον Άρνολντ Σένμπεργκ– δημιουργεί κάτι το εντελώς προχωρημένο, εφάμιλλο με ό,τι πιο μοντέρνο παραγόταν τότε στην Ευρώπη. Μάλιστα, το έργο είχε την έμμεση έστω έγκριση του ίδιου του Κ.Π. Καβάφη (λέμε «έμμεση» επειδή δεν το είχε ακούσει), όπως διαφαίνεται από τη διασωθείσα αλληλογραφία του μουσουργού με τον ποιητή, κι αυτό το καθιστά μοναδικό. Από πλευράς ηχογραφήσεων, τώρα, να προτείνουμε εκείνη με τον Σπύρο Σακκά στο τραγούδι και τον Γιώργο Κουρουπό στο πιάνο από το CD της Yafka Records του 2009. Ο επόμενος συνθέτης, πάντα της «σύγχρονης κλασικής», που θα μελοποιούσε ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη («Επέστρεφε», «Ηδονή», «Του μαγαζιού»), πάλι για φωνή και πιάνο, θα ήταν ο Γεώργιος Πονηρίδης το 1934 (έναν χρόνο μετά τον θάνατο του ποιητή), ενώ σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα ο Γ.Α. Παπαϊωάννου θα μελοποιούσε, κι αυτός για φωνή και πιάνο, τα «Κεριά» (1953).
Θα ακολουθούσαν κι άλλες καβαφικές μελοποιήσεις του Παπαϊωάννου, όπως και άλλων συνθετών, έως και το τέλος της δεκαετίας του ’60 (ανάμεσά τους και αυτές των Αργύρη Κουνάδη, Μιχάλη Αδάμη, Λεωνίδα Ζώρα, Δίωνα Αρύβα Αττικού και Αντίοχου Ευαγγελάτου), ενώ και ο Μίκης Θεοδωράκης από νωρίς (1952-53;) καταπιάνεται με ποιήματα του Καβάφη («Τελειωμένα», «Μακρυά», «Che fece… il gran rifiuto», «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον») στο έργο του «Θέματα και παραλλαγές από τον Καβάφη», με απαγγελία και συνοδεία ορχήστρας αποτελούμενης από βιόλα, όμποε, κλαρινέτο και φαγκότο.
Ο Μ. Θεοδωράκης θα επανερχόταν στον Καβάφη πολλά χρόνια αργότερα, το 1980-81, στην «3η Συμφωνία» του, βασισμένη σε ποίηση Δ. Σολωμού, ύμνους βυζαντινούς και σ’ έναν στίχο του Καβάφη («Δεν έχει πλοίο διά σε, δεν έχει οδό»). Γενικά, θα λέγαμε πως ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε πολύ φειδωλός στη μελοποιητική σχέση του με τον Καβάφη (στην πρώτη απόπειρά του υπήρξαν απαγγελίες όχι μελοποιήσεις), καθώς θεωρούσε τον λόγο του ιδιόμορφο και ερμητικό (εννοούμε σε σχέση με το πώς τον αντιλαμβανόταν ο ίδιος μουσικά). Από τον χώρο της πρωτοπορίας να αναφέρουμε, από τις δεκάδες περιπτώσεις που καταγράφονται, τις «καβαφικές» εργασίες των Θεόδωρου Αντωνίου, Χάρη Βρόντου, Γιώργου Σισιλιάνου και Νικηφόρου Ρώτα. Ο Ρώτας, μάλιστα, θα είχε τη δυνατότητα να ηχογραφήσει από νωρίς και να κυκλοφορήσει σε δίσκο τη συνθετική προσπάθειά του στο διπλό LP «Τραγούδια Καβάφη – Αντιφωνίες» (Μούσα, 1974). Στον δίσκο καταγράφονταν δεκατέσσερα ποιήματα, ενώ στη CD-επανέκδοση του 2007 δεκαοκτώ. Πολύ ιδιαίτερες μελοποιήσεις για φωνή και ανά περίπτωση για πιάνο, κιθάρα, τύμπανο, μηχανικούς ήχους ή ηλεκτρονικά.
Οι «έντεχνες» μελοποιήσεις Πότε καταγράφηκε όμως σε δίσκο, για πρώτη φορά, ένα τραγούδι (και όχι απαγγελία) σε ποίηση Κ.Π. Καβάφη; Όπως όλα δείχνουν, αυτό θα συνέβαινε στο άλμπουμ «Ο Μεγάλος Ερωτικός» (Νότος, 1972) του Μάνου Χατζιδάκι. Μπαίνουμε έτσι σ’ ένα νέο κεφάλαιο, πιο οικείο σε όλους και όλες, εκείνο του «έντεχνου» τραγουδιού. Ο Χατζιδάκις στον «Μεγάλο Ερωτικό» μελοποιεί το ποίημα «Μέρες του 1903», το οποίο ερμηνεύει ο Δημήτρης Ψαριανός. Πρόκειται για το πιο σύντομο τραγούδι του δίσκου, αφού διαρκεί λιγότερο από δύο λεπτά, με τη μουσική να ακολουθεί σφιχτά την ανάπτυξη του λόγου, χωρίς ιδιαίτερες λεκτικές επαναλήψεις (βασικά επαναλαμβάνεται μόνον η λέξη «ήθελα», για να προσδώσει ακόμη μεγαλύτερη συναισθηματική ένταση στην ερμηνεία, άρα και στην επιθυμία του ποιητή). Το γεγονός πως ο Μάνος Χατζιδάκις δεν ασχολήθηκε ξανά με τον «καβαφικό» λόγο δείχνει πως και αυτός αντιμετώπιζε την ποίηση του Καβάφη με μεγάλη περίσκεψη σε σχέση με τη μελοποίησή της.
Ο Δήμος Μούτσης είναι ο επόμενος έντεχνος συνθέτης που μελοποιεί Καβάφη στο άλμπουμ του «Τετραλογία» (EMI / Columbia, 1975). Είναι τρία ποιήματα, «Η πόλις», «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» και «Θάλασσα του πρωιού», που αποδίδουν η Άλκηστις Πρωτοψάλτη και ο Χρήστος Λεττονός (στον δίσκο τραγουδούσε και ο Μανώλης Μητσιάς). Οι εισαγωγές στην «Πόλι» και στο «Απολείπειν…» είναι εντυπωσιακές –με το moog synthesizer, που χειρίζεται ο ίδιος ο Μούτσης, να κάνει την ενορχηστρωτική διαφορά–, αλλά το τραγούδι εκείνο που μάλλον έχει μείνει έως και σήμερα από τον δίσκο είναι η «Θάλασσα του πρωιού» με τη συγκινητική ερμηνεία του Χρήστου Λεττονού. Το 1979 ο συνθέτης Γιάννης Γλέζος κυκλοφορεί το άλμπουμ «Περιμένοντας τους Βαρβάρους» (Lyra) που είναι εξ ολοκλήρου στηριγμένο στην ποίηση του Κ.Π. Καβάφη. Τα συνθεσάιζερ έχουν κι εδώ έναν ρόλο, με ορισμένες μελοποιήσεις να έχουν ενδιαφέρον («Τρώες»), αν και το άλμπουμ δεν είχε πάρει ενθαρρυντικές κριτικές σε πρώτο χρόνο. Σήμερα, πάντως, θα λέγαμε πως ανήκει στα υποτιμημένα. Την ίδια χρονιά, το 1979, δυο αδέλφια, η Angélique Ionatos (Αγγελική Ιωαννάτου) και ο Photis Ionatos (Φώτης Ιωαννάτος), που ζούσαν στο εξωτερικό, στη Γαλλία και στο Βέλγιο αντίστοιχα, θα κυκλοφορήσουν δίσκους στους οποίους ακούγονται μελοποιήσεις ποιημάτων του Κ.Π. Καβάφη. Στο LP «I Palami sou» (Arc En Ciel) η Angélique Ionatos, με τη συνοδεία κιθάρας, μελοποιεί και ερμηνεύει με ενδιαφέροντα τρόπο στα ελληνικά το ποίημα «Ίμενος», ενώ ο Photis Ionatos, στο δικό του LP, «Chante Kavafis Elytis Ritsos» (MD), μελοποιεί την «Ιθάκη» και τα «Τείχη», επίσης τραγουδισμένα στα ελληνικά και με ωραία κιθαριστική συνοδεία, σε συνδυασμό με σύνθια κ.λπ. Δύο αξιόλογες προσπάθειες. Τόσο η Angélique Ionatos όσο και ο Photis Ionatos θα ασχολούνταν με την ποίηση του Καβάφη και σε επόμενους δίσκους τους. Για παράδειγμα, η Angélique, στο «Δάσος των Ανθρώπων» (Arc En Ciel, 1983), θα μελοποιούσε το «Ομνύει», ενώ ο Photis στο «Ελεγείο» (home records, 2017) θα έπραττε το ίδιο για την «Πόλι». Το 1981, στους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας ο Λουκάς Αδαμόπουλος θα διαγωνιζόταν με το «Επέστρεφε», το οποίο θα απέδιδε ο Ηλίας Λιούγκος. Το ίδιο ποίημα θα μελοποιούσε και ο Θάνος Μικρούτσικος το 1983 στο LP του «Ο Γέρος της Αλεξάνδρειας / Ιχνογραφία» (CBS). Ο Γιώργος Μεράντζας («Γενάρης 1904», «Μονοτονία», «Σύγχυσις»), ο Κώστας Θωμαΐδης («Επέστρεφε», «Επήγα», «Δεκέμβρης 1903», «Επιθυμίες») και ο Σάκης Μπουλάς θα απέδιδαν τα τραγούδια του δίσκου, που είχαν ακουστεί και αγαπηθεί, κάποια εξ αυτών, στην εποχή τους. Βασικά, η εισαγωγή με το πιάνο και με τον Μεράντζα να τραγουδά «Α(χ) οι νύχτες του Γενάρη αυτουνού / που κάθομαι και ξαναπλάττω με τον νου» είναι μάλλον κλασική και αναγνωρίσιμη απ’ όλους.
Το 1990 στη Γερμανία και το 1991 στην Ελλάδα κυκλοφορεί το άλμπουμ ανεξάρτητης παραγωγής του Αλέξανδρου Καρόζα «Hommage à K. Kavafis», με την Αλεξάνδρα Γριζοπούλου και τον συνθέτη να τραγουδούν τα «Κεριά», «Επέστρεφε», «Ηδονή», «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» κ.λπ. Η προσέγγιση είναι πάντα η έντεχνη. Αργότερα (2014), ο Καρόζας θα επανερχόταν με το άλμπουμ του «Καβάφης», με τον Γιώργο Νταλάρα, την ορχήστρα Wiener Kammerorchester και τη χορωδία Wiener Singakademie. Το 1996 προβάλλεται η ταινία του Γιάννη Σμαραγδή, Καβάφης, με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου να γράφει το υποβλητικότατο σάουντρακ, ενώ ανέλπιστη ήταν η μελοποίηση του ποιήματος του Κ.Π. Καβάφη «Γκρίζα» από τον Χρήστο Νικολόπουλο, με ερμηνεία από την Ελευθερία Αρβανιτάκη, στο άλμπουμ του «Άνθη Ευλαβείας» (Μεσόγειος, 1996). Την ίδια χρονιά, το ροκ συγκρότημα Επόμενη Κίνηση βάζει μουσική στο «Όσο μπορείς» από το φερώνυμο άλμπουμ του (FM Records), με τον συνθέτη Χρήστο Παρμενίδη να κυκλοφορεί το «καβαφικό» CD του «You are still far away / Είσαι ακόμα μακριά» (Hax Records), που ανήκει στον χώρο της «σύγχρονης κλασικής». Από «καβαφικής» πλευράς, η δεκαετία θα έκλεινε με τον Σωκράτη Μάλαμα να τραγουδά το «Δεκέμβρης 1903» στο δικό του άλμπουμ «13000 Μέρες» (Lyra, 1998).
Μετά το 2000 Και κάπως έτσι μπαίνουμε στα χρόνια μετά το 2000, με το ενδιαφέρον για την ποίηση του Κ.Π. Καβάφη να θεριεύει στις τάξεις των συνθετών, των τραγουδοποιών και των συγκροτημάτων, αφού οι σχετικές προσεγγίσεις είναι πλέον δεκάδες. Η άποψη πως η καβαφική ποίηση προσεγγίζεται καλύτερα με τον έναν ή με τον άλλον ηχητικό τρόπο (όποιος και να είναι αυτός) γενικώς καταλύεται, αφού ο λόγος του ποιητή θα ενδυθεί όλα τα είδη των ηχοχρωμάτων. Τα σύγχρονα κλασικά και τα εντεχνολαϊκά μπορεί να κυριαρχούν, αλλά, όπως θα δείτε, θα υπάρξουν προσεγγίσεις και από τελείως «άλλους» χώρους – κάτι που φανερώνει, συν τοις άλλοις, και τη διάχυση της «καβαφικής» ποίησης σε διαφορετικές γενιές συνθετών, μουσικών και τραγουδοποιών. Το 2002 κυκλοφορεί το άλμπουμ του Μιχάλη Καρρά «Cavafy» (ΜΙΝΟS-EMI). Γνωστός συνθέτης από τα ’60s ήδη, ο Μ. Καρράς συνθέτει άλλοτε απαλή μουσική και άλλοτε πιο δυναμική, με έφεση στη μελωδία, χρησιμοποιώντας ενίοτε ήδη υπάρχουσες αναγνώσεις της καβαφικής ποίησης (Έλλη Λαμπέτη).
Ο Γιάννης Πετρίτσης είναι ένας γνωστός τραγουδοποιός στους φίλους του παλαιού ελληνικού ροκ. Κάποιοι γνωρίζουν πως ο Πετρίτσης ήταν εκείνος που είχε επιχειρήσει να μεταφέρει το μιούζικαλ Hair στα ελληνικά το 1970, κάποιοι άλλοι θα τον θυμούνται από τη ροκ όπερα «Τρωικός Πόλεμος» (1975), ίσως κάποιοι και από το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης, όμως η επανεμφάνισή του το 2005 με το CD+book «Αγαπητέ κύριε Καβάφη…» [Bonus] ήταν οπωσδήποτε μια έκπληξη. Ο Πετρίτσης ακολουθεί τον έντεχνο δρόμο στην καβαφική μελοποίηση. Η βασική και κυρίαρχη φόρμα στη δική του προσπάθεια είναι εκείνη της μπαλάντας, με τις ενορχηστρώσεις του (ακούμε κιθάρες, πλήκτρα, τρομπέτες, ακορντεόν, κλαρίνο, μπουζούκι, φυσαρμόνικα) να το αποδεικνύουν. Ενδιαφέρουσες είναι και οι επιλογές σε τραγουδιστές (Αλέξανδρος Χατζής, Γρηγόρης Βαλτινός, Νέλλη Βαβάση) και απαγγελία (Μιχάλης Κακογιάννης, Κάτια Δανδουλάκη), με την «Ιθάκη» ή «Ithaca» να είναι το μοναδικό ποίημα του άλμπουμ που ακούγεται και στην αγγλική γλώσσα, και τις μελοποιήσεις στα «Ο ήλιος του απογεύματος», «Φωνές», «Εν πορεία προς την Σινώπην», «Δέησις», «Ιθάκη», «Θάλασσα του πρωιού», «Μακρυά», «Εύνοια του Αλεξάνδρου Βάλα», «Μονοτονία» και «Αλεξανδρινοί Βασιλείς» να ξεχωρίζουν. Μια ενδιαφέρουσα προσπάθεια. Το 2006 η Κριστέλλα Δημητρίου θα μελοποιούσε Καβάφη στο άλμπουμ της «Σαπφώ, Καβάφης» (Πολύτροπον). Ο Σπύρος Σακκάς θα ερμήνευε τα μελοποιημένα ποιήματα «Για να ’ρθουν», «Πολυέλαιος», «Ομνύει» και «Επήγα». Το πιάνο, το μαντολίνο και τα έγχορδα είναι όργανα που πολύ συχνά τα ακούμε να κυριαρχούν στις «καβαφικές» ενορχηστρώσεις – αυτό συμβαίνει και εδώ. Από το 2006 φαίνεται να ξεκινά και η επαφή των εναλλακτικών Lost Bodies με τον Καβάφη, καθώς στο «Brutal» (Smallmusictheatre) εκείνης της χρονιάς θα ακούγαμε τον Θάνο Κόη να απαγγέλει το «Ομνύει», ενώ στο «Φιγουρίνι» (Phase! Records, 2013) θα συμπεριλαμβάνονταν και τα «Θυμήσου, σώμα», «Το σύνταγμα της ηδονής» και «Ηδονή».
Το 2007 ο συνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου δίνει το άλμπουμ «Κ.Π. Καβάφης / “που γι’ Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός”» (Cobalt Music) που θα τυπωνόταν σε τριπλό CD μαζί με πολυσέλιδο booklet, εμπνεόμενος επίσης από την ποίηση του Καβάφη, με πολύ ενδιαφέροντα κατά τόπους αποτελέσματα. Στο άλμπουμ τραγούδησαν οι Φωτεινή Δάρρα, Ειρήνη Καραγιάννη, Τάσος Αποστόλου, Ανδρέας Σμυρνάκης και Νικόλας Στυλιανού, ενώ φιλικά συμμετείχαν και οι Ελευθερία Αρβανιτάκη, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Γεράσιμος Ανδρεάτος, Αντώνης Λουδάρος και Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, με την Ορχήστρα των Χρωμάτων, υπό τον Μίλτο Λογιάδη, να μεταφέρει προς το κοινό τα ηχοχρώματα των συνθέσεων. Το άλμπουμ συνολικά σού αφήνει μια αίσθηση μεγαλεπήβολου, μετατοπίζοντας την ταπεινή καβαφική ποίηση σε άλλες, υπέργειες διαστάσεις. Οι μελωδικές αναγνώσεις του Δ. Παπαδημητρίου είναι εντυπωσιακές το δίχως άλλο, όμως η παρουσία της Ορχήστρας των Χρωμάτων ενίοτε «σκεπάζει» τον «καβαφικό» λόγο, κερδίζοντας εκείνη τις εντυπώσεις. Το 2008 θα κυκλοφορούσε το άλμπουμ του Νίκου Μαμαγκάκη «Αόρατος Θίασος / 24 τραγούδια σε ποίηση Κ.Π. Καβάφη» (ιδαία) με βασικό ερμηνευτή τον βαρύτονο Τάση Χριστογιαννόπουλο (ακούγονται και ο Αλέξης Κωστάλας μαζί με τον συνθέτη). Έχουν αξία εκείνα που είχε πει ο ίδιος ο Ν. Μαμαγκάκης για τη δική του προσέγγιση: «Το πρώτο ενσυνείδητο τραγουδιστικό μου σκαρίφημα ήταν το ποίημα “Εν τω μηνί Αθύρ” του Κ.Π. Καβάφη, το 1957, στον πρώτο χρόνο της σπουδής μου στην Ακαδημία του Μονάχου, και το οποίο δυστυχώς δεν περιλαμβάνεται σ’ αυτή την εργασία. Έκτοτε η ποίηση του Καβάφη και η πρόθεσή μου για μια σύνθεση πάνω στην ποίηση αυτή υπέφωσκε, μέχρι που πριν από μια τετραετία (σ.σ. 2003) άρχισα να δουλεύω πάνω στα 24 αυτά τραγούδια. Κινήθηκα σε δύο άξονες. Στην καθαρή μελοποιία, με ό,τι αυτή συνεπάγεται, που όμως εμένα δεν με ικανοποιούσε πλήρως, επειδή συνήθως η μελοποιημένη ποίηση αδικεί τον λόγο και την κατανόησή του. Γι’ αυτό προσπάθησα να συνθέσω περιοδικά και με όση μπορούσα καλύτερη άρθρωση μια παράλληλη ομιλούμενη μελωδία, έτσι που ο σπουδαίος καβαφικός λόγος ν’ ακούγεται και να κατανοείται στην πλήρη μεγαλοσύνη του. Όμως και πάλι μου ’λειπε κάτι. Τα περισσότερα ποιήματα του Καβάφη είναι ηδονιστικά – κατά την έκφραση του Δημήτρη Μητρόπουλου. Η γλώσσα όμως που διαλέγει ο Κ.Π. Καβάφης τις περισσότερες φορές δεν συνάδει με τις καυτές ατμόσφαιρες των ποιημάτων του. Επομένως, μου ’λειπε η ατμόσφαιρα των χώρων που βίωσε και γενικά το ηχητικό περιβάλλον, όπως εγώ το φανταζόμουν. Γι’ αυτό προσέφυγα σε μια απλή λύση. Δημιούργησα μια ανατολίτικη ατμόσφαιρα, μια φανταστική αλεξανδρινή ηχητικότητα, στοιχείο που κατά τη γνώμη μου δεν είχε χρησιμοποιηθεί από τους μελοποιημένους καβαφικούς στίχους». Είναι αληθινά σεμνός άνθρωπος ο Νίκος Ξυδάκης, γι’ αυτό στο κείμενο που συνοδεύει την έκδοση Rue Lepsius / Μια μουσική προσωπογραφία του Κ.Π. Καβάφη (Lyra, 2009) γράφει πως «…το βέβαιο ήταν πως δε με ενδιέφερε ιδιαίτερα να μελοποιήσω ποιήματα του Καβάφη. Έπειτα, ως Αιγυπτιώτης, δεν το θεωρούσα αυτονόητο να ασχοληθώ με τον Καβάφη, για να μην πω ότι ήταν και αυτό που φοβόμουν περισσότερο απ’ όλα». Και προς το τέλος: «Πάντως, τίποτα δεν ζητάμε να αποδείξουμε, ούτε καν να προσθέσουμε, γύρω από τον αλεξανδρινό ποιητή». Οριοθετώντας έτσι ο συνθέτης, και από την αρχή, το συγκεκριμένο πλαίσιο, εκείνο που αναμένεις να διαπιστώσεις στην πορεία είναι αν (αυτό το πλαίσιο) παραμένει ενεργό και κατά τη διάρκεια της ακρόασης. Ο Ν. Ξυδάκης περνά, ανεπαίσθητα, στο διά ταύτα. Δεν μελοποιεί Καβάφη αλλά συνθέτει επί ευρύτερων αλεξανδρινών στίχων που έγραψε για την περίπτωση (ή είχε γράψει ήδη) ο Διονύσης Καψάλης, τραγουδώντας τους ο ίδιος, όπως και ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος. Ενδιαμέσως, παρεμβάλλονται ορχηστρικά θέματα, αφηγήσεις (Δ.Ν. Μαρωνίτης) και δείγματα αραβικού μέλους. Σκηνοθετείται εν ολίγοις μια παράσταση που σε κερδίζει έτσι όπως εξελίσσεται, με την καθαρή γραμμή της. Ο γνωστός από τις συνεργασίες του με τον Μανώλη Ρασούλη συνθέτης και τραγουδοποιός Χάρης Παπαδόπουλος θα έδινε το 2010 τον δίσκο 45 στροφών «4 τραγούδια του Καβάφη με τον Β. Λέκκα» (Le Grande Ours). Μελοποιούνται τα «Ο Δεκέμβρης του 1903», «Έτσι πολύ ατένισα», «Επέστρεφε» και «Πρόσθεσις». Αξιοπρόσεκτη προσπάθεια που, λόγω και της συγκεκριμένης φυσικής μορφής της, θα περνούσε απαρατήρητη. Ο γνωστός τραγουδοποιός Κώστας Γανωτής δίνει το 2010 το άλμπουμ του «Εκποίηση 1.» (Ammos Music). Το LP αυτό «διεκδικείται» από τρεις ανθρώπους, τον Κώστα Γανωτή, τον μπασίστα Αλέξανδρο Παρασκευόπουλο και τον κιθαρίστα Δημήτρη Μπαρμπαγάλα. Σ’ αυτό, λοιπόν, το άλμπουμ ο Γανωτής μελοποιεί δικούς του στίχους και ακόμη Κική Δημουλά και Κ.Π. Καβάφη («Επήγα», «Θάλασσα του πρωιού»). Τα καβαφικά τραγούδια κινούνται σε folk-rock δρόμους και έχουν ενδιαφέρον. Από το 2010 προέρχεται και το άλμπουμ του συνθέτη Σταύρου Σοφιανόπουλου «Κ.Π. Καβάφης – μια ανάγνωση» (Ankh Productions). Εδώ έχουμε απαγγελία του καβαφικού λόγου και απαλή οργανική συνοδεία (ένα πιάνο, ένα τσέλο, μία έξτρα φωνή). Ο Σοφιανόπουλος συνθέτει, ενορχηστρώνει και παίζει πιάνο (υποθέτουμε), ο ιστορικός τέχνης και συγγραφέας του βιβλίου Κωνσταντίνος Καβάφης – Αιγύπτιος ποιητής ελληνικής γραφής, Γιώργος Κουρούπης, διαβάζει τα 36 ποιήματα, κάπου ακούγεται το τσέλο του Κώστα Θέου, κάπου αλλού η φωνή της Αθηνάς Δημητρακοπούλου. Η σεμνότητα και οι ταιριαστοί χαμηλοί τόνοι είναι εκείνο που μένει από τη συγκεκριμένη ανάγνωση. Νέα απόπειρα το 2011 από τον Αθανάσιο Σίμογλου στο άλμπουμ «Cavafy / Shades of Love…» (The Human Voice) με ερμηνείες από τη σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου, τον βαρύτονο Κώστα Ραφαηλίδη και την Orchestra Mobile υπό τον Θεόδωρο Ορφανίδη. Και αυτή η απόπειρα έχει να προτείνει τον δικό της λόγο. Το 2011 θα ακούγαμε και την άποψη της Λένας Πλάτωνος για την ποίηση του Κ.Π. Καβάφη στο άλμπουμ της «Καβάφης / 13 Τραγούδια» (Inner Ear) με ερμηνευτή τον Γιάννη Παλαμίδα.
Ένας άλλος τραγουδοποιός, που σχετίζεται περισσότερο με το ροκ και έχει χρησιμοποιήσει ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη στους δίσκους του, είναι ο Μανώλης Αγγελάκης. Στο «Άνθρωπος Βόμβα» (Inner Ear, 2012) κάνει μια βουτιά στο τότε κοινωνικό γίγνεσθαι, ανασύροντας στίχους, μουσικές και τραγούδια. Ανάμεσα σε αυτά και η απαγγελία του «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον». Περαιτέρω, στο «Εμείς αποστάσαμε…» (Inner Ear, 2021), ένα σκοτεινό LP που αντιμετωπίζει τον ζόφο της εποχής ως κάτι που εισβάλλει ανεξέλεγκτα και απ’ όλες τις μεριές, σκεπάζοντας τα πάντα, ο Αγγελάκης κλείνει με το «Η πόλις», κομμάτι που προσθέτει ακόμη περισσότερο στο αίσθημα του θλιβερού και του μάταιου, και μεγεθύνεται από την ηχητική μπάντα με τις κιθάρες που «στριγγλίζουν» και τη χαοτική εν γένει ατμόσφαιρα. Επίσης, ο Μ. Αγγελάκης έχει χρησιμοποιήσει το ποίημα «Τείχη» (τραγουδισμένο στα αγγλικά) στο άλμπουμ του ροκ γκρουπ Illegal Operation «The 3rd Day» (Inner Ear, 2011). Το 2013 ήταν η σειρά του αγαπητού απ’ όλους συνθέτη Γιάννη Σπανού να τυπώσει την καβαφική εργασία του στο άλμπουμ «… Πλησιάζοντας τον Καβάφη» (Music Links Knowledge), έχοντας για ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά. Υπό προϋποθέσεις αυτό το άλμπουμ θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά, καθώς ο Γ. Σπανός ασχολούνταν χρόνια με τη μελοποίηση της καβαφικής ποίησης και τα συμπεράσματά του δεν είναι άνευ σημασίας. Ο Γιώργος Σταυριανός, ένας από τους πιο σημαντικούς συνθέτες του έντεχνου από το 1980 και μετά, στο άλμπουμ του «Πηγή των Θαυμάτων» (Μετρονόμος, 2017) μας προτείνει οκτώ τραγούδια και ένα ορχηστρικό. Ένα από αυτά τα τραγούδια αφορά τη μελοποίηση του ποιήματος «Η πόλις», το οποίο ερμηνεύεται από τον ίδιο τον συνθέτη. Η εκδοχή του Σταυριανού διαθέτει κάποια δραματικά στοιχεία που σε κερδίζουν. Στον Μετρονόμο θα ηχογραφούσε και η Φένια Χρήστου το άλμπουμ της «el3ven» το 2018, στο οποίο συμπεριλαμβάνονται και τρεις συνθέσεις της βασισμένες σε ποιήματα του ποιητή («Σύγχυσις», «Τρόμος», «Δυνάμωσις»). Οι μελωδίες της Χρήστου διαθέτουν μια χατζιδακική ευφράδεια, ενώ η ποικιλία των αναφορών της από την κλασική μουσική, την όπερα και την ποπ μέχρι κάποιες όψεις της contemporary jazz και του αυτοσχεδιασμού είναι άμεσες και μετρήσιμες. Στην ομάδα των Ελλήνων συνθετών που θα δοκίμαζαν να μελοποιήσουν Καβάφη θα εμφανιζόταν το 2018 και ο 72χρονος Μπάμπης Κουλούρας από την Ερμούπολη. Όπως διαβάσαμε στο επιμελημένο digipak του CD του, ο Μ. Κουλούρας ήταν «εθελοντής διευθυντής προγράμματος-παρουσιαστής της Δημοτικής Αιγαίο-Ραδιοτηλεόρασης Σύρου-Ερμούπολης, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Άνω Σύρου και επικεφαλής της μουσικοποιητικής ομάδας Καβάφης». Με αυτήν ακριβώς την ομάδα ο Μ. Κουλούρας θα παρουσίαζε το άλμπουμ «Κ.Π. Καβάφης / Απέξω και τραγουδιστά» (Πολιτιστικός Σύλλογος Άνω Σύρου, Action Εστί / Μετρονόμος) με καβαφικά τραγούδια που απέδωσαν οι Χρυσούλα Κεχαγιόγλου, Αλέξανδρος Καψοκαβάδης, Θοδωρής Μέρμηγκας, Μιχάλης Καταχανάς κ.ά., ενώ δύο τραγούδια τα ερμήνευσε ο ίδιος ο συνθέτης. Το «Για να ’ρθουν» ήταν η ωραιότερη μελοποίηση του δίσκου. Το συγκρότημα Ξέφρενο Αερόστατο στο άλμπουμ του «Το πρώτο καλοκαίρι του κόσμου» (Ιδιωτική Έκδοση, 2021) περιλαμβάνει κι ένα καβαφικό κομμάτι, το «Μονοτονία», που ως απαγγελία τοποθετείται σ’ ένα σταθερό electro-rock υπόστρωμα. Ενδιαφέρον. Συνθέτρια με έντεχνες καταβολές, η Μάρθα Μεναχέμ στο άλμπουμ της «Homo Poëticus / XIV φωνές της ποίησης» (Εκδόσεις Παρισιάνου, 2022) συμπεριλαμβάνει τρία τραγούδια βασισμένα σε αντίστοιχα ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη, με τα «Παράθυρα» (ερμηνεία Αγγελική Τουμπανάκη) να ξεχωρίζουν. Καλός συνθέτης της τζαζ, ο Βασίλης Παπαδόπουλος στον δίσκο του «Different Moods» (Orfeas, 2023) και στη σύνθεσή του «Walls» χρησιμοποιεί κλαρίνο, βιόλα και κιθάρα μαζί με απαγγελία από τη Σάρα Παπαδοπούλου στην αγγλική γλώσσα του ποιήματος «Τείχη» του Κ.Π. Καβάφη. Συνθέτης με πολύ μεγάλη προσφορά στη σύγχρονη ελληνική μουσική, ο Γιώργος Κουρουπός στο πρόσφατο άλμπουμ του «Αρχή του κόσμου πράσινη» (Subways Music, 2023) μελοποιεί Οδυσσέα Ελύτη, Σαπφώ, Αρχίλοχο, Ανδρέα Εμπειρίκο, μα και Κ.Π. Καβάφη (τα «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» και «Ο καθρέπτης στην είσοδο»). Τραγουδά ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος και συνοδεύει ο πιανίστας Θανάσης Αποστολόπουλος. Μια σοβαρή, έντεχνη προσέγγιση του καβαφικού ποιητικού λόγου από έναν συνθέτη που και στην ωριμότητά του δεν παύει να εκπλήσσει. H τραγουδίστρια της τζαζ Νάσια Γκόφα και το συγκρότημα που τη συνοδεύει, οι Jazz Tales, κυκλοφορούν νέο CD με τον τίτλο «Έρκυνα» (Jazz Breeze, 2023). Στο σετ και η απαγγελία του ποιήματος «Che fece… il gran rifiuto», επί του οποίου αυτοσχεδιάζει ο Στέφανος Κοζάνης στο πιάνο. Η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη δηλώνει παρούσα και στον ελληνικό τζαζ χώρο. Να σημειώσουμε, τέλος, πως απαγγελίες-αναγνώσεις ποιημάτων του Κ.Π. Καβάφη έχουμε ακούσει σε δίσκους από τους Έλλη Λαμπέτη, Γ.Π. Σαββίδη, Δημήτρη Μαλαβέτα, Γιάννη Τσαρούχη, Sean Connery, Vittorio Gassman και άλλους.
Και κάτι από το εξωτερικό Στο εξωτερικό ο Κ.Π. Καβάφης μελοποιείται από παλιά, τόσο από κλασικούς όσο και από έντεχνους συνθέτες και τραγουδοποιούς, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην Ελλάδα. Αν πρέπει, εδώ, να μνημονεύσουμε ένα μόνο όνομα, αυτό θα είναι του μεγάλου Καταλανού τροβαδούρου Lluis Llach. Ο Llach το 1975 κυκλοφόρησε άλμπουμ με τίτλο «Viatge a Itaca» (Movieplay), «Ταξίδι στην Ιθάκη» δηλαδή, την πρώτη πλευρά του οποίου καταλαμβάνει το κομμάτι «Itaca», μελοποίηση της «Ιθάκης». Ο Llach τραγουδά τους καβαφικούς στίχους βασισμένος στη μετάφραση του Καταλανού ποιητή Carles Riba. Lluis Llach – Viatge a Itaca Χωρισμένη σε τρία μέρη, η «Ιθάκη» αντιστοιχεί σε τρία διαφορετικά μελοποιητικά μέρη. Έχοντας στα υπέρ την πλούσια βαρύτονη φωνή του, την άνεσή του στη μελωδία και στις κάπως σύνθετες αρμονικές δομές, όπως και τη «γεμάτη» (ανά φάσεις) ενορχήστρωση του Manuel Camp, ο Llach μπαίνει στα βαθιά και βγαίνει δίχως να βραχεί. Δύο χρόνια αργότερα (1977), ο Llach θα κυκλοφορούσε το άλμπουμ «Campanades a morts» (Movieplay), μελοποιώντας κι εκεί ένα ακόμη ποίημα του Καβάφη, το «Ένας γέρος». Πρόκειται για το «A la taverna del mar», που είναι προσαρμοσμένο στην καταλανική από τον αυτόχειρα ποιητή Gabriel Ferrater. Εντυπωσιακή μελοποίηση, ερμηνεία μεγάλης κλάσης, πιάνο από τον ίδιον τον Llach – ένα σπάνιο τραγούδι. Πιο πρόσφατα, συγκεκριμένα τον περασμένο Απρίλιο, στο φεστιβάλ «Archive of Desire» που διοργάνωσε το Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη με αφορμή τα 160 χρόνια από τη γέννηση του Καβάφη, ο Rufus Wainwright τραγούδησε ζωντανά το νέο του κομμάτι «Chandelier», η Laurie Anderson ερμήνευσε μια ηλεκτρονική σύνθεση και spoken απόδοση του «Περιμένοντας τους Βαρβάρους» και της «Ιθάκης», ενώ οι Πέτρος Κλαμπάνης και Helga Davis παρουσίασαν το έργο τους «Cavafy Ghost» για άρπα, κοντραμπάσο και τις φωνές της Brooklyn Youth Chorus.
Πηγή:Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
Σημείωση Αλεξανδρινού Ταχυδρόμου: Το άρθρο παραλείπει – όχι βεβαίως εσκεμμένα – μια σημαντική δισκογραφική δουλειά του μουσικοσυνθέτη Φίλιππου Περιστέρη, με την μελοποιημένη απαγγελία όλων των ποημάτων του Κ.Π Καβάφη από τον αείμνηστο Χρίστο Τσάγκα, καθώς και πλείστα ποιήματα επίσης μελοποιημένα του Αλεξανδρινού από σπουδαίους τραγουδιστές που συμπεριλήφθησαν στους 3 συλλεκτικούς δίσκους του, Επύλλια 1 -2 -3 του προαναφερθέντος συνθέτη.
Με ιδιαίτερη συγκίνηση και ευχές για ένα καλύτερο έτος για την Ελλάδα, την Αίγυπτο, την Αφρική και όλο τον κόσμο, εόρτασαν οι ελληνορθόδοξοι πιστοί της Ενορίας Ταξιαρχών Ιμπραημίας την ανατολή του Νέου Έτους 2024 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Σήμερα το πρωί, στην πρώτη Θεία Λειτουργία του νέου έτους, ανήμερα της Μεγάλης εορτής, της κατά σάρκα Περιτομής του Χριστού μας αλλά και της εορτής του Αγίου Βασιλείου, Αρχιεπισκόπου Καισαρείας της Καππαδοκίας της Μικράς Ασίας, η καμπάνα της ιστορικής εκκλησίας μας σήμανε και πάλι χαρμόσυνα και δυνατά, καλώντας τους πιστούς για άλλη μια χρονιά στην μεγάλη αυτή εορτή της Ορθοδοξίας, ενώ πριν το τέλος της τελέστηκε η Επίσημη Δοξολογία για το νέο έτος, το 2024.
Όταν τελείωσε η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και η Δοξολογία επί τη ενάρξει του Νέου Ενιαυτού, τελέστηκε και η Ακολουθία της κοπής της Βασιλόπιτας από τον Εφημέριο της Ενορίας Αιδεσιμολογιώτατο Πρωτοπρεσβύτερο π. Πάνο Γαζή, τηρώντας έτσι το έθιμο που ξεκινά 1500 περίπου χρόνια πριν από τον ίδιο τον Άγιο Βασίλειο στην Καισάρεια της Καππαδοκία της Μικράς Ασίας. Φέτος το φλουρί έπεσε στον μικρό Ανδρέα – Σταύρο Γαζή, μαθητή του Νηπιαγωγείου της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας και μαζί με το φλουρί κέρδισε ένα αιγυπτιακό όμορφο πιατάκι, προσφορά της Γεωργίας Τάμπα. Τη στιγμή εκείνη ακούστηκαν από τα παιδιά του ιερέα τα παραδοσιακά Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς και η συγκίνηση όλων ήταν εμφανής στους ηλικιωμένους κυρίως πιστούς που είχαν να ακούσουν παραδοσιακά ελληνικά κάλαντα πολλά χρόνια πριν, τότε που η Ελληνική Κοινότητα Ιμπραημίας βρισκόταν στην ακμή της.
Αμέσως μετά την κοπή της Βασιλόπιτας, ο π. Πάνος Γαζής, μαζί με το αντίδωρο μοίρασε τη βασιλόπιτα σε όλους τους παρευρισκομένους πιστούς που ήρθαν να υποδεχθούν την νέα χρονιά στην ιστορική εκκλησία των Ταξιαρχών Ιμπραημίας και ευχαρίστησε την κα Κωνσταντίνα Τερζή που είχε ιεροψαλτικά καθήκοντα και τους μικρούς ψάλτες Γιώργο και Αιμίλιο Γαζή.
Στο φιλόξενο αρχονταρίκι του Ναού κατευθύνθηκαν στη συνέχεια όλοι, όπου και απόλαυσαν μαζί, συνεργάτες και φίλοι τον καφέ τους και διάφορα παραδοσιακά κεράσματα, προσφορά της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας.
Καλή και ευλογημένη Χρονιά με υγεία, χαρά και πρόοδο σε όλους!